Αναζήτηση
Η ενωμένη Ευρώπη είναι σε βαθιά κρίση. Το όραμα της Ευρώπης των λαών όλο και απομακρύνεται. Η ευρωπαϊκή ιδέα, η ΕΕ ως δημοκρατική ομοσπονδία κρατών κινδυνεύει. Συνεχώς αυξάνουν τα ποσοστά τους δεξιά και ακροδεξιά κόμματα, με κίνδυνο να αποκτήσει με τις εκλογές το Ευρωκοινοβούλιο έναν ισχυρό αντιευρωπαϊκό συνασπισμό.
Οι πιο αντιδραστικές δυνάμεις μεταμφιέζουν μεγάλα οικονομικά συμφέροντα σε εθνικά καταφέρνοντας να παραπλανούν τους πολίτες και το αντιδραστικό ρεύμα μεγαλώνει σε δύναμη παντού. Γίνονται όλο και πιο ισχυροί οι ακραίοι εθνικισμοί, με κύριο σύνθημα την εθνική κυριαρχία στην οικονομία της κάθε χώρας.
Το αντιδραστικό ρεύμα υπερασπίζεται συμφέροντα οικονομικά και γεωπολιτικά που ονομάζει εθνικά και παρασύρει πλατιά στρώματα με σύνθημα την εθνική οικονομική κυριαρχία. Είναι άρα μεγάλη ανάγκη να ενισχυθεί στις ευρωεκλογές το αντίπαλο ρεύμα.
Η πάλη όμως για μια άλλη ευρωπαϊκή πολιτική σημαίνει ιδεολογική μάχη από συσπειρωμένες τις αντίπαλες στη Δεξιά και Ακροδεξιά δυνάμεις ενάντια στο εθνοπατριωτικό περιεχόμενο της αντιευρωπαϊκής πολιτικής. Αυτό που αντίθετα συμβαίνει, ιδίως στην Ελλάδα και την Ιταλία, είναι να ρέπουν τα αριστερά κόμματα στην πατριωτική ρητορεία, νομιμοποιώντας στα μάτια των πολιτών τον απομονωτικό εθνικισμό της Ακροδεξιάς.
Θα αναφερθώ μόνο στον ΣΥΡΙΖΑ για προφανείς λόγους (τα λοιπά αριστερά κόμματα ασκούν περιθωριακό ρόλο). Στην προεκλογική συγκέντρωση (8 Μαΐου), ο αρχηγός του είπε ξεκάθαρα «δεν είμαστε ευρωσκεπτικιστές», οι «ανάξιες πολιτικές ηγεσίες» που κυβερνούν την ΕΕ είναι οι «πραγματικοί αντιευρωπαϊστές», «εμείς [έχουμε] τη φιλοδοξία να επανιδρύσουμε την Ευρώπη». Τις θέσεις όμως αυτές αναιρεί π.χ. το τηλεοπτικό σποτ του ΣΥΡΙΖΑ για τις ευρωεκλογές. Επί 31 από τα 36 του δευτερόλεπτα ακούγεται ο εθνικός ύμνος που τραγουδούν δακρυσμένα πρόσωπα από «την τελευταία συναυλία της ΕΡΤ». Στα λοιπά 4 δευτερόλεπτα ακούγεται η φράση: «Στις 25 Μαΐου ψηφίζουμε πρώτη φορά αριστερά» και προβάλλει το σύνθημα: «Η Ελλάδα δείχνει τον δρόμο, πρώτη φορά αριστερά».
Ο εθνικός ύμνος λοιπόν είναι το μήνυμα για τις ευρωεκλογές; Με την εθνική ανάταση μπαίνουν τα θεμέλια της αριστερής ευρωπαϊκής πολιτικής; Ξεκινάμε να «επανιδρύσουμε την Ευρώπη» τραγουδώντας δακρυσμένοι, «Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη/ των Ελλήνων τα ιερά…», ενώ τον αριστερό δρόμο για την Ευρώπη τον εκφράζει η κραυγή «Go back, κυρία Μέρκελ»;
Φανερά και για λόγους ολοφάνερους είναι προσχώρηση στον εθνικιστικό αντιευρωπαϊσμό. Το «Go back» της Μυτιλήνης αφορά τους βρετανούς συμμάχους όταν το 1944 επεμβαίνουν στρατιωτικά για να εμποδίσουν την Ελλάδα να βρεθεί στο σοσιαλιστικό μπλοκ. Ανήκει δηλαδή στην ιστορία του Εμφυλίου. Είναι για τις ευρωεκλογές όσο «αριστερό» και το συνεχώς επαναλαμβανόμενο περί «εθνικής ανεξαρτησίας» και «εθνικής κυριαρχίας».
Η ενωμένη Ευρώπη κινδυνεύει από ένα ψεύδος. Την εθνική κυριαρχία στην οικονομία της κάθε χώρας την προπαγανδίζουν οι αντιδραστικές δυνάμεις Βορρά και Νότου. Στις βόρειες χώρες την εννοούν σαν απαλλαγή από την υποχρέωση να δανείζουν τις οικονομίες των νότιων χωρών, ενώ στις νότιες σαν απαλλαγή από την οικονομική επιτήρηση που ασκεί ο οικονομικά ισχυρότερος Βορράς.
Η διεκδίκηση της εθνικής κυριαρχίας στην οικονομία είναι εξαπάτηση των πολιτών. Σε καμία χώρα στην παγκοσμιοποιημένη εποχή μας το κεφάλαιο δεν είναι «εθνικό». Η αναφορά όμως στην εθνική κυριαρχία έχει μεγάλη ιδεολογική δύναμη και παρασύρει. Πείθει τους πολίτες να ψηφίσουν ενάντια στους «ξένους» της ΕΕ που βλάπτουν την «εθνική» οικονομία.
Η διεκδίκηση της εθνικής κυριαρχίας πηγάζει από ισχυρά συμφέροντα που κινδυνεύουν από την ευρωπαϊκή πολιτική εξισορρόπησης των ανισοτήτων της ΕΕ. Χάρη στην ιδεολογική δύναμη των εθνικισμών πείθονται οι πολίτες στις βόρειες χώρες ότι το μεγάλο κεφάλαιο και τα στρώματα των εργαζομένων έχουν κοινά «εθνικά» συμφέροντα. Στις νότιες χώρες επίσης η επίκληση της «εθνικής κυριαρχίας» παγιδεύει στον ίδιο μύθο των κοινών «εθνικών» συμφερόντων. Σαν να ήταν οι κεφαλαιοκράτες αφιλοκερδείς απέναντι στους ομοεθνείς τους, σαν να μην είναι ταξικός ο καπιταλισμός αλλά εθνικός.
Η οικονομική κρίση συνέβαλε να κερδίζουν συνεχώς έδαφος οι δυνάμεις που σε όλα τα κράτη εκπροσωπούν συμφέροντα ισχυρά τα οποία πλήττει η δημοκρατική ομοσπονδία της ΕΕ και βλάπτει η οικονομική πολιτική εξισορρόπησης των ανισοτήτων Βορρά και Νότου. Απέναντι σε αυτή τη βαθιά αντιδραστική τάση επιστροφής στην εθνική κυριαρχία των κρατών με τη διάλυση της ΕΕ, η απάντηση δεν είναι η καλλιέργεια των εθνικισμών και της οργής απέναντι στην Ενωση.
Η ζωτικής σημασίας απάντηση είναι να μετατεθεί η μάχη για μια νέα οικονομική πολιτική από το εθνικό στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Για να γίνει όμως αυτό, μεταξύ άλλων χρειάζεται να αποκτήσει αριστερή πολιτική η Αριστερά.
Η Αννα Φραγκουδάκη είναι καθηγήτρια Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
