Τα θρυλικά κατορθώματα του Αριστομένη κατά τις νικηφόρες μάχες του ενάντια

στους Σπαρτιάτες είχαν πάρει διαστάσεις μυθικές στη φαντασία των υποδουλωμένων

Μεσσηνίων. Τα τραγουδούσαν ως έπος μετά τον θάνατο του ήρωα, όχι μόνο όσο

διάστημα παρέμενε η Μεσσηνία υποδουλωμένη, αλλά και σε όλη τη διάρκεια της

αρχαιότητας. Ο περιηγητής Παυσανίας άκουσε να τραγουδούν, 150 χρόνια μετά τη

γέννηση του Χριστού!, το «έπος του Αριστομένη».

Μέσα από την «Αριστομενιάδα», κατά το παράδειγμα της «Αχιλληίδας», προέβαλε η

θρυλική μορφή του ήρωα, τονίζονταν η μεγαλοφροσύνη και το απίστευτο θάρρος

του. H μυθιστορηματική απόδραση από τον Καιάδα, όπου τον είχαν ρίξει ζωντανό

με πενήντα αιχμάλωτους, τοποθετείται στα χρόνια του δεύτερου Μεσσηνιακού

Πολέμου, τον 7ο αι. π.X. Το περιβάλλον στον πάτο του βαράθρου θύμιζε έντονα

τον Κάτω Κόσμο. Ο Παυσανίας (4.19) δίνει έμφαση στο βαθύ σκοτάδι που

επικρατούσε εκεί και το περιγράφει γεμάτο με πτώματα και οστά ανθρώπων.

Την πρώτη περιγραφή του σπηλαιο-βαράθρου στο χωριό Τρύπη, κοντά στον Μυστρά,

και την ταύτισή του με τον Καιάδα οφείλουμε στον Γάλλο Ο. Rayet, ο οποίος

έφθασε εκεί το 1879: «Το βάραθρο της Τρύπης αποτελεί μια τεράστια ρωγμή,

κατακόρυφα ανοιγμένη στο φυσικό πέτρωμα, με πολλές αδρές επιφάνειες στο

εσωτερικό. Το σημερινό άνοιγμα βρίσκεται μόνο 12 – 15 μέτρα υψηλότερα από το

κατώτατο σημείο και είναι κλεισμένο με μεγάλα βράχια, τα οποία δεν επιτρέπουν

να μπαίνει το φως. Το κάτω τμήμα της ρωγμής, σε βάθος περίπου 40 μέτρων από

την επιφάνεια, είναι ευρύτερο από το επάνω, με διαστάσεις περίπου 12 X 15 μ.

Το δάπεδο του σπηλαίου αποτελείται από μεγάλη μάζα ανθρώπινων οστών

ανακατεμένων με χώμα και κομμάτια βράχου πεσμένα από πάνω. Πόσοι σκελετοί

υπάρχουν εκεί μέσα είναι αδύνατον να εκτιμήσει κανείς. Τα κρανία που μπόρεσα

να μαζέψω ανήκαν σε δυνατούς άνδρες, οι οποίοι βρίσκονταν ακόμη στην ακμή τους

αν κρίνει κανείς από τη διατήρηση των δοντιών. Διακρίνεις οστά σε όλες τις

προεξοχές των τοιχωμάτων του σπηλαίου, από πάνω έως κάτω. Είναι προφανές ότι

οι άνδρες είχαν ριχτεί μέσα από το αρχικό άνοιγμα. Ορισμένοι έμειναν

αιωρούμενοι πάνω στις βραχώδεις προεξοχές, ενώ άλλοι έπεσαν στο βάθος και

τσακίστηκαν. Με τον ίδιο τρόπο δεν θανατώθηκαν και οι αιχμάλωτοι που ρίχτηκαν

στον Καιάδα; Αντικρύζοντας το αποκρουστικό αυτό θέαμα, είναι αδύνατον να μην

ανακαλέσεις στη μνήμη τη γεμάτη πάθος αφήγηση του Παυσανία. Δεν είναι εύκολο

να αποφύγει κανείς τον πειρασμό να πιστέψει ότι το άνοιγμα, από όπου μπαίνεις

σήμερα στο σπήλαιο, δεν είναι αυτό από το οποίο διέφυγε ο Αριστομένης».

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο εντοπισμός του Καιάδα, η ταύτιση δηλαδή του

σπηλαιο-βαράθρου της Τρύπης με τον Καιάδα των αρχαίων μαρτυριών αποτελεί

γεγονός τεράστιας σημασίας. H κατάσταση εν τούτοις στην οποία βρίσκεται σήμερα

είναι αντιστρόφως ανάλογη προς τη σημασία του. Μια άθλια τσιμεντένια σκάλα

οδηγεί από το επίπεδο της οδού στο επίπεδο της εισόδου, ενώ επίδοξοι

εξερευνητές αφαιρούν κατά καιρούς οστά καταστρέφοντας τα τεκμήρια.

Ο Πέτρος Θεμέλης είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας.

Τελευταία Νέα