Αναζήτηση
|
|
|
|
Μπορεί το Βρετανικό Μουσείο να κατέχει 56 ανάγλυφες πλάκες της ζωφόρου του
Παρθενώνα – κάπου εβδομήντα μέτρα – 19 αγάλματα από τα αετώματα του ναού και
15 μετόπες, από τη λεηλασία του Έλγιν, αλλά τα σπαράγματα της πιο πολύτιμης
λείας έφθασαν σ’ όλη την Ευρώπη. Κάθε τόσο, κάποιος ιδιώτης, όπως πρόσφατα η
Σουηδή Μπιργκίτ Βίγκερ Άνγκερ, παίρνει την πρωτοβουλία να επιστρέψει στην
Ελλάδα το αρχαίο που βρίσκεται στην κατοχή του, συχνά χωρίς να γνωρίζει καν
την αξία και την προέλευσή του. H κ. Άνγκερ κληρονόμησε το μικρό αρχιτεκτονικό
γλυπτό από το επίκρανο του Ερεχθείου, και επέστρεψε η ίδια στην Ελλάδα στα
τέλη Νοεμβρίου.
Στην Εφορεία Ακροπόλεως φθάνουν συχνά ακόμα και με το… ταχυδρομείο αρχαία
θραύσματα – αλλά και σκέτες πέτρες που κάποια ευαίσθητη ψυχή θεώρησε ότι θα
πρέπει να επιστραφούν στον τόπο τους.
Τις προάλλες, ο Έλληνας αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης
Άγγελος Χανιώτης ανακοίνωσε στον Πρωθυπουργό και υπουργό Πολιτισμού κ.
Κωνσταντίνο Καραμανλή την πρόθεση-πρόταση του Ινστιτούτου Κλασικών Σπουδών να
επιστραφεί στην Ελλάδα ένα μικρό θραύσμα από τη ζωφόρο του Παρθενώνα, ώστε να
ολοκληρωθεί το κάτω μέρος της μορφής ενός μουσικού, που βρίσκεται στο Μουσείο
Ακρόπολης.
Αρκεί η σύγκλητος του Πανεπιστημίου να εγκρίνει τη σχετική πρόταση και αρκεί η
ελληνική πλευρά να προσφέρει κάποια ανταλλάγματα. Με το θετικό προηγούμενο ότι
το Μουσείο του Βερολίνου είναι το μόνο μέχρις στιγμής που επέστρεψε στην
Ελλάδα αρχαιότητες – αρκετά αρχιτεκτονικά μέλη που εντάχθηκαν στην αναστήλωση
του Φιλιππιείου στην Αρχαία Ολυμπία – ελπίζεται ότι η Χαϊδελβέργη θα δώσει το
πρώτο καλό παράδειγμα
Αυτό δηλαδή που δεν τόλμησε το Αρχαιολογικό Μουσείο του Παλέρμου το 2002: την
επιστροφή ενός άλλου πολύ σημαντικού ανάγλυφου θραύσματος από τις ανατολικές
μετόπες του Παρθενώνα (το πόδι της Πειθούς), που είχε «δωρηθεί» το 1816 στο
Μουσείο από τον Βρετανό πρόξενο, ερασιτέχνη αρχαιολόγο και ζωγράφο Ρόμπερτ
Φάγκαν.
Επρόκειτο μάλιστα να επιστραφεί με την ευκαιρία της επίσκεψης του Ιταλού
Προέδρου στην Ελλάδα, αλλά το μουσείο άσκησε βέτο και η Ελλάδα δεν ήταν
διατεθειμένη να προσφέρει αντάλλαγμα. Λίγο πριν, φθάσαμε στο παρά πέντε για
την παράδοση πολύτιμων θραυσμάτων από το Βατικανό με την ευκαιρία της
επίσκεψης του Πάπα.
H χάραξη μιας πολιτικής για τον εντοπισμό και επαναπατρισμό διάσπαρτων
σπαραγμάτων απασχόλησε επί υπουργίας Βενιζέλου το υπουργείο Πολιτισμού, το
οποίο ανέθεσε τότε στον Έφορο Αρχαιοτήτων Αλέξανδρο Μάντη τη σύνταξη πλήρους
καταλόγου των διάσπαρτων γλυπτών του Παρθενώνα και ενός υπομνήματος με
προτάσεις για τους τρόπους επιστροφής.
H ετοιμασία της νέας έκθεσης των γλυπτών στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως
φέρνει στο προσκήνιο πολλές δεκάδες θραύσματα που βρίσκονται στις αποθήκες και
προσφέρει μια καλή αφορμή για μια παγκόσμια εκστρατεία επιστροφής τουλάχιστον
εκείνων των θραυσμάτων που ενώνονται με τα γλυπτά του μουσείου. Στις προτάσεις
του υπομνήματος ήταν η κινητοποίηση διά της διπλωματικής οδού και, σύμφωνα με
πληροφορίες, μια τολμηρή πρόταση επιστροφής με ανταλλάγματα από το πλεόνασμα
αρχαιοτήτων των ελληνικών μουσείων, με δανεισμό για μεγάλα διαστήματα.
Ο κατάλογος της… ντροπής
Ο αρχαιολόγος Αλέξανδρος Μάντης συγκέντρωσε στοιχεία για όλα τα γνωστά
διαρπαγέντα μέλη του Παρθενώνα. Όπως για τη γυναικεία κεφαλή Weber-Laborde που
μετά από μακρόχρονη περιπλάνηση στην Ιταλία κατέληξε στο Λούβρο και ο Ιταλός
αρχαιολόγος Λουίτζι Μπέσκι την ταύτισε με την κεφαλή της Ίριδας από το αέτωμα.
H διαρπαγή των γλυπτών του Παρθενώνα άρχισε με τον βομβαρδισμό της Ακρόπολης
το 1687. Δανοί αξιωματικοί του στρατεύματος του Μοροζίνι μετέφεραν στην
Κοπεγχάγη τις κεφαλές Κενταύρου και Λαπίθη και σπαράγματα, από την 4η νότια
μετόπη της ζωφόρου, ένα στο Βατικανό από τη B’ ζωφόρο, δύο στο
Kunsthestorisches Museum της Βιέννης (επίσης από τη B’ ζωφόρο), ένα στη
Χαϊδελβέργη (που ταύτισε ο Γερμανός αρχαιολόγος G. Hafner το 1948) κι ένα στο
Μόναχο. H προέλευσή τους από τον Παρθενώνα επιβεβαιώθηκε το 1830. Ένα κεφάλι
Κενταύρου από την 5η νότια μετόπη κατέληξε στη συλλογή του περιηγητή ζωγράφου
Ντόνγουελ και άλλο κεφάλι Λαπίθη της 7ης νότιας μετόπης που βρέθηκε το 1870
στο λιμάνι του Πειραιά κατέληξε στο Λούβρο. Άλλα «σουβενίρ» από τις μετόπες
που αποσπάστηκαν τότε κατέληξαν στο Μουσείο του Βατικανού. Σπαράγματα της
ζωφόρου βρίσκονται στο Μουσείο του Παλέρμου όπως η μορφή της Πειθούς της
ανατολικής ζωφόρου.
Τρία ακροκέραμα του Παρθενώνα κατέληξαν στο Λονδίνο, το Κέμπριτζ και το
Μόναχο.
Στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης βρίσκεται ένα θραύσμα επικρανίτιδας
του Ερεχθείου. Επτά σπαράγματα από τη ζωφόρο του Ερεχθείου βρίσκονται σε
μουσείο του Λονδίνου, ένα στο Κέμπριτζ και πέντε στο Μουσείο Περγάμου του
Βερολίνου. Στο Βατικανό βρίσκεται το άνω μέρος του κορμού με την κεφαλή της
μετόπης 16, καθώς και η κεφαλή της δεξιάς μορφής.
600 γερμανικά «κομμάτια»
Τετρακόσια συνολικά κομμάτια αριθμεί η συλλογή αρχαιοτήτων της Χαϊδελβέργης
και άλλα διακόσια η συλλογή της Καρλσρούης. Προέρχεται δε, από τη συλλογή του
Γερμανού αρχαιολόγου Φρίντριχ Θιρς (Θείρσιος) που όπως αναφέρει σε άρθρο του ο
Αλέξανδρος Μάντης (Ανθέμιον, Δεκέμβριος 1997) πιθανότητα αγοράστηκε στο Μόναχο
από τον Δούκα της Βάδης. Δέκα τουλάχιστον σπαράγματα ανήκουν στον Παρθενώνα.
