Στη δίνη των προβλημάτων του καιρού μας

Κώστας Σημίτης

Ο εκτροχιασμός

Πόλις

Ενα βιβλίο του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη είναι από μόνο του είδηση. Στον «Εκτροχιασμό» ο ίδιος επιχειρεί να αποκωδικοποιήσει την ελληνική κρίση και σημειώνει πως έχει τις ρίζες της στη δομή του πολιτικοκοινωνικού συστήματος και στην υστέρηση της χώρας. Συνεπής στα εκσυγχρονιστικά και φιλοευρωπαϊκά του προτάγματα, επισημαίνει πως η ελλιπής προσαρμογή και το χάσμα ανταγωνιστικότητας προκάλεσαν και ενίσχυσαν την πρωτόγνωρη οικονομική συνθήκη ενώ με το δοκίμιό του –διαβάζεται απνευστί παρά το σύνθετο και δύσκολο θέμα που πραγματεύεται –κάνει αναδρομή από το πρώτο Μνημόνιο μέχρι και τις εκλογές του 2012, προσπαθώντας να ιχνηλατήσει και το μέλλον της χώρας εντός Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Κωνσταντίνος Τσουκαλάς

Ελλάδα της Λήθης και της Αλήθειας

Θεμέλιο

Ο ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου των Αθηνών και πολυγραφότατος διανοητής Κωνσταντίνος Τσουκαλάς παρεμβαίνει στον δημόσιο λόγο και καταδύεται στην κυρίαρχη συνθήκη της βαθύτατης κρίσης θέτοντας μια διαφορετική ερμηνεία. Για τον συγγραφέα η εξέλιξη της σημερινής ελληνικής κοινωνίας συναρτάται με τις συνθήκες που επικράτησαν στη μετεμφυλιακή Ελλάδα. Τότε ακριβώς διαμορφώθηκε η κυρίαρχη κοινωνική δομή που παρεξέκλινε από τα ευρωπαϊκά πρότυπα, γιγαντώθηκε μια μικρομεσαία τάξη χωρίς την ανάλογη ανάπτυξη μιας παραγωγικής βάσης. Ετσι, μετά την ένταξη και αφομοίωση από το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι οι αντιφάσεις της ελληνικής οικονομίας οξύνθηκαν, οι αντιθέσεις μεγάλωσαν και το μοναδικό επίδικο είναι –όπως σημειώνει ο Τσουκαλάς –οι ριζικές πολιτικές ανατροπές.

Δημήτρης Ψαρράς

Η Μαύρη Βίβλος της Χρυσής Αυγής

Πόλις

Γνωστός δημοσιογράφος ο Δημήτρης Ψαρράς έχει κάνει αποκαλυπτικές έρευνες για την Ελλάδα της μεταπολίτευσης. Σήμερα που το θέμα της Χρυσής Αυγής επανέρχεται δραματικά –με τη θριαμβευτική είσοδό της στη Βουλή και την απήχηση που έχει σε ευρύτερα λαϊκά στρώματα –ο δημοσιογράφος καταθέτει το παρόν πόνημα που είναι μια αναδρομή στα ντοκουμέντα της οργάνωσης από την ίδρυσή της και φωτίζει πλευρές της σκοτεινής δράσης της. «Πώς άνοιξε ξαφνικά ο ασκός του Αιόλου και η μέχρι πριν από λίγα χρόνια ανυπόληπτη και περιθωριακή ελληνική Ακροδεξιά έφτασε σήμερα να καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την πολιτική ατζέντα, επιβάλλοντας με το έτσι θέλω τις ακραίες επιλογές της στο κομματικό σύστημα;» διερωτάται ο συγγραφέας και επιχειρεί να απαντήσει μέσα από το σκοτεινό χρονικό ιδεών και δράσεων της Χρυσής Αυγής.

Κουναλάκη, Μητσός Μανδραβέλης, Μοσχολιού, Παππάς

Η Βία

Πόλις

Η βία έρχεται και επανέρχεται στο προσκήνιο με δραματικό τρόπο και εναλλάσσονται τα ερμηνευτικά σχήματα που επιχειρούν να την αποκωδικοποιήσουν. Πέντε μάχιμοι δημοσιογράφοι με τον δικό μας Μιχ. Μητσό (φωτογραφία) ψηλαφούν το φαινόμενο από διαφορετική σκοπιά φωτίζοντας ποικίλες πτυχές: Τα αίτια ανόδου της Χρυσής Αυγής, την ιδεολογική συνιστώσα της βίας και την άμβλυνση των δημοκρατικών αντανακλαστικών της κοινωνίας από τη διάχυτη ανομία, τα θέματα της κάθαρσης, της συγγνώμης, της εξιλέωσης ως αναγκαίες συνθήκες αντιμετώπισης της βίας, τις βίαιες εξεγέρσεις των τελευταίων χρόνων, τη θεωρία των άκρων κ.ά.

γκερτρουντ χΕλερ

H Νονά

Μτφ. Ιάκωβος Κοπερτί

Λιβάνης

Υπήρξε ίσως το πιο πολυσυζητημένο πρόσωπο του 2012. Η Καγκελάριος της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ πρωταγωνίστησε –και συνεχίζει –στην κυρίαρχη πολιτική κονίστρα της Ευρώπης και εν μέσω των τριγμών που δημιουργούν η παγκόσμια οικονομική κρίση και η «βόμβα» του ευρωπαϊκού Νότου και των οικονομιών του. Η γερμανίδα καθηγήτρια δρ. Γκέρτρουντ Χέλερ είναι δημοσιογράφος, δημοφιλής συγγραφέας πολιτικών δοκιμίων ενώ έχει υπάρξει και σύμβουλος στον τραπεζικό τομέα. Τώρα, σε αυτό το βιβλίο δεν χαρίζεται στη Μέρκελ και την κατηγορεί πως εξουδετερώνει βαθμηδόν τους πολιτικούς θεσμούς και κατευθύνεται προς μια συγκεντρωτική κυβέρνηση –τη νέα Γερμανία της Μέρκελ –βάζοντας σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή ενοποίηση και τη δημοκρατία.

Βασίλης Κρεμμυδάς

Σύντομη Ιστορία του ελληνικού κράτους

Καλλιγράφος

Ενα είδος βιβλίου που κανένας έλληνας ιστορικός δεν τολμά (και δεν καταδέχεται) να γράψει και που η ξένη ιστοριογραφία «δανείζει» συστηματικά στην ξιππασμένη ελληνική. Μια ιστορία για το ευρύτερο κοινό, γραμμένη με αφηγηματικό και όχι αυστηρό επιστημονικό λόγο, χωρίς όμως εκπτώσεις στο επιστημονικό της βάθος. Καταξιωμένος καθηγητής οικονομικής ιστορίας, ο Κρεμμυδάς καλύπτει δυόμισι αιώνες (1750-2004) σε 200 σελίδες, εντάσσοντας την ιστορία του ελληνικού κράτους στο πλαίσιο των γενικότερων μετασχηματισμών στις ευρωπαϊκές κοινωνίες και νοοτροπίες, με φόντο τις οικονομικές- πολιτικές εξελίξεις και επιλογές και τους εκάστοτε διεθνείς συσχετισμούς, χωρίς να διστάζει να μιλήσει για ευαίσθητα πράγματα και πρόσωπα της εγγύς επικαιρότητας με το όνομά τους.

Ιάσονας Χανδρινός

Το τιμωρό χέρι του λαού.

Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα 1942-1944

Θεμέλιο

Ενα από τα πιο συζητημένα βιβλία της χρονιάς, για αυτό που έχει θεωρηθεί ταμπού της Αριστεράς: τη «σιδερένια γροθιά του ΚΚΕ» στην κατοχική Αθήνα. Διερευνά ποια ήταν εντέλει η Οργάνωση Περιφρούρησης Λαϊκού Αγώνα (ΟΠΛΑ), ποιοι σκότωναν, ποιους σκότωναν και γιατί, τοποθετώντας την οργάνωση στο ευρύτερο ιστορικό της πλαίσιο. Ο νεαρός ιστορικός δούλεψε κάτω από το μάτι του Χάγκεν Φλάισερ, μίλησε με έντεκα εν ζωή πρώην μαχητές της ΟΠΛΑ και έκανε έρευνα στα αρχεία. Τα φονικά χτυπήματα της ΟΠΛΑ είχαν θύματα ταγματασφαλίτες, χωροφύλακες, διερμηνείς, πληροφοριοδότες της Ασφάλειας, γυναίκες που πήγαιναν με Γερμανούς, ιδεολογικούς αντιπάλους. Η έναρξη της δράσης της –για την ακρίβεια, η μετατροπή του ΕΛΑΣ Αθήνας σε ΟΠΛΑ –τοποθετείται το 1943. Είχαν προηγηθεί μεγάλες απεργίες του 1942, με θύματα πάνω από εκατό διαδηλωτές, η δημιουργία των Ταγμάτων Ευζώνων αλλά και η συνθηκολόγηση των Ιταλών.

Οντέτ Βαρών-Βασάρ

Η ανάδυση μιας δύσκολης μνήμης

Κείμενα για τη γενοκτονία των Εβραίων

Εστία

Η συγγραφέας είναι διαπρεπής ιστορικός και μέλος της Εταιρείας Μελέτης Ελληνικού Εβραϊσμού. Τα κείμενα του συγκεντρωτικού τόμου είναι αποτυπώσεις του στοχασμού της ίδιας της Βασάρ και αντανακλούν τον κόπο και τα πορίσματα από έναν κριτικό στοχασμό και μια έρευνα που προσεγγίζει το ζήτημα της γενοκτονίας των Εβραίων από πολλές σκοπιές. Τα αίτια της λήθης και της σιωπής –για το εύθραυστο θέμα της γενοκτονίας –διερευνώνται μέσα από μια σειρά εμπεριστατωμένων κειμένων που ταυτόχρονα συμβάλλουν στην ανάδυση της μνήμης με ιδιαίτερο βάρος στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης –απ’ όπου και εκτοπίστηκε η πολυπληθέστερη εβραϊκή κοινότητα της Ελλάδας.

μαρσελ γκοσε

Η άνοδος της Δημοκρατίας ΙΙΙ, Η Δημοκρατία υπό τη Δοκιμασία των Ολοκληρωτισμών

Ο σημαντικός γάλλος φιλόσοφος Μαρσέλ Γκοσέ σημειώνει πως ο 20ός αιώνας χαρακτηρίστηκε από τη σύγκρουση της δημοκρατίας και των ολοκληρωτισμών. Μάλιστα όπως επισημαίνει –εξετάζοντας διεξοδικά την Επανάσταση των μπολσεβίκων, την οικοδόμηση της ΕΣΣΔ και το φασιστικό και ναζιστικό φαινόμενο –η Δημοκρατία για να αντιμετωπίσει την πρόκληση των ολοκληρωτισμών μετασχηματίστηκε βαθιά, επινόησε ένα νέο μοντέλο (αυτό του κεϊνσιανισμού), το ίδιο που σήμερα φαίνεται να χάνει έδαφος σε μια κοινωνία που βυθίζεται στην κρίση.

Το Τίμημα της Ανισότητας

Μτφ. Νίκος Ρούσσος

Παπαδόπουλος

Νομπελίστας των Οικονομικών Επιστημών το 2001, ο Τζόζεφ Στίγκλιτς έχει διατελέσει αντιπρόεδρος και επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας. Πολέμιος της πλήρους απελευθέρωσης της οικονομίας και των «φονταμενταλιστών της ελεύθερης αγοράς», αναλύει εδώ την καταστροφική επίδραση της ανισότητας στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, της δικαιοσύνης και της ίδιας της οικονομίας και εξετάζει πώς συγκεκριμένες νομισματικές και δημοσιονομικές πολιτικές, μαζί με την παγκοσμιοποίηση, συνέβαλαν στη διόγκωσή της.

Νικόλας Σεβαστάκης, Γιάννης Σταυρακάκης

Λαϊκισμός, αντιλαϊκισμός και κρίση

Νεφέλη

Η συνθήκη του Μνημονίου φαίνεται να συστήνει εκ νέου τον λαϊκισμό που επιστρέφει ως όρος σε επιφυλλίδες εφημερίδων, στα social media, στις διακηρύξεις πολιτικών προσώπων ή παραγόντων της οικονομικής ζωής. Ταυτόχρονα με τη διερεύνηση του παραπάνω όρου από το παρόν βιβλίο εξετάζεται και η συγκρότηση του σημερινού αντιλαϊκιστικού λόγου. Συνοψίζοντας, τα κείμενα των Σεβαστάκη και Σταυρακάκη (φωτογραφία) που διαβάζονται απνευστί εξετάζουν τη μετάβαση από την ανάλυση του λαΐκισμού ως μιας απλής πολιτικής παθολογίας στον εξορκισμό του σήμερα, ως ένα ηθικό και πολιτισμικό δεινό. Και μάλιστα κυρίαρχο.

Χρήστος Λάσκος, Ευκλείδης Τσακαλώτος

22 Πράγματα που μας λένε για την ελληνική κρίση και δεν είναι έτσι

ΚΨΜ

Στρατευμένοι και οι δύο οικονομολόγοι στον ΣΥΡΙΖΑ –ο Τσακαλώτος (φωτογραφία) και βουλευτής της αξιωματικής αντιπολίτευσης –επιχειρούν να απαντήσουν σε μια σειρά στερεοτύπων του «κυρίαρχου λόγου». Ετσι συμπεράσματα και ερμηνείες τύπου: «Δεν παράγουμε σχεδόν τίποτε ως χώρα», «καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε», «η ανταγωνιστικότητα εξαρτάται καθοριστικά από το εργατικό κόστος», «ο χαρακτήρας και η κουλτούρα των Ελλήνων ευθύνονται εν πολλοίς για τις αποτυχίες του εκσυγχρονισμού» κ.ά. εξετάζονται στο ανά χείρας βιβλίο –που έχει ξεκάθαρο μαρξιστικό πρόσημο.

μιλτον φριντμαν

Καπιταλισμός και Ελευθερία

Μτφ. Γιώργος Καράμπελας

Παπαδόπουλος

Επιλέχθηκε από το Times Literary Supplement ως ένα από τα εκατό σημαντικότερα βιβλία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο νομπελίστας Οικονομίας Φρίντμαν συμπυκνώνει μια μεγάλη αλήθεια: ευημερία δεν σημαίνει να βγάζει κανείς λεφτά αλλά να είναι ελεύθερος να προσπαθήσει να ζει έτσι όπως επιθυμεί. Ετσι, σύμφωνα με τον κορυφαίο οικονομολόγο, η οικονομική ελευθερία είναι απαραίτητο προαπαιτούμενο για την πολιτική ελευθερία.

Γιώργος Σιακαντάρης

Ζαν-Ζακ Ρουσσώ

Πόλις

Επιστημονικός διευθυντής του ΙΣΤΑΜΕ και διδάκτωρ Κοινωνιολογίας, ο Γιώργος Σιακαντάρης επιλέγει να αποτίσει φόρο τιμής στον μεγάλο φιλόσοφο του Διαφωτισμού Ζαν-Ζακ Ρουσσώ. Ενας παραπάνω λόγος για το παρόν βιβλίο είναι η συμπλήρωση 300 χρόνων (το 2012) από τη γέννηση του Ρουσσώ και 250 από τη δημοσίευση δύο εμβληματικών έργων του, του «Κοινωνικού Συμβολαίου» και του «Αιμίλιου». Μάλιστα ο Σιακαντάρης επιλέγει να συνομιλήσει απευθείας με το έργο τού μεγάλου διαφωτιστή (και όχι απλώς με όποια κριτική θεώρηση έχει γίνει μέχρι σήμερα) και η πυκνή και καλογραμμένη μελέτη αναδεικνύει τον Ρουσσώ ως θιασώτη της πεφωτισμένης δημοκρατίας.