Αναζήτηση
Το περασμένο Σαββατοκύριακο οι Ευρωπαίοι ηγέτες συναντήθηκαν στο Βερολίνο για να ετοιμάσουν τις προτάσεις τους κατά της παγκόσμιας κρίσης εν όψει της συνόδου των 20 ισχυρότερων οικονομικά κρατών στον κόσμο (G-20) που θα πραγματοποιηθεί τον Απρίλιο. Στο πίσω μέρος τους μυαλού τους, όμως, είχαν το τι συμβαίνει στη δική τους την «αυλή», δηλαδή ποιες είναι οι προκλήσεις που διαμορφώνονται μέσα στους κόλπους της ευρωζώνης και πώς θα εξελιχθεί εκεί η κρίση.
Το πρόβλημα είναι ότι η οικονομική απόκλιση των χωρών- μελών της ευρωζώνης αντί να μειωθεί, έχει αυξηθεί από τότε που υιοθετήθηκε το ενιαίο νόμισμα, με αποτέλεσμα να έχουν διογκωθεί σημαντικά τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών ορισμένων χωρών. Διαφορές υπάρχουν ακόμη και στα δημοσιονομικά των χωρών, με αποτέλεσμα οι ασθενέστερες οικονομίες να εξυπηρετούν με πολύ υψηλότερο κόστος τον δανεισμό τους. Μπορεί τα προηγούμενα χρόνια οι διαφορές αυτές να μην ήταν τόσο μεγάλες, όμως σήμερα τίθεται ανοικτά πλέον θέμα για το αν οι ισχυρότερες οικονομίες θα πρέπει να προσφέρουν χείρα βοηθείας στις πιο αδύνατες.
Η αδυναμία των οικονομιών της Ανατολικής Ευρώπης έχει περιπλέξει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Μπορεί οι νέες χώρες-μέλη της Ε.Ε. να μην έχουν ακόμη υιοθετήσει το ευρώ, όμως η έκθεση οικονομιών όπως αυτές της Ελλάδας και της Αυστρίας, μέσω των τραπεζών τους, στις χώρες αυτές έχει δημιουργήσει μεγαλύτερες πιέσεις. Ιδιαίτερα ευάλωτες δείχνουν οι αυστριακές τράπεζες. Οπότε, υπάρχει πρόβλημα. Αλλά πόσο μεγάλο είναι αυτό; Μια από τις αναπόφευκτες συνέπειες του κοινού νομίσματος είναι τα ενιαία επιτόκια. Για κάποιες χώρες, ιδιαίτερα για τη Γερμανία, τα επιτόκια αυτά έδειχναν (πριν από την κρίση) να είναι πολύ ψηλά. Για άλλες, όπως η Ισπανία, η Ελλάδα και η Ιρλανδία, ήταν πιθανότατα πολύ χαμηλά. Όμως οι Γερμανοί στρώθηκαν στη δουλειά και περιόρισαν το κόστος τους: το κόστος εργασίας στη Γερμανία αυξήθηκε λιγότερο από 5% την τελευταία δεκαετία. Αντίθετα, το εργατικό κόστος στην Ισπανία και την Ιταλία αυξήθηκε πάνω από 25% και στην Ελλάδα πάνω από 35%. Δεν προξενεί έκπληξη, που το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κάθε χώρας ακολούθησε αντίστοιχη πορεία. Το 2007 η Γερμανία είχε πλεόνασμα σχεδόν 8% επί του ΑΕΠ στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών από σχεδόν μηδέν το 2001, ενώ η Ιταλία το 2007 παρουσίασε έλλειμμα 2,6% από 0% το 2001. Η κατάσταση στην Ελλάδα και την Ισπανία όμως ήταν πολύ χειρότερη, καθώς το έλλειμμα της τελευταίας από 4% αυξήθηκε σε 10% ενώ της Ελλάδας αυξήθηκε από 7% σε 14%. Η άλλη πλευρά του νομίσματος είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης των διεθνών αγορών στις κυβερνήσεις των ασθενέστερων αυτών οικονομιών. Η διαφορά επιτοκίων (spread) των 10ετών ομολόγων της Γερμανίας με αυτά της Ιταλίας και της Ελλάδας ήταν πριν από δύο χρόνια μόλις 0,25%. Τον προηγούμενο μήνα η διαφορά αυτή έφτασε σε 2,2% για την Ελλάδα και 1,3% για την Ιταλία- πολύ χαμηλότερα από το spread πριν από την υιοθέτηση του ευρώ αλλά ενδεικτικό της κατάστασης.
Θα πληρώσουν ακριβά
Τι γίνεται, λοιπόν, από ΄δω και πέρα; Το πρώτο είναι ότι υπάρχει πολιτική βούληση ώστε να διατηρηθεί η ενότητα της ευρωζώνης.
Η Ιταλία, η Ελλάδα, η Ισπανία- ακόμη και η Βρετανία – πρέπει να παρουσιάσουν ένα πειστικό σχέδιο για την αντιμετώπιση του δημοσιονομικού ελλείμματος μεσοπρόθεσμα
Αλλά για κάποιες χώρες, το κόστος για να παραμείνουν στην ευρωζώνη θα είναι υψηλό. Όσες χώρες έχουν πληγεί περισσότερο, λέει έρευνα του Κέντρου Οικονομικών Μελετών CΕR, θα αναγκαστούν να προχωρήσουν σε απότομη δημοσιονομική προσαρμογή. Αυτό το κάνει σήμερα ήδη η Ιρλανδία. Άλλα πιθανά σενάρια είναι να σωθούν οι αδύναμες χώρες με τη βοήθεια των ισχυρών ή να χρεοκοπήσουν κάποιες χώρες, διατηρώντας ωστόσο το ευρώ, ή κάποιες άλλες να χρεοκοπήσουν και να εγκαταλείψουν τη ζώνη του ευρώ.
Πιστεύω ότι είναι πολύ νωρίς να μιλάμε για αποχωρήσεις από την ευρωζώνη. Το άμεσο πρόβλημα των αδύναμων οικονομιών στην ευρωζώνη δεν είναι το τρέχον έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών αλλά το δημοσιονομικό τους έλλειμμα. Το πρώτο χρηματοδοτείται αυτόματα μέσω των λειτουργιών του ενιαίου νομίσματος, κάτι που δεν συμβαίνει με τα δημοσιονομικά ελλείμματα. Οι χώρες αυτές πρέπει να πουλήσουν ομόλογα για να κλείσουν την τρύπα. Επομένως, μέσα στα επόμενα δύοτρία χρόνια θα πρέπει να υπάρξει δημοσιονομική εξυγίανση στις χώρες αυτές, οι πραγματικοί μισθοί θα πρέπει να μειωθούν, και οι οικονομίες αυτές θα πρέπει να γίνουν πιο ανταγωνιστικές με επίπονο τρόπο.
Οι αγορές θα επιβάλουν πειθαρχία
Το ότι οι ΗΠΑ σήμερα διατηρούν και αυτές ένα τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα δίνει άλλοθι στις χώρες της ευρωζώνης σε ό,τι αφορά αυτό το πρόβλημα. Όμως η κυβέρνηση Ομπάμα παίρνει μέτρα για να μειώσει το έλλειμμα στο 3%, όσο δηλαδή προβλέπει και για τους Ευρωπαίους η Συνθήκη του Μάαστριχτ. Επομένως, η Ιταλία, η Ελλάδα, η Ισπανία, ακόμη και η Βρετανία, πρέπει να παρουσιάσουν ένα πειστικό σχέδιο για την αντιμετώπιση του δημοσιονομικού ελλείμματος μεσοπρόθεσμα. Οι αγορές θα τους επιβάλουν πειθαρχία. Όσον αφορά την ευρωζώνη, θα υπάρξουν και γραφειοκρατικές πιέσεις. Το ευρώ έγινε ισχυρό επειδή η Γερμανία έκανε θυσίες για να το διασφαλίσει αυτό. Δύσκολα θα εγκαταλείψει αυτή την πειθαρχία η Γερμανία, και δεν θα επιτρέψει να την εγκαταλείψουν ούτε οι άλλοι. Το πιο σημαντικό είναι ότι, όπως η ύφεση δοκίμασε σκληρά τις τραπεζικές δομές οι οποίες φάνηκε ότι υστερούσαν, έτσι δοκιμάζει σκληρά τη δομή της ευρωζώνης και ιδιαίτερα την ιδέα ότι η ενιαία νομισματική πολιτική τούς εξυπηρετεί όλους. Και η δοκιμασία αυτή μόλις τώρα άρχισε.
