«Ο Χριστός σταµάτησε στο Εµπολι»

Το 1979, ακριβώς στην εκπνοή του θρυλικού µεταπολεµικού Cinema Ιtaliano, ο Φραντσέσκο Ρόσι, ένας θηριώδης σκηνοθέτης πολλών ταχυτήτων, µε µια αυτοβιογραφική ιστορία εξορίας του Κάρλο Λέβι, προαναγγέλλει το σηµερινό, µοντέρνο σινεµά. Πρώτα ο άνθρωπος, ύστερα η πολιτική. Πρώτα η σιωπή, ύστερα η ιδεολογία.

Πρώτα σεµνότητα, ταπεινότητα, αυτογνωσία, ύστερα ρητορεία. Η ευαισθησία του «Cristo si fermato a Εboli» ένα από τα αντίδωρα της παγκόσµιας κινηµατογραφίας!

Το 1935 η Μυστική Αστυνοµία του Μπενίτο Μουσολίνι (1883-1945) συλλαµβάνει και εκτοπίζει στην εξορία τον Κάρλο Λέβι (1902-1975). Μια θρυλική προσωπικότητα της ιατρικής, της έρευνας, της ζωγραφικής, της λογοτεχνίας και της µαχόµενης πολιτικής. Σε όλα µέσα. Με επιδόσεις πρωταθλητή. Εκείνη την εποχή, παρέα µε τον Νέλο και τον Κάρλο Ροσελίνι είχαν συγκροτήσει το αντιφασιστικό κίνηµα Giustizia e Liberta (Δικαιοσύνη και Ελευθερία).

Ο Λέβι, ελπίζοντας στην ασυλία του ονόµατός του και στην «οµπρέλα» της πλούσιας οικογένειάς του, δεν λογάριαζε και πολύ το ρόπαλο του Μουσολίνι. Λάθος του. Με τον αέρα και την αλαζονεία ενός ελιτίστα πίστευε ότι ο φασισµός και ο ναζισµός έµοιαζαν περίπου µε την 21η Απριλίου. Πλάνη. Το µοναδικό ευτύχηµα γι’ αυτόν ήταν ότι γεννήθηκε στην Ιταλία. Γιατί στη Γερµανία ο Αδόλφος θα τον µετέτρεπε σε σαπούνι. Ο Μπενίτο, πιο επιεικής, έστειλε τους περισσότερους Εβραίους στις εξορίες και τα µπουντρούµια. Αnyway…

Ετσι, ο Λέβι σε ηλικία 33 ετών καταλήγει στο ξεχασµένο χωριό Αλιάνο, σε µια επίσης ξεχασµένη περιοχή της Νότιας Ιταλίας µε το όνοµα Λουκάνια. Τα σηµερινά Βασιλικάτα (Βasilicata). Το σοκ τροµερό. Μέσα σε κάτι λιγότερο από δύο ηµέρες όλες οι µεγάλες ιδέες, τα κινήµατα και τα αντιφασιστικά επιχειρήµατα κατέληξαν στάχτες και αποκαΐδια. Γιατί αναλφαβητισµός, µποµπότα, κρεµµύδι, τρώγλες και πλίνθινα σπίτια. Πρωτοφανής καθυστέρηση. Σαν τίποτα να µη µετακινήθηκε από τον Μεσαίωνα. Δηµοκρατία, φασισµός, σοσιαλισµός, βιοµηχανία, επανάσταση και παιδεία άγνωστες λέξεις. Γι’ αυτό ο τίτλος αυτής της ελεγειακής αυτοβιογραφικής διαδροµής είναι «Ο Χριστός σταµάτησε στο Εµπολι». Γιατί το Εµπολι είναι ο τελευταίος σταθµός του τρένου. Το τελευταίο σηµείο πολιτισµού. Από εκεί και κάτω, µια κατάµαυρη γραµµή. Τα παιδιά ενός κατώτερου θεού!

Και συµβαίνει η εξής ανατροπή. Αντί ο διανοούµενος και ο ακαταπόνητος ακτιβιστής να µεταλαµπαδεύσει σε αυτά τα ανθρώπινα ερείπια τις ιδέες του, τη µαχητικότητά του και τον πολιτισµό του, εκείνα τα «σκουπίδια» µε τις πράξεις τους, τον κρυφό πόνο τους, τη χαµηλόφωνη αξιοπρέπειά τους και τον κυτταρικό ανθρωπισµό τους µεταδίδουν σ’ ένα σπουδαίο και τρανό πρωτευουσιάνο βιώµατα και ευαισθησίες άγνωστες σε αυτόν. Οι ρακένδυτοι του χωριού αλλάζουν τα µέσα του Κάρλο Λέβι. Οι έσχατοι έσονται πρώτοι!

Ο Ρόσι (του 1922) ακολουθεί µε συµπαγή οµοιογένεια τη διαδροµή του Κάρλο Λέβι. Το σοκαριστικό βίωµα καταγράφεται µε την ίδια του Λέβι σεµνότητα, την ίδια σιωπή. Μια πορεία αυτογνωσίας µοναδική. Συµπαραστάτης η µεγιστοτεράστια, σκοτεινή, λίγο θολή φωτογραφία του σπουδαίου Πασκουαλίνο ντε Σάντις (1927-1996). Ρεσιτάλ φωτοσκιάσεων εξαιρετική. Σαν έκθεση φωτογραφίας σηµερινή. Ισοδύναµος συµπαραστάτης το πολυµορφικό «εργαλείο» µε το όνοµα Τζιαν Μαρία Βολοντέ (1933-1994). Στο βλέµµα του, το σώµα του, ακόµα και στο παλτό του, αποτυπωµένη η ανάσα του. Μαζί µε τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι και τον Βιτόριο Γκάσµαν, η άπαιχτη τριπλέτα του µεταπολεµικού Cinema Ιtaliano. Σε όλες τις εµφανίσεις του πρωταθλητής. Από τα σπαγκέτι του Σέρτζιο Λεόνε, τις πολιτικές, σαρκαστικές κοµεντί του Ελιο Πέτρι µέχρι τις γκανγκστερικές ταινίες του Ζαν Πιερ Μελβίλ. Το 1994 καταφθάνει στην Ελλάδα για να συµπρωταγωνιστήσει στο «Βλέµµα του Οδυσσέα». Λίγο αργότερα, εδώ σ’ αυτήν τη χώρα αφήνει την τελευταία του πνοή (τον αντικατέστησε ο σουηδός Ερλαντ Γιόζεφσον, στενός συνεργάτης του Ινγκµαρ Μπέργκµαν). Να ‘ναι ελαφρύ το χώµα που τον σκεπάζει. Και κάτι ακόµα. Για να ξέρουµε πού πατάµε και πού πάµε.

Από το 1945 έως περίπου το 1980, ο ιταλικός κινηµατογράφος ήταν το αντίπαλον δέος της αµερικανικής βιοµηχανίας του θεάµατος. Με µια υπεροχή µοναδική. Οι περισσότερες ταινίες εκείνης της εποχής, σε αντίθεση µε το Χόλιγουντ, καταφέρνουν να συνδυάζουν σε µια πρωτοφανή ισορροπία την κινηµατογραφική τέχνη µε την εµπορικότητα. Απίστευτο. Με µια εξάδα αστραφτερή: Ροµπέρτο Ροσελίνι, Βιτόριο ντε Σίκα, Φεντερίκο Φελίνι, Λουκίνο Βισκόντι, Μικελάντζελο Αντονιόνι και Πιερ Πάολο Παζολίνι. Ακολουθούµενοι από ένα πλήθος δηµιουργικών υπογραφών: Φραντσέσκο Ρόζι, Μάριο Μονιτσέλι, Λουίτζι Κοµεντσίνι, Βαλέριο Ζουρλίνι, Ελιο Πέτρι, Ετορε Σκόλα και πάει λέγοντας. Τέτοια άνθηση σε µια χώρα πενήντα εκατοµµυρίων ψυχών δεν ξανάγινε, σε ολόκληρο τον χάρτη τον κινηµατογραφικό!

Συνιστώ οπωσδήποτε Του Φραντσέσκο Ρόσι: «Σαλβατόρε Τζουλιάνο, ο αρχιληστής» («Salvatore Ciuliano») και «Τα χέρια πάνω από την πόλη» («Le Μani sulla citta») µε Ροντ Στάιγκερ Από τις ερµηνείες του Τζιαν Μαρία Βολοντέ: «Για µια χούφτα δολάρια» («Ρer un pugno di dollari»), «Μονοµαχία στο Ελ Πάσο» («Ρer qualche dollaro in piu»), «Υπεράνω πάσης υποψίας» («Ιndagine su un cittadino al di sopra di ogni sospetto»), «Ο κόκκινος κύκλος» («Le cercle rouge»), «Η εργατική τάξη πάει στον Παράδεισο» («La classe operaia va in Ρaradiso»), «Υπόθεση Ματέι» («Ιl caso Μattei»), «Υποπτος προδοσίας» («Ιl sospetto»).

Η ταυτότητα


§ Π [-1184ρωτότυπος τίτλος: Cristo si e fermato a Εboli § Ετος: 1979 § Σκηνοθεσία: Φραντσέσκο Ρόσι § Σενάριο: Φραντσέσκο Ρόσι, Τονίνο Γκουέρα, Ραφαέλα Λα Κάπρια (από το αυτοβιογραφικό του Κάρλο Λέβι)

§ Cast: Τζιαν Μαρία Βολοντέ, Πάολο Μπονατσέλι, Ειρήνη Παπά, Λέα Μασάρι, Φρανσουά Σιµόν § Μουσική: Πιέρο Πιτσιόνι § Φωτογραφία: Πασκουαλίνο ντε Σάντις § Είδος: Δράµα § Διάρκεια: 150 (ολοκληρωµένη κόπια 224’) § Χώρα: Ιταλία

Τελευταία Νέα