«ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΜΟΡΦΟΤΕΡΕΣ, ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΕΡΕΣ, ΑΣΚΗΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΥΠΑΡΞΕΙΣ».
ΕΤΣΙ ΟΝΟΜΑΣΕ ΤΗΝ ΕΥΑ ΠΑΛΜΕΡ-ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΥ Η ΛΑΟΓΡΑΦΟΣ ΑΓΓΕΛΙΚΗ
ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗ, ΠΟΥ ΤΗΝ ΕΙΧΕ ΩΣ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΗΣ. ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ
ΤΡΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΤΗΣ ΤΟΥ 1921 ΤΗ ΦΕΡΝΕΙ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ
ΤΟΥ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΤΗΣ ΣΤΟΥΣ ΔΕΛΦΟΥΣ
Ένα βιβλίο που σχεδίασε και επιμελήθηκε η αναπληρώτρια καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας Ρίτσα Φράγκου-Κικίλια ήρθε να μας θυμίσει, και να τιμήσει, τη θρυλική, και λησμονημένη σήμερα, μορφή της Εύας Πάλμερ-Σικελιανού. Είναι μια ελάχιστη συμβολική χειρονομία για τη συμπλήρωση των εκατό χρόνων από την εγκατάστασή της στην Ελλάδα το 1907 και περιλαμβάνει τρεις ιστορικές διαλέξεις της του 1921 στην Αθήνα, δείγματα της τολμηρής και πρωτοπόρας έρευνάς της σε ζητήματα της νεοελληνικής πολιτισμικής παράδοσης, που άφησε ζωηρά ίχνη στους νεώτερούς της.

Τα κείμενα των διαλέξεων, με τίτλους «Η μόδα εις την Ελλάδα», «Το μαγαζί. Προτάσεις προς λύσιν ενός εργατικού προβλήματος» και «Η ελληνική μουσική», είναι πρωτοποριακά για την εποχή τους, γραμμένα κάτω από τη σκιά των μεγάλων αλλαγών στην Ευρώπη του μεσοπολέμου. Τα ίχνη αυτών των αλλαγών άρχιζαν να γίνονται αισθητά και στην Ελλάδα, που τότε έμπαινε στον δρόμο του εκσυγχρονισμού αλλά χωρίς την κατάλληλη υποδομή και με ολέθρια αποτελέσματα, όπως αποδείχθηκε, για καθετί που είχε σχέση με τη λαϊκή τέχνη και αρχιτεκτονική.

Η Εύα Σικελιανού υπήρξε από τους πρώτους που διέβλεψαν την καταστροφή που θα προκαλούσε η αλόγιστη είσοδος του «μοντέρνου» στην καθημερινή ζωή. Για το φωτεινό μυαλό της, η πολιτισμική διαφορά δεν ήταν μόνο ένα δικαί- ωμα αλλά και μια υποχρέωση. Και οι θησαυροί του λαϊκού πολιτισμού μας που κινδύνευαν να χαθούν ήταν ακριβώς αυτό που έκανε τη διαφορά. Γι΄ αυτό κι η ίδια αφιέρωσε τη δραστηριότητά της στη μελέτη του παραδοσιακού πολιτισμού και στην προσπάθεια διάσωσής του μελετώντας το αρχαίο και παραδοσιακό ένδυμα, κατακτώντας την τέχνη της ύφανσης στον αργαλειό και μαθαίνοντας βυζαντινή μουσική πλάι στον μουσικό Κ. Ψάχο. Εχθρός της μίμησης

Στις διαλέξεις της, με τη σοφία που προσδίδει η παθιασμένη ενασχόληση και το μεράκι, κάνει σημαντικές παρατηρήσεις: η ευρωπαϊκή μόδα στο ντύσιμο υποτάσσει τις Ελληνίδες στα συμφέροντα του ξένου κεφαλαίου, ενώ τα μοντέρνα υλικά δόμησης συντείνουν στην εξαφάνιση του λαϊκού τεχνίτη, που γνώριζε όλα τα μυστικά της αρχιτεκτονικής. Η Εύα ήταν προπάντων εχθρός της τυφλής και ανόητης μίμησης: «να λυτρώσουμε τον άνθρωπο απ΄ αυτή τη σκλαβιά που λέγεται μόδα…» ήταν ένας βασικός στόχος της. Ο σεβασμός στην παράδοση και η ευφάνταστη πρωτοτυπία πάνω σε παλιά και δοκιμασμένα πρότυπα ήταν το πιστεύω της. Τα κείμενά της δείχνουν όχι μόνο την ελληνογνωσία της και το εκλεκτικό γούστο της, αλλά κι έναν βαθύτερο προβληματισμό σχετικά με τις ισοπεδωτικές συνέπειες της δουλικής μίμησης, που θα απασχολούσαν τα πιο φωτισμένα μυαλά της δικής μας εποχής.

Η Εύα Σικελιανού γνώρισε την Ελλάδα πριν αλωθεί, με τρόπο επιπόλαιο και απρογραμμάτιστο, από τον τουρισμό. Το μεγαλεπήβολο σχέδιο του Σικελιανού για τη Δελφική Ιδέα, την οργάνωση του Δελφικού Πανεπιστημίου και την πραγμάτωση των Δελφικών Εορτών, το οποίο εκείνη στήριξε με όλες τις δυνάμεις της, αποτελούσε στην ουσία μιαν άλλη, εναλλακτική και ποιοτική μορφή πρόκλησης ενδιαφέροντος του ξένου κόσμου για την Ελλάδα, που θα μπορούσε να έχει δώσει άλλη μορφή και στον τουρισμόαυτήν ακριβώς που σήμερα, έναν αιώνα μετά, ευαγγελίζονται οι ιθύνοντες. Η Εύα Σικελιανού βρέθηκε στο σημείο αυτό, όπως και σε άλλα, πολύ μπροστά από την εποχή της.