Αναζήτηση
ΑΠΟ ΟΛΕΣ ΤΙΣ «ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΦΙΛΙΕΣ» ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ
ΜΕ ΞΕΝΟΥΣ ΟΜΟΤΕΧΝΟΥΣ ΤΟΥΣ, Η ΣΧΕΣΗ Κ.Π.
ΚΑΒΑΦΗ- Ε.Μ. FΟRSΤΕR ΕΙΝΑΙ ΜΑΛΛΟΝ Η ΠΙΟ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΗ,
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ. Η ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣ
ΤΟΥΣ ΤΗ ΦΕΡΝΕΙ ΞΑΝΑ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ
Τι κάνει τον Φόρστερ να μεταμορφωθεί με ιεραποστολικό μένος σε υποστηρικτή του έργου του Καβάφη στον Μεσοπόλεμο; Τι τον κάνει να παλεύει με όλες του τις δυνάμεις ώστε ο Αλεξανδρινός να μεταφραστεί στα αγγλικά, να δημοσιευθεί και να διαδοθεί στα αγγλικά; Και τέλος, γιατί ο πάντα διορατικός Καβάφης κρατάει απόσταση; Γιατί, ενώ βλέπει ότι χρωστά την ανερχόμενη φήμη του στη στήριξη του Φόρστερ, αρνείται τελικά να δώσει τη συγκατάθεσή του για να βγουν οι μεταφράσεις των ποιημάτων του σε βιβλίο;
«Μια σοβαρή ιστορία της σχέσης Καβάφη- Φόρστερ μένει ακόμα να γραφτεί» σημείωνε ο Γ.Π. Σαββίδης το 1985 και νομίζω ότι την άποψη αυτή θα προσυπέγραφε κανείς και σήμερα. Η πρώτη πλήρης έκδοση της αλληλογραφίας τους, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από το Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Καΐρου, μπορεί να απογοητεύσει όσους περίμεναν κάτι πιο ζουμερό. Σίγουρα όμως δίνει υλικό σε όσους ξέρουν να παρατηρούν και να συνδυάζουν.
Ο Καβάφης συνάντησε τον Φόρστερ για πρώτη φορά στα τέλη του 1916. Εκείνη την εποχή ο συγγραφέας της Επιστροφής στο Χάουαρντς Εντ βρισκόταν στην Αίγυπτο σπρώχνοντας τα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, γράφοντας δημοσιογραφικά κείμενα και εργαζόμενος για τον Ερυθρό Σταυρό. Και ο Καβάφης βρισκόταν στο κατώφλι της μεγάλης του ωριμότητας. Τον Μάιο του 1917, αφού έχουν συναντηθεί αρκετές φορές κατ΄ ιδίαν, ο Φόρστερ στέλνει στον Καβάφη μια πολύ φιλική κάρτα. «Τις τελευταίες εβδομάδες δεν ήρθα να σε βρω γιατί μάλλον υπήρξα είτε πολύ χαζός είτε πολύ τεμπέλης, ή και τα δυο μαζί. Όμως σε σκεφτόμουν συχνά. Είμαι καλά.» Ενάμιση μήνα μετά, ένα μεγαλύτερο γράμμα με τον Φόρστερ να ανησυχεί: «Ο Βαλασσόπουλος μου είπε ότι από τότε που σε είδα για τελευταία φορά, συνέβη κάτι που σε έκανε πολύ δυστυχισμένο· ότι πιστεύεις πια πως ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι διεστραμμένος, ηθικά εξαχρειωμένος· και ότι αυτό ήθελες να το μεταφέρει στους φίλους σου… Δεν ξέρω τι να πω. Εγώ πάντως έτυχε να είμαι πιο ευτυχισμένος απ΄ ό,τι συνήθως τον τελευταίο καιρό, και δέχθηκα την καλή μου αυτή τύχη με ευγνωμοσύνη και χωρίς δεύτερες σκέψεις».
Το γράμμα τελειώνει με παραινέσεις. Η διαστροφή δεν είναι για μένα, λέει ο Φόρστερ, συνώνυμο του πάθους, αλλά το αντίθετό του. «Αν όντως υπάρχει ως κατάσταση, τότε είναι κάτι κρύο, και ως τέτοιο δεν είναι και πολύ χρήσιμο σε έναν καλλιτέχνη. Αυτό είναι το μόνο που μπορώ να σου πω για τη διαστροφή. Τη θερμοκρασία της. Δεν έχει υλική υπόσταση. Καμιά πράξη, καμιά σκέψη, δεν είναι από μόνες τους ανήθικες». Η επιστολή καταλήγει: «Θα έρθω να σε συναντήσω μόλις γυρίσω στην Αλεξάνδρεια. Αυτό το γράμμα- ούτε τότε ούτε τώρααναμένει απάντηση. Γράφεται μόνο για να σου θυμίσει ότι ανάμεσα στους πολλούς φίλους σου, στο πρόσωπό μου έχεις βρει έναν ακόμη, τοποθετημένο στις παρυφές της ζωής σου».
Κοινός κώδικας
Ο Βρετανός κάτι φαίνεται ότι πάει να πει· κάποιο κοινό κώδικα έχει βρει με τον Καβάφη, και πάνω σ΄ αυτόν θέλει να στηρίξει τη φιλία τους. Η «ευτυχία» στην οποία αναφέρεται, το γνωρίζουμε σήμερα από άλλα γράμματα της εποχής, δεν είναι άλλη από την πρώτη του σεξουαλικά ολοκληρωμένη σχέση με άντρα, τον Αιγύπτιο Μοχάμεντ Ελ Αντλ. Και η μαγεία που ασκεί ο Καβάφης πάνω του έχει σίγουρα να κάνει με το στοιχείο της προσωπικότητας που αισθάνεται ότι μοιράζεται με τον ποιητή: την ομοφυλόφιλη εμπειρία ως καταστατικό στοιχείο του εαυτού. Η γνωριμία με τον Καβάφη μάλλον υπήρξε για τον Φόρστερ και λογοτεχνικά καταλυτική από αυτή την πλευρά: λίγο αργότερα αποφασίζει να ξαναδουλέψει το χειρόγραφο του ομοφυλοφιλικού του μυθιστορήματος Μωρίς, αλλά και να γράψει μία σειρά διηγημάτων με ομοφυλοφιλικό θέμα που επρόκειτο να δημοσιευθούν μετά τον θάνατό του («έχω γράψει ένα μυθιστόρημα 
Η ανταλλαγή επιστολών πυκνώνει τη δεκαετία του ΄20 όταν ο Φόρστερ αναλαμβάνει μόνος του να προωθήσει το καβαφικό έργο στα αγγλικά, αραιώνει αργότερα όταν ο Καβάφης αρνείται να δεχθεί μια τελική αγγλική έκδοση των ποιημάτων του και τερματίζεται το 1932, ένα χρόνο πριν από τον θάνατο του ποιητή. Ο Φόρστερ γράφει πάντοτε θερμά, ο Καβάφης όμως απαντά πάντα με μικρότερα κείμενα και κάπως ψυχρά. Γιατί αυτή η διαφορά; Ο ίδιος ο Φόρστερ σχολίασε κάποτε: «Είναι φυσικό τα δικά του γράμματα να είναι πιο συγκρατημένα. Ο Καβάφης δεν αισθανόταν για μένα την ίδια αδημονία που αισθανόμουν εγώ να τον γνωρίσω καλύτερα». Κάποια στιγμή το διάστημα 1923-24 ο Φόρστερ περιγράφει με ενθουσιασμό την επιτυχία του μυθιστορήματος Πέρασμα στην Ινδία · τις καλές κριτικές, το πάρτι του εκδότη, τα συμβόλαια των μεταφράσεων. Και ο Καβάφης απαντά: «Διάβασα με πολλή ευχαρίστηση ότι τελείωσες ένα καινούριο μυθιστόρημα. Υποθέτω ότι η διαδικασία της έκδοσης σημαίνει πολλή δουλειά: όμως εγώ, ζώντας έξω και μακριά από τα μεγάλα λογοτεχνικά κέντρα, δεν έχω σαφή αίσθηση αυτών των πραγμάτων».
