Δρόμοι

Και μόνο…

… που το σκεφτόμαστε, μας κάθεται στον λαιμό. Όμως, αυτή είναι η αλήθεια: ο

κανιβαλισμός ήταν κάποτε κάτι συνηθισμένο, κάτι σεβαστό και αναμφισβήτητο,

όπως αναμφισβήτητες είναι και οι βιολογικές αποδείξεις που δείχνουν πως

τρώγαμε ο ένας τον άλλο για χιλιάδες χρόνια (ίσως δεν σταματήσαμε ποτέ).

Αρχαιολόγοι, γενετιστές και ανθρωπολόγοι καταβάλλουν προσπάθειες να

ανακαλύψουν πότε ακριβώς αρχίσαμε και γιατί (;).

Τα στοιχεία…

… σήμερα δείχνουν ότι ο κανιβαλισμός είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, που

φτάνει πίσω στον χρόνο, μέχρι τις απαρχές της εξέλιξής μας. Άγριοι

χιμπαντζήδες και άλλα εβδομήντα θηλαστικά σκοτώνονταν και τρώγονταν μεταξύ

τους. Το κρανίο του homo habilis, γνωστό ως Stw 53, ηλικίας δύο εκατομμυρίων

ετών, είναι γεμάτο σημάδια από τομές που έγιναν επίτηδες. Με τέτοια

κληρονομιά, σχολιάζει ο Τιμ Τέιλορ στην «Ντέιλι Τέλεγκραφ», το ερώτημα γιατί

αρχίσαμε κάποτε να τρώμε ο ένας τον άλλο αποκτά, όπως είναι φυσικό,

δευτερεύουσα σημασία. Πιο ενδιαφέρον είναι το είδος του κανιβαλισμού που

επιλέξαμε. H εικόνα που αναδύεται δείχνει δύο είδη. Το ένα είναι επιθετικό:

ευρήματα στο Πουέμπλο δείχνουν πως οι Ινδιάνοι χρησιμοποιούσαν κρανία παιδιών

που μέσα τους μαγείρευαν τα μυαλά τους. Το άλλο είδος είναι τελετουργικό: στη

σιβηριανή Εποχή του Σιδήρου, οι άνθρωποι αφαιρούσαν ένα επιλεγμένο τεμάχιο

κρέατος από τα σώματα των νεκρών πριν από την ταφή για να το χρησιμοποιήσουν

στο νεκρικό γεύμα.

Οι επιστήμονες…

… που τα αμφισβητούσαν όλα αυτά μέχρι σήμερα έχουν τώρα μπροστά τους τα

ευρήματα της μοριακής βιολογίας. Αποξηραμένα ανθρώπινα περιττώματα, που εδώ

και χιλιάδες χρόνια διατηρήθηκαν σε καλή κατάσταση ανάμεσα σε σπασμένα οστά

Ινδιάνων του Πουέμπλο, διαπιστώθηκε πως περιέχουν μια πρωτεΐνη που απαντάται

μόνο στον μυ της ανθρώπινης καρδιάς. Φυσικά πρόκειται για τα υπολείμματα ενός

μόνο γεύματος, που το έφαγαν σε ένα μόνο μέρος. Όμως υπάρχουν νέα στοιχεία που

δείχνουν ότι το φαινόμενο ήταν παγκόσμιο.

Το ερώτημα…

… είναι γιατί εξέλιπε ο κανιβαλισμός. H απάντηση έχει να κάνει λιγότερο με

μια έμφυτη ηθική αρχή ή ηθική πρόοδο και περισσότερο με την κοινωνική

κατάσταση. Την περίοδο των κυνηγών-συλλεκτών, όταν οι άνθρωποι συντηρούνταν

από το κυνήγι και τους καρπούς που συνέλεγαν – όποτε ή αν έβρισκαν -, θα ήταν

πολυτέλεια να μην τρώνε τους νεκρούς, είτε τους δικούς τους είτε των εχθρών

τους. Μόνο με τον ερχομό της γεωργίας κατάφεραν να έχουν αυτή την πολυτέλεια.

Και να τη δείχνουν: η ταφή και η αποτέφρωση των νεκρών ήταν (και είναι ακόμη)

πράξεις επιδεικτικού καταναλωτισμού. Εύκολα πιστεύουμε πως ό,τι κάνουμε

«εμείς» είναι αυτό που κάνουν όλοι οι ορθά σκεπτόμενοι άνθρωποι. Όμως, στον

σημερινό πολιτισμό του σούπερ μάρκετ, δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε τι πάει

να πει να κυνηγάς αδιάκοπα μια μπουκιά φαΐ χωρίς ποτέ να είσαι σίγουρος αν θα

τη βρεις.