Εναλλακτικό νουάρ

Καιρός ήταν! Οι αντιεξουσιαστές απέκτησαν τον δικό τους Μάρλοου, και η αντικουλτούρα την αστυνομική ιστορία της! Κυρίες και κύριοι, υποδεχθείτε τον Ντοκ Σπορτέλο του μεγάλου Τόμας Πίντσον. Αστείος, θυμωμένος και ανικανοποίητος όσο ποτέ άλλοτε, ο 72χρονος σήμερα συγγραφέας- φάντασμα μόλις κυκλοφόρησε το Ιnherent vice (εκδ. Cape). Πρωταγωνιστής του ένας ιδιωτικός ντετέκτιβ που χρησιμοποιεί την παράνοια ως εργαλείο, και τα παραισθητικά επεισόδια της μαστούρας ως μέσο διεύρυνσης της συνείδησης για να ανακαλύψει τα κρυφά μονοπάτια προς τη λύση του μυστηρίου. Οι ενθουσιώδεις κριτικές μιλούν για ένα ψυχεδελικό αστυνομικό μυθιστόρημα, πολύ ψαγμένο λογοτεχνικά, που φέρνειστο προσκήνιο την αντικουλτούρα της Καλιφόρνιας και τον εκφυλισμό της. Ήταν μια χαμένη ήπειρος παιγνίων και ελευθερίας, μας λέει ο Πίντσον, που την κατάπιαν οι δυνάμεις της απληστίας και του τρόμου, δηλητηριάζοντας από τη μουσική της μέχρι τη σεξουαλική έκρηξη και το αντιεξουσιαστικό πνεύμα της. Το μότο του, «Κάτω από τα πεζοδρόμια είναι η παραλία», είναι ένα σύνθημα του γαλλικού Μάη του ΄68 που θυμίζει το κόλλημα του συγγραφέα με εκείνη την περίοδο, αλλά και την προσωπική του ιστορία. Διότι αφού παρακολούθησε τα λογοτεχνικά σεμινάρια του Ναμπόκοφ στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ, και εργάστηκε κατόπιν στην εταιρεία Μπόινγκ γράφοντας φυλλάδια για πυραύλους εδάφους- αέρος, ο Πίντσον εντάχθηκε σε ακροαριστερούς κύκλους στην Καλιφόρνια και στα τέλη του ΄60 έγραψε το περίφημο Ουράνιο τόξο της βαρύτητας, το τρίτο του μυθιστόρημα (κυκλοφόρησε το 1973, και στα ελληνικά το 1998, Εκδ. Χατζηνικολή), εγκατεστημένος στην παραλία του Μανχάταν- εξού και η τρυφερότητα με την οποία αναφέρεται εδώ σ΄ εκείνη τη ζωή με… σερφ, ναρκωτικά και ροκ ΄ν΄ ρολ. Κατεξοχήν «πιντσονικός» και ο τίτλος του καινούργιου του βιβλίου, υπενθυμίζει την αγάπη του για τους επιστημονικούς όρους (π.χ. «εντροπία») και τα σημαινόμενά τους. Εδώ πρόκειται για έναν όρο του ναυτικού δικαίου, ο οποίος αναφέρεται στο ελάττωμα ενός πλοίου ή φορτίου, που το καθιστά ακατάλληλο για ασφάλιση. Παραπέμπει σε μια εγγενή αδυναμία δηλαδή- ο Ντοκ μιλά για «προπατορικό αμάρτημα»- και υπαινίσσεται ένα διαβρωμένο σύστημα, μια σάπια κοινωνία απ΄ όπου οι εναλλακτικοί τρόποι ζωής και σκέψης χάνονται.

Κοντός με άφρο λουκ,ειρηνιστής,χίπηςπου φουμάρει απίστευτες ποσότητες μαριχουάνας, ο Ντοκ Σπορτέλο είναι ένας άνθρωπος με μπέσα, έτοιμος να αναλάβει έρευνες για τις οποίες δεν θα πάρει δεκάρα, αρκεί να τις πιστεύει. Είναι ένας τύπος καθαρός, ο οποίος για να βοηθήσει μια πρώην αγαπημένη του που έχει καταλήξει στην αγκαλιά ενός κτηματομεσίτη- λαμόγιου, μπλέκει στους βρώμικους δρόμους. Και έρχεται αντιμέτωπος με ντίλερ ναρκωτικών, νεοναζί μηχανόβιους, πουλημένους ηθοποιούς και «καλλιτέχνες» των σεξ-κλαμπ, λαθρέμπορους, απατεώνες επενδυτές, διαπλεκόμενες εταιρείες που κάνουν βρώμικες δουλειές για την κυβέρνηση, τρομολάγνους αστυνομικούς που κυνηγούν τους χίπηδες κ.ο.κ. Το παζλ είναι περίτεχνο και για άλλη μια φορά φαντασμαγορικό, πλούσιο σε εξειδικευμένο πραγματολογικό υλικό (π.χ. μικροϊστορίες της ροκ), με ήρωες απελπισμένους και αυτοκαταστροφικούς που ξεπουλάνε τις αξίες και τα πιστεύω τους για να αγκαλιάσουν τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς. Ανάμεσα στους κεντρικούς χαρακτήρες είναι ένας ηρωινομανής σαξοφωνίστας, που θεωρείται νεκρός αλλά εργάζεται ως πληροφοριοδότης σε μια σκιώδη υπηρεσία· ένας άλλος, είναι ένας πρώην αριστερός και αποκλεισμένος ηθοποιός, που έζησε μια παραφυσική εμπειρία εξαφάνισης στην ανοικτή θάλασσα και επέστρεψε στα πλατό έτοιμος για κάθε συμβιβασμό κ.ο.κ. Βρισκόμαστε στην πρωτεύουσα των νουάρ μυθιστορημάτων, το Λος Άντζελες, το οποίο στον Πίντσον είναι μπουκωμένο με τα πράσινα και πορφυρά σύννεφα των παραισθησιογόνων. Είναι η άνοιξη του ΄70, με τη δίκη του Τσαρλς Μάνσον και τον τελικό του ΝΒΑ μεταξύ Λέικερς και Νικς, με το Χαβάη 5-0 στην τηλεόραση, την ποπ-αρτ καθιερωμένη, και τον Νίξον έναν χρόνο στην προεδρία… Οι πολιτισμικές αναφορές δεν είναι ποτέ αθώες στον Πίντσον. Αυτή λοιπόν είναι μια εποχή όπου τα οράματα της ελευθερίας και της επανάστασης διαλύονται σε ένα κλίμα φόβου και καταπίεσης. Για να την αποδώσει, ο Πίντσον- ο οποίος ήταν ανέκαθεν αντίθετος στη διάκριση υψηλής και λαϊκής λογοτεχνίας- υιοθετεί τις συμβάσεις του νουάρ όπως τις καταξίωσε ο Ρέιμοντ Τσάντλερ. Και τρία χρόνια μετά το Αgainst the day, επικό έργο καταγγελίας του συστήματος που διαδραματίζεται στην Αμερική, στην Ευρώπη και στην Ασία από το 1893 ώς το 1929 (θα κυκλοφορήσει από τον Καστανιώτη με τίτλο Τη μέρα εκείνη ), καταθέτει ένα έργο σαφώς μικρότερου βεληνεκούς, που όμως κι αυτό αναδεικνύει την αντίθεση του κόσμου-όπως-είναι, με τον κόσμο-όπως-θα-μπορούσε-να-είναι, αλλά και με τον κόσμο-όπως-ίσως-μπορεί-να-γίνει. Όπως υπαινίσσεται εδώ, οι εναλλακτικοί τρόποι ζωής και σκέψης ίσως να μην είναι τελείως χαμένοι. Από τη στιγμή που μετατρέπονται σε πληροφορίες (data) σημαίνει και ότι μπορεί να ανακτηθούν!

Μορφή μυθική που εμφανίστηκε στα γράμματα το 1963 στα 26 του, που έχει γράψει οκτώ βιβλία, έχει τιμηθεί με σπουδαία βραβεία αλλά δεν έχει δώσει ποτέ συνέντευξη ούτε έχει φωτογραφηθεί (μετά τη θητεία του στο Ναυτικό), ο Τόμας Πίντσον είναι ένας πληθωρικός και εμμονικός συγγραφέας, ο οποίος είτε ενθουσιάζει είτε απωθεί αλλά σε κάθε περίπτωση αποτελεί τομή για την αμερικανική λογοτεχνία και πρόκληση για την ευρωπαϊκή. Ριζοσπαστικός, ευφυής, εγκυκλοπαιδιστής, λειτουργεί σαν ιδεολογικο-αισθητικό βαρόμετρο για πλήθος ονομαστών συγγραφέων. Στην Ελλάδα το κοινό του είναι φανατικό αλλά μικρό. Αξίζει να μεγαλώσει!