Αναζήτηση
Υπάρχουν και παραδόσεις που δεν μένουν στο ντουλάπι. Στην Κρήτη η μουσική συνεχίζεται – με νέους δίσκους, λυράρηδες, μαντινάδες. Το Ίντερνετ και τα κινητά βοηθούν κι αυτά την παράδοση…
«Ό,τι και να ΄χει ο Κρητικός με λόγια δεν το λέει/με μαντινάδες χαίρεται/ με μαντινάδες κλαίει…».
Και μια που ο νέος Κρητικός έχει μάθει να βολτάρει στο Ίντερνετ από πιτσιρικάς με την ίδια φυσικότητα που μαθαίνει να χορεύει πεντοζάλη (ή να τσαγκρουνάει την λύρα), πανηγύρια, μαντινάδες mp3 και sms περιλαμβάνονται στη δική του κουλτούρα- μια κουλτούρα που καμία σχέση δεν έχει με τη διατήρηση της παράδοσης ως μουσειακό είδος. Έντεχνο, ροκ, χιπ χοπ, ελεκτρόνικα και… Κρήτη. Σημερινή Κρήτη. Όσο σημερινά είναι τα 15σύλλαβα στιχάκια (μαντινάδες) που διαγωνίζονται στον εβδομαδιαίο διαγωνισμό μαντινάδας στο σάιτ www. vagelis.gr. Τρόπαιο για όποιον νικήσει στον διαγωνισμό, το νέο CD του Γιώργου Ζερβάκη, όνομα που ακούγεται σε όλη την Κρήτη αλλά και στα Δωδεκάνησα. Η λύρα, η πίστα και το «ντραμ μασίν» σε απόλυτη συμφιλίωση. «Η κρητική μουσική πρέπει να εξελίσσεται διαφορετικά θα βουρκιάσει…», λέει.
Μεγάλη μερίδα των νέων στην Κρήτη δείχνει να τον ακούει. Ή, μάλλον, απλά, τον χορεύει. Όσοι, πάλι, έχουν πιο εκλεπτυσμένα γούστα, ονομάζουν τα τραγούδια του, τραγούδια πίστας.
Και όταν τους ρωτάς για το νέο αίμα της κρητικής μουσικής αναφέρουν ονόματα, όπως του Γιώργη Ξυλούρη (Ψαρογιώργη), γιου του Ψαραντώνη, του Στέλιου Πετράκη, του Πέρη Περσινάκη, του Ζαχαρία Σπυριδάκη κ.ά, ενώ οι «μαντιναδόροι»- που είναι οι πιο αδικημένοι γιατί το είδος ήταν πάντα συνδεδεμένο με την προφορική παράδοση και τα ονόματα των στιχουργών έμεναν στο σκοτάδι- έχουν αποκτήσει πλέον υπογραφή. Οι πιο δυνατές απ΄ αυτές είναι του Αριστείδη Χαιρέτη, του Μιχάλη Στεφανάκη, του Γιώργη Καράτζη, του Μήτσου Σταυρακάκη, ενώ πολλά συγκροτήματα – όπως λόγου χάριν η Οκτάβα και οι Χαΐνηδες ή καλλιτέχνες όπως ο Λουδοβίκος τον Ανωγείων και ο Ρος Ντέιλι- με βάση την παράδοση έχουν φτιάξει ένα νέο ήχο με κρητικά αρώματα.
«Το θέμα είναι ό,τι κάνουμε να έχει μυρωδιά από το συγκεκριμένο χώμα», λέει ο Γιάννης Ψαρουδάκης (από το γκρουπ Οκτάβ). Στην μαντινάδα βρίσκεις συμπυκνωμένη σοφία, ψυχή, αίσθημα. Τελευταία ακούμε πολύ κακόγουστα πράγματα. Το να βάλεις αρμόνιο και ηλεκτρική κιθάρα στον κρητικό ήχο είναι σαν να βάζεις μπουζούκι στους Ρink Floyd». Ο Μιχάλης Αεράκης, ιδιοκτήτης δισκάδικου και παραγωγός με ιστορία (εταιρεία Σείστρον), συμφωνεί με τον Γιάννη Ψαρουδάκη. «Βάζουν ηλεκτρικά όργανα, αρμόνια και τέτοια. Κι ακούς και κάτι στίχους… Επειδή είναι 15σύλλαβοι, τους ονομάζουν μαντινάδες».
Όμως η ζωντανή πηγή παραμένει χρυσοφόρα όσο κι αν είναι σημάδι των καιρών
LΙΝΚS
http://www.vagelis.gr
http://www.zervakis.gr
μας η μεγάλη άνθηση των «εύκολων» καταναλώσιμων προϊόντων. «Η δισκογραφία της Κρήτης είναι πέλαγος», λέει ο μουσικός Κωστής Δρυγιανάκης. «Χιλιάδες δίσκοι, αναρίθμητοι καλλιτέχνες, ιστορικές εκδόσεις, μόδες, όλα μαζί δημιουργούν ένα σύνολο τέτοιων διαστάσεων που είναι δύσκολο να το συλλάβεις. Και η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν δύο τάσεις. Η πρώτη έχει κατεύθυνση δυτική, με ηλεκτρικά όργανα και γλώσσα καθημερινή, που δεν θυμίζει την παραδοσιακή μαντινάδαείναι τα τραγούδια που χορεύει ο κόσμος στα λαϊκά κέντρα κι ακούγονται και στα ραδιόφωνα- και από την άλλη πλευρά είναι η “έντεχνη σχολή”, που έχει μια τάση αναπαλαίωσης και μια κατεύθυνση πιο ανατολίτικη».
«Οι Κρητικοί είναι προσηλωμένοι στη μουσική τους. Και επενεργεί όπως ακριβώς πρέπει να επενεργεί μια μουσική: Είναι σε καθημερινή χρήση και την χαίρονται. Η παράδοση μόνον έτσι λειτουργεί» λέει ο Νίκος Μαμαγκάκης, πρώτος ξάδελφος (και θαυμαστής) του μέγα λυράρη Ανδρέα Ροδινού.
«Κάθε οικογένεια έχει τον λυράρη της», λέει ο Γιάννης Χαρούλης- άρτι αφιχθείς εν Αθήναις και ανερχόμενος στον χώρο του έντεχνου. «Τα παιδιά μαθαίνουν απο μικρά. Γίνεται βίωμά τους η μουσική και ο χορός. Μετά, το να βγάλει κανείς ένα δίσκο είναι πολύ εύκολο και επειδή στην Κρήτη υπάρχει και έντονος τοπικισμός, ο νέος καλλιτέχνης υποστηρίζεται και από την οικογένεια κι απ΄ όλο το χωριό».
«Η θέση της μουσικής στην παραδοσιακή κρητική κοινωνία είναι πολύ διαφορετική απ΄ ό,τι στην υπόλοιπη Ελλάδα. Στην Κρήτη ήταν τμήμα της εγκυκλίου παιδείας, η δεξιοτεχνία στο λαούτο ή στη λύρα ήταν ιδιαίτερα εκτιμώμενη στον κοινωνικό περίγυρο και η ικανότητα στον αυτοσχεδιασμό μαντινάδων έδινε στον κάτοχο ένα φωτοστέφανο αίγλης», λέει ο Κωστής Δρυγιαννάκης. «Ας μην ξεχνάμε ότι ο Ερωτόκριτος κατακτά την Αρετούσα με το λαούτο του».
Από τα 18 τους καταγράφουν κρητικούς χορούς
περιλαμβάνονται 2 DVD κι ένα CD- αποτέλεσμα του οδοιπορικού τους σε… βουνά και ραχούλες, για να καταγράψουν και να αναδείξουν άγνωστες πτυχές της κρητικής μουσικοχορευτικής παράδοσης. «Στόχος μας δεν είναι να καταγράψουμε τους χορούς των διαφόρων χορευτικών ομάδων, αλλά να δούμε τα πράγματα στην αυθεντική τους μορφή, στον τόπο τους και με το ήθος των πιο ηλικιωμένων κατοίκων. Δεν μας ενδιαφέρει το φολκλόρ. Η μουσική και ο χορός στην Κρήτη είναι άμεσα συνδεδεμένα με τον χώρο και τους κατοίκους που τους έφτιαξαν. Γι΄ αυτό και υπάρχουν τόσες εναλλαγές». Από τα 18 τους μέχρι σήμερα (που είναι 30) οι Μεγαλακάκηδες καταγράφουν και μαθαίνουν.
Χορευτές και οι δύο, ίδρυσαν πρόσφατα το Κέντρο Έρευνας και Διδασκαλίας Κρητικού Χορού, στην Ηλιούπολη, με σκοπό να στεγάσουν τα αρχεία τους, να διδάξουν χορούς, αλλά και να κάνουν τον χώρο αυτό κέντρο διαλέξεων και έρευνας. «Χρόνια γυρνάμε και καταγράφουμε», λέει ο Γιάννης, και πολλές φορές αισθάνομαι ότι ό,τι έχουμε δει είναι μια σταγόνα στον ωκεανό. Απίστευτος πλούτος…».
