Στα μέσα της δεκαετίας του ’60, και μόνος ο αρχικός τίτλος μιας παράστασης, σκηνοθετημένης από τον Πίτερ Μπρουκ, άφηνε τους περαστικούς με ανοιχτό το στόμα, καθώς διάβαζαν στα διαφημιστικά ταμπλόιντ: «Η Καταδίκη και η Δολοφονία του Ζαν-Πολ Μαρά, έτσι όπως ερμηνεύεται από τους τροφίμους του ασύλου Σαρεντόν με σκηνοθέτη τον μαρκήσιο Ντε Σαντ». Ηταν ένα έργο γραμμένο το 1963 από τον Γερμανό Πέτερ Βάις, που πολύ γρήγορα ο τίτλος του συντομεύτηκε σε «Μαρά / Σαντ».

Με την τεχνική «θέατρο μέσα στο θέατρο», το έργο του Βάις διαδραματίζεται στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, το 1793 και μιλάει για τη δολοφονία του Ζαν-Πολ Μαρά, φιλτραρισμένη μέσα από τη χαοτική παράσταση που δίνουν οι τρόφιμοι μιας ψυχιατρικής κλινικής το 1808 – εν προκειμένω στο άσυλο φρενοβλαβών στο Σαρεντόν, το σημερινό l’ Hopital Esquirol στη γαλλική Βαλ-ντε-Μαρν.

Κλασικό έργο πλέον, έχει μείνει στην ιστορία του Βασιλικού Σαιξπηρικού Θεάτρου, όχι μόνο για τα κοινωνικοπολιτικά του μηνύματα αλλά και για τα τολμηρά του ανεβάσματα από διάσημους σκηνοθέτες, με πρώτο τον Πίτερ Μπρουκ.

Ο σκηνοθέτης Αντονι Νίλσον – γνωστός για τους ακραίους και κάποτε προκλητικούς θεατρικούς του αυτοσχεδιασμούς – ανέλαβε να αναβιώσει το προκλητικό έργο, για την 50ή επέτειο του Βασιλικού Σαιξπηρικού Θεάτρου (RSC) στη γενέτειρα του Σαίξπηρ, το Στράτφορντ-απόν-Εϊβον, από αύριο, Παρασκευή. Και σκοπεύει, όπως λέει, σε μια σημερινή «μετάφραση» του… χάους των τροφίμων στο έργο του Βάις, να μεταφέρει τη δράση στην Αραβική Ανοιξη που ζήσαμε πρόσφατα.

Ακόμα και η μουσική, που είχε γράψει το 1963 ο Ρίτσαρντ Πίσλι, θα αντικατασταθεί από ιρακινά μουσικά κομμάτια του Κιάμ Αλαμί. «Ο πήχυς είναι ψηλά», λέει ο Νίλσον. «Εχω να αναμετρηθώ με κολοσσούς, αλλά θα το προσπαθήσω. Ενιωσα όμως ότι με αυτό το έργο πρέπει να πιάσω τον σφυγμό των καιρών μας…».

Εργο σκληρό έτσι κι αλλιώς, το «Μαρά / Σαντ» στη νέα – επετειακή – εκδοχή του Νίλσον έχει πολλές σοκαριστικές σκηνές και εκφράζει σε έναν μεγάλο βαθμό (και κατά τον σκηνοθέτη) την τραγωδία της πολιτικής, το χάος και τη σκληρότητα των ημερών μας. Και βέβαια δεν θα λείπουν τα… μαστιγώματα βίας και γύμνιας.

Η πρώτη παραγωγή τoυ «Μαρά / Σαντ» από το RSC, με την υπογραφή του Πίτερ Μπρουκ, ήταν μια εμβληματική παράσταση για το μεταπολεμικό βρετανικό θέατρο. Επί της ουσίας ξεκίνησε το εναλλακτικό θέατρο στη Βρετανία, αντανακλώντας τη «συνάντηση» της ευρωπαϊκής θεωρίας και του νέου βρετανικού ριζοσπαστισμού.

Τον ρόλο της Σαρλότ Κορντέ είχε η νεαρή τότε Γκλέντα Τζάκσον (που βρισκόταν στο ξεκίνημα της καριέρας της) και η οποία άφησε ανεξίτηλη στις μνήμες πολλών τη σκηνή που σκοτώνει τον Ζαν-Πολ Μαρά μέσα σε μια μπανιέρα αφού πρώτα τον μαστιγώνει με τα μακριά μαλλιά της.

Εκείνη η παράσταση θεωρείται πως άλλαξε την οπτική, αν όχι τη ζωή, όσων την είδαν, συμπεριλαμβανομένων κάποιων πολύ δημιουργικών καλλιτεχνών, όπως του Μάικ Λι και του Ντέιβιντ Χερ.