Οταν δεν γράφεις στη µητρική σου

Την περασµένη Κυριακή, στα περίχωρα του Βερολίνου,είχα την ευκαιρία να γνωρίσω από κοντά κάποιους «ιδιαίτερους» ευρωπαίους συγγραφείς – σε συνάντηση που είχε διοργανώσει εκεί το Βρετανικό Συµβούλιο. Την Αχάντ Σουίφ, τη διάσηµη βρετανοαιγυπτία συγγραφέα που ζει στο Λονδίνο, γράφει αγγλικά και αραβικά. Τον Τζαµάλ Ματζούµπ που γεννήθηκε στοΣουδάν από βρετανίδα µητέρακαι σουδανό πατέρα. Εχει ζήσει στο Χαρτούµ, στο Λονδίνο, στην Κοπεγχάγη και τώρα στη Βαρκελώνη. Γράφει σε αγγλικά, δανέζικα και καταλάνικα. Την Ινάν Κατσάτση, βραβευµένη συγγραφέα πουγεννήθηκε στη Βαγδάτη και ζει στο Παρίσι, γράφοντας γαλλικά και αραβικά.

Τον Ρόµπιν Γιασίν Κασάµπ που γεννήθηκε από σύριο πατέρα καιβρετανίδα µητέρα, ζει στη Σκωτία καιστα βραβευµένα µυθιστορήµατά του γράφει για τη µετανάστευση, τα ταξίδια και τον έρωτα. Τους άκουσα να συζητούν για τη λογοτεχνία, την ισλαµοφοβία, τη δυσκολία της Ευρώπης να θεωρήσει τη µετανάστευση αναπόσπαστο κοµµάτι της σύγχρονης ιστορίαςτης. ∆εν είναι τυχαίο ότι στην Ευρώπη βρίσκεις τα πιοπερίεργα µουσεία, όπως το «Μουσείο του λουκάνικου», αλλά δυσκολεύεσαι να βρεις µουσεία της µετανάστευσης. Οπως και να έχει, αυτό που συµβαίνει σήµερα στην Ευρώπη µε τη µετανάστευση µοιάζει µε τους πόνους ενός δύσκολου τοκετού. Η Ευρώπη αλλάζει. Η Ευρώπη άλλαξε. Κάθε αλλαγή φέρνει διλήµµατα, πονοκεφάλους, ξεβολεύει πολλά και πολλούς. Ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός σε τέτοιες περιπτώσεις. Αρκείνα µην τον «παραδώσουµε» στα χέρια των µισαλλόδοξων. Είναι µάστορες στο να τον µετατρέψουν σε τέρας που θα µας καταβροχθίσει όλους… Οι καθηγητές της λογοτεχνίας αποκαλούν τέτοιους συγγραφείς«υβριδικούς». Επειδή συνυπάρχουν ανάµεσα σε διαφορετικές ταυτότητες και γλώσσες. Πολλοί από αυτούς γράφουνσε γλώσσες που δεν είναι οι µητρικές τους. Επειδή ανήκω σε αυτήν την κατηγορία, νοµίζω ότι ανεξάρτητα από τη γλώσσα στην οποία γράφει κάποιος, το µόνο πράγµα που πρέπει να νοιάζει έναν συγγραφέα είναι εάν γράφει πραγµατική λογοτεχνία ή µπούρδες. Τα υπόλοιπα, οι κατηγορίες, οι ορισµοί για το πού ανήκει ένας συγγραφέας, στη χώρα καταγωγής ή στη χώρα στη γλώσσα της οποίας γράφει, έρχονται µετά. Συνήθως είναι θέµατα που αφορούν κυρίως ακαδηµαϊκές συζητήσεις και αναζητήσεις. Ενας συγγραφέας ανήκει προπαντός στο ταλέντο του.

Το πιο ενδιαφέρον κοµµάτι της συζήτησής µας αφορούσε το κοµµάτι της γλώσσας. Τι σηµαίνει να γράφει κανείς σε µια γλώσσα που δεν είναι ηµητρική του; Η Ινάν Κατσάτση είπε κάποια στιγµή πως συχνά της λένε ότι αφηγείται µε τέτοιον τρόπο ώστε θυµίζει σενάριο ταινίας: λιτό και γεµάτο εικόνες. Είναι κάτι που το ακούωκαι εγώ συχνά από τους αναγνώστες µου. Ισως γιατί όταν συνυπάρχεις ανάµεσα σε διαφορετικές γλώσσες, όταν γράφεις σε µια γλώσσα που δεν είναι η µητρική σου, έχεις την τάση να «µιλάς» µε εικόνες. Ισως για να αποφύγεις τις περιττές γλωσσικές αναλύσεις ή τις παγίδες µιας γλώσσας που δεν είναι η µητρική σου. Ο Ναµπόκοφ, αυτός ο µαέστρος της αφήγησης καικατακτητής γλωσσών, όταν τονρώτησαν κάποτε σε ποια από τις γλώσσες σκέφτεται, στη µητρική του ή στη γλώσσα που γράφει, απάντησε: «∆εν σκέφτοµαι σε καµία γλώσσα. Σκέφτοµαι µέσω των εικόνων.

Σκεφτόµαστε όχι µέσωτων λέξεων αλλά µέσω τωνσκιών τους». Είναι οι σκιέςτων λέξεων τελικά που φωτίζουν τη σκέψη µας…