Όσοι έχουν περπατήσει την Κρήτη, από τη μιαν άκρη στην άλλη, θα συμφωνήσουν

ότι η ομορφιά και το απροσδόκητο δεν βρίσκονται στις παραλίες (και πάντως όχι

στη βόρεια) αλλά στην ενδοχώρα αυτού του μοναδικού τόπου. Μου το (ξανά)θύμισε

ένα πολύ καλό νέο περιοδικό, το «Κρητικό Πανόραμα», που τύπωσε το πρώτο του

τεύχος (εκδότρια Αναστασία Πατρουδάκη, διευθυντής Γιώργος Πατρουδάκης). Το

διμηνιαίο περιοδικό δείχνει από την αρχή τον δρόμο που θα ακολουθήσει: κείμενα

ιστορικά, λαογραφικά, οικολογικά, αρχαιολογικά, θέματα του σήμερα και του χθες

για πρόσωπα και γωνιές της Κρήτης με προσεγμένη εικονογράφηση και εύληπτη

γραφή.

Με εντυπωσίασε το θέμα που έγραψε ο Νίκος Ψιλλάκης (δικές του και οι

φωτογραφίες) για το Φαράγγι των Αγίων. Το Αγιοφάραγγο σκίζει στα δύο τα βουνά

Αστερούσια που κλείνουν από τον νότο τον κάμπο της Μεσαράς, και τελειώνει

«εκεί που αρχίζει η απεραντοσύνη του Λιβυκού».

Γράφει ο N. Ψιλλάκης, εξηγώντας την ονομασία του φαραγγιού:

«Το Αγιοφάραγγο βρίσκεται ανάμεσα στο σπουδαίο Μοναστήρι της Οδηγήτριας και

τους Καλούς Λιμένες, τον όρμο όπου προσέδεσε το σκάφος του Αποστόλου Παύλου.

Δεν είναι ούτε το πιο μεγάλο, ούτε το πιο εντυπωσιακό φαράγγι της Κρήτης.

Είναι, όμως, εκείνο που περιβάλλεται από μυστήριο και δέος, είναι, έτσι απλά,

το φαράγγι των Αγίων! Οι πρώτοι ασκητές φαίνεται να εγκαταστάθηκαν εδώ πριν

από τον 7ο αιώνα».

Εξαιρετικά διατυπώνει ο συγγραφέας του οδοιπορικού τούς θρύλους για τους

ασκητές που έζησαν στις βραχοσπηλιές του φαραγγιού.

Εντυπωσιακή είναι και η εξερεύνηση ενός σπηλαίου, με είσοδο από τη θάλασσα,

νοτιοανατολικά του Ακρωτηρίου Δρέπανο, κοντά στο Κόκκινο Χωριό τού Νομού

Χανίων. Εδώ ανακαλύφθηκαν οστά ενός είδους ελέφαντα, δείγματα του οποίου δεν

είχαν βρεθεί πουθενά στο παρελθόν.

Αυτός ο Elephas Chaniensis, Ελέφαντας των Χανίων δηλαδή, όπως ονομάσθηκε,

υπολογίζεται ότι είχε ύψος 3 μέτρα και ήταν πιο στιβαρός από τον σημερινό.

Το μαγευτικό σπήλαιο έχει μήκος 160 μ., η κύρια αίθουσά του 120 μ. και το μέσο

πλάτος 25 μ.

Ο Φάνης Έλληνας, που καταδύθηκε και επισκέφθηκε το σπήλαιο με επιστήμονες και

δύτες, υπογράφει ένα κατατοπιστικό κείμενο που συνοδεύεται από εξαιρετικές

φωτογραφίες και γραφήματα.

Σε όσους ανοίγει η όρεξη για περιπέτειες, υπάρχει η προειδοποίηση: Τα πρώτα 40

μέτρα του σπηλαίου είναι καλυμμένα από νερό, γι’ αυτό η πρόσβαση είναι

απαγορευτική χωρίς τον απαραίτητο εξοπλισμό και ειδική εκπαίδευση. Μαζί με το

κυρίως τεύχος δίνεται δωρεάν ένα κομψό και κατατοπιστικό περιοδικάκι για την

κρητική διατροφή.

«ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΠΟΛΙΣ»

Μνήμες καταστροφών της Θεσσαλονίκης

Με επίκεντρο δύο μαύρες επετείους, το περιοδικό στο ενδέκατο τεύχος του

καταφέρνει να μας δώσει δύο εξαιρετικά αφιερώματα και να μας θυμίσει πως η

καταστροφή δεν αποτελεί μονάχα «είδηση» αλλά και σημείο όπου εστιάζεται με

ποικίλα συναισθήματα η μνήμη των μεταγενεστέρων.

85 χρόνια έκλεισαν τον Αύγουστο από την πυρκαγιά του 1917, που μετέτρεψε τη

Θεσσαλονίκη σε ερείπια. Την άλλη ημέρα της καταστροφής μέλη της γαλλικής

Αεροναυτικής Υπηρεσίας, που έμειναν ανώνυμα, φωτογράφισαν την πόλη για

στρατιωτικούς, προφανώς, σκοπούς. Λήψεις καταπληκτικές, τις οποίες σήμερα

μπορεί κανείς να «χαζεύει» με τις ώρες, προσπαθώντας να αναγνωρίσει αγαπημένα

στενά που περπάτησε, σπίτια που φιλοξένησαν προγόνους ή εκκλησιές και δημόσια

κτίρια.

Οι φωτογραφίες περιλαμβάνονται σε πρωτότυπο χειροποίητο λεύκωμα και

παρουσιάζονται τεκμηριωμένες από τον Χαράλαμπο Παπαστάθη σε συνεργασία με τον

Ευάγγελο Χεκίμογλου. Ένθετο στο περιοδικό και ένα φωτογραφικό λεύκωμα για τα

25 χρόνια από τον μεγάλο σεισμό της Θεσσαλονίκης (1978), που περιλαμβάνει ένα

μικρό μέρος από το ογκώδες φωτογραφικό αρχείο της Ινώς Ιωαννίδου και της

Λενιώς Μπαρτζιώτη. Ο Γιώργος Αναστασιάδης διάλεξε δεκάδες λήψεις των πρόχειρων

συνοικισμών που δημιουργήθηκαν εκείνη την εποχή, συνόδευσε το υλικό αυτό με

κείμενα του Τόλη Νικηφόρου και κατόρθωσε να αποτυπώσει το κέφι και το πείσμα

για τη ζωή, που επικράτησε στην πόλη.

Για να «τριτώσει το κακό», οι υπεύθυνοι του περιοδικού περιλαμβάνουν και ένα

θέμα για την ανατίναξη της Οθωμανικής Τράπεζας το 1903 από «Βούλγαρους

επαναστάτες», όπως περιγράφεται σε αρχεία της εποχής και μελετήθηκε από τον

Γιάννη Καρατζόγλου. Και τι ακολούθησε; «Την μεθεπόμενη μέρα από την επίθεση το

υποκατάστημα άνοιξε και ξανάρχισε τις συνήθεις συναλλαγές του στον κήπο γύρω

από το καμένο κτίριο, σαν να μην είχε συμβεί τίποτα!».

«ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ»

Για τον ποιητή και κριτικό Πάνο Θασίτη

Αρκετές σελίδες, σε σχέση με το σύνολο, αφιερώνει η πνευματική επιθεώρηση της

Κοζάνης στον ποιητή Πάνο K. Θασίτη, τον τρίτο της ομάδας των Θεσσαλοκιών

ποιητών (οι άλλοι δύο Μανόλης Αναγνωστάκης, Κλείτος Κύρου) της πρώτης

μεταπολεμικής γενιάς.

Για τον ποιητή Θασίτη (Συλλογές: Δίχως κιβωτό (1951), Πράγματα (1957),

Πράγματα 2 – Αριθμοί (1962), Εκατόνησος (1971), Ελεεινόν Θέατρον… (1980) και

Σχιστολιθικά (1983) αλλά και για τον κριτικό και αρθρογράφο γράφει ο Θανάσης

E. Μαρκόπουλος, εμπλουτίζοντας το δοκίμιό του με απόψεις που έχουν εκφράσει

για τον Θασίτη σπουδαίοι πνευματικοί άνθρωποι.

Πολύ καλά κάνει ο Μαρκόπουλος και μας θυμίζει τα λόγια του Θασίτη (1989), που

απορρίπτειμ όπως και άλλοι της γενιάς του, τον όρο «ποίηση της ήττας»:

«Παρά τις συγχύσεις που σκόπιμα ή άκριτα σπάρθηκαν στο σημείο αυτό, η εν λόγω

ποίηση δεν ενδίδει καθόλου στην ήττα. Αντίθετα, εμμένει αμετακίνητα στο όραμά

της, αρνείται κάθε συνδιαλλαγή με τους αντιπάλους αυτού του οράματος, που

βρίσκονταν πάντα αριστερά και υπό τον όρο της ελευθερίας. Αυτό είναι το πρώτο.

Το δεύτερο είναι ότι το υπερασπίστηκε πρώιμα και διορατικά απέναντι σ’ αυτούς

που το παραμόρφωσαν οικτρά. Μιλάμε για την πανίσχυρη τότε και καταρρέουσα

σήμερα καρικατούρα του υπαρκτού σοσιαλισμού. Προφανώς, απ’ αυτούς τους

τελευταίους εισέπραξε και το παρατσούκλι «ποίηση της ήττας» και όχι μόνο

αυτό… Και τα έκανε αυτά με μια έντονη ως δραματική κριτική στάση, που το

περιεχόμενό της δικαιώνεται σήμερα πανηγυρικά παντού».

«ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ»

Αντι-Καβαφικά

Ο Παλαμάς είχε πει: «Μα για ποιητής; Δεν ξέρω, ίσως να κάμνω λάθος… Μάλλον

για ρεπορτάζ μοιάζουν τα γραπτά μου… ».

Ο Άγγελος Δόζας έγραψε για «εγκεφαλική σκέψη» και «ανώμαλο ψυχισμό».

Ο Τέλλος Άγρας είχε αποφανθεί ότι «όλοι οι πολυσύλλαβοί του στίχοι είναι

κακοί». Το περιοδικό «Έσπερος» του είχε αφιερώσει (1922) το χλευαστικό:

«Διαβάζοντας τους στίχους σου/ τους πήρα για αινίγματα/ Ή κάλλιο – μη

θυμώσεις/ – Για αλατζαδένια δείγματα. / Θυμήθηκα δε το ρητό/ – Που εδώ κολλά

σα βδέλλα – / Από την πόλη έρχομαι/ Και στην κορφή κανέλλα.»

Όλα αυτά κι άλλα πολλά για τον Κωνσταντίνο Καβάφη, στην αποδελτίωση

αντι-Καβαφικών κειμένων που δημοσιεύει στο περιοδικό ο Γιώργος Πολ. Παπαδάκης.

Πολλαπλώς διαφωτιστικά για τους τότε κρίνοντες τον Μεγάλο Αλεξανδρινό.

ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ

* «ΚΡΗΤΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ»: Πανεπιστημίου 46, Αθήνα – 106 78. Τηλ.: 210-3300.090.

* «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΠΟΛΙΣ»: Τσιμισκή 2, Θεσσαλονίκη – 546 25. Τηλ.: 2310-551.754.

* «ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ»: X. Μούκα 1, Κοζάνη – 501 00. Τηλ.: 24610-34.691.

* «ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ»: Χατζοπούλου 49, Καλλιθέα – 176 71. Τηλ.:

210-9588.333.

Τελευταία Νέα