Ο ΑΪΧΜΑΝ, Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΟΡΓΑΝΩΣΕ
ΤΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΕΣ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ
ΕΒΡΑΙΩΝ ΣΕ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ
ΚΑΙ ΕΞΟΝΤΩΣΗΣ. ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ, ΝΟΜΟΤΑΓΗΣ
ΠΟΛΙΤΗΣ. Η ΠΕΡΙΦΗΜΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
ΤΗΣ ΑΡΕΝΤ ΦΕΡΝΕΙ ΞΑΝΑ ΣΤΟ
ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ
ΕΞΑΧΡΕΙΩΣΗΣ ΜΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Ο Άντολφ Άιχμαν (1906-1962), γεννήθηκε στη Γερμανία και μεγάλωσε στην Αυστρία, ήταν γόνος μεσοαστικής οικογένειας και είχε εργαστεί ως εμπορικός αντιπρόσωπος και πωλητής, όταν προσχώρησε στο ναζιστικό κόμμα της Αυστρίας το 1932. Το 1934 έγινε δεκτός έπειτα από αίτησή του στην Υπηρεσία Ασφαλείας και άρχισε να ανεβαίνει στην ιεραρχία των SS, ιδιαίτερα μετά την επιτυχημένη αποστολή του να οργανώσει την εκτόπιση των Εβραίων της Βιέννης το 1938. Λόγω των «γνώσεών» του για το εβραϊκό «ζήτημα» και των συγχωνεύσεων υπηρεσιών, θα τοποθετηθεί στην Κεντρική Υπηρεσία Ασφαλείας του ναζιστικού καθεστώτος. Ως επικεφαλής του τομέα ΙV-Β-4 από το 1941 έως το τέλος του πολέμου ανέλαβε την οργάνωση της μεταφοράς των Εβραίων της Ευρώπης (μεταξύ αυτών και των Ελλήνων Εβραίων) προς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης. Μετά τον πόλεμο κατέφυγε στην Αργεντινή με διαφορετικό όνομα. Οι μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ τον ανακάλυψαν, τον απήγαγαν και τον μετέφεραν στο Ισραήλ, όπου δικάστηκε το 1961, καταδικάστηκε σε θάνατο και απαγχονίστηκε το 1962. Τη δίκη του Άιχμαν παρακολούθησε η διακεκριμένη φιλόσοφος Χάνα Άρεντ, η οποία την κάλυψε ως δημοσιογράφος για το περιοδικό Νew Υorker και στη συνέχεια, το 1963, εξέδωσε τα κείμενά της σε μορφή βιβλίου με τον τίτλο Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ.

Όταν εκδόθηκε το βιβλίο προκάλεσε μεγάλη αίσθηση. Ο κυριότερος λόγος ήταν ότι αυτό έφερε το θέμα της εξόντωσης των Εβραίων από τους ναζί στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης. Η εξόντωση των Εβραίων ήταν ασφαλώς γνωστή, αλλά δεν είχε αναδειχθεί η μοναδικότητά της: οι Εβραίοι συγκαταλέγονταν ανάμεσα στα εκατομμύρια θύματα που προκάλεσε ο ναζισμός κατά τη διάρκεια του πολέμου. Τα αίτια, η προετοιμασία, ο σχεδιασμός, η οργάνωση, η διαδικασία της συστηματικής εξόντωσης περίπου έξι εκατομμυρίων αθώων πολιτών της Ευρώπης δεν είχαν αποτελέσει αντικείμενο δημόσιας συζήτησης και επιστημονικής έρευνας. Λίγες μαρτυρίες για τη γενοκτονία είχαν εκδοθεί μέχρι τότε, ο Ψυχρός Πόλεμος και η ανοικοδόμηση είχαν θέσει άλλες προτεραιότητες, ενώ η συντόμευση της διαδικασίας της αποναζιστικοποίησης είχε επιτρέψει τη σιωπηλή αποκατάσταση πρώην ναζί αξιωματούχων στη Δυτική Γερμανία. Η δημοσιότητα που έλαβε η δίκη του Άιχμαν, το βιβλίο της Χ. Άρεντ μαζί με την κυκλοφορία της θεμελιώδους μελέτης του Ραούλ Χίλμπεργκ ( Τhe Destruction of the Εuropean Jews, 1961) έφεραν αντιμέτωπη για πρώτη φορά τη διεθνή κοινή γνώμη με το γεγονός της γενοκτονίας των Εβραίων.

Αυτός δεν ήταν ο μόνος λόγος για τον οποίο το βιβλίο της Άρεντ συζητήθηκε. Κατ΄ αρχάς η Άρεντ άσκησε κριτική στον τρόπο με τον οποίο αποδόθηκε η δικαιοσύνη στην αίθουσα του δικαστηρίου στην Ιερουσαλήμ: δύσκολα μπορούσε να δικαιολογηθεί η απαγωγή- σύλληψή του στην Αργεντινή, ενώ υποστήριξε ότι αρμόδιο να δικάσει τον Άιχμαν για τα «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας» θα ήταν ένα διεθνές δικαστήριο (στα πρότυπα της Νυρεμβέργης) και όχι ένα ισραηλινό. Επίσης, η Άρεντ καταφέρεται εναντίον του μύθου της γερμανικής «αντίστασης» στον Χίτλερ. Όχι μόνο ήταν περιθωριακό φαινόμενο, αλλά και αυτό που θεωρήθηκε ότι ήταν η σημαντικότερη πράξη αντίστασης (η απόπειρα κατά του Χίτλερ τον Ιούλιο του 1944), δεν είχε ηθικά αλλά εθνικιστικά κίνητρα. Τέλος, αυτό που ίσως προκάλεσε μεγαλύτερη συζήτηση ήταν η ευθύνη που επέρριψε η Άρεντ στα εβραϊκά συμβούλια για τη συνεργασία τους με τις γερμανικές αρχές και ότι με αυτό τον τρόπο πρακτικά διευκόλυναν την εξόντωση των ομοθρήσκων τους. Από εκεί και πέρα, αυτό που απασχόλησε τη συγγραφέα, ήταν: τι εκπροσωπούσε ο άνθρωπος που καθόταν στο εδώλιο του κατηγορουμένου;

Ηannah Αrendt

Ο ΑΪΧΜΑΝ ΣΤΗΝ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΟΠΙΑ ΤΟΥΚΑΚΟΥ

ΜΤΦ.: ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΟΜΑΝΑΣ, ΕΚΔ. ΝΗΣΙΔΕΣ, 2009, ΣΕΛ. 249

Τελευταία Νέα