|
|
Σε κάποια τροπικά νησάκια της Δυτικής Ταϊλάνδης ζει εδώ και αιώνες μια φυλή
που λέγεται Μοκέν. Το παράξενο με αυτούς τους ανθρώπους είναι ότι μπορούν και
βλέπουν κάτω από το νερό, μέχρι και δύο φορές καλύτερα από κάθε άλλο άνθρωπο!
|
|
H βιολόγος Άννα Γκίσλεν, που εργάζεται στο Πανεπιστήμιο του Lund στην Ελβετία,
είχε από παλιά ακούσει να μιλούν γι’ αυτή τη φυλή, που κάποιοι τους
αποκαλούσαν «οι Τσιγγάνοι της θάλασσας». Έχουν, βλέπετε, το χάρισμα, τόσο τα
παιδιά όσο και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, να βουτούν με άνεση σε βάθη
μεγαλύτερα των 25 μέτρων και χωρίς μάσκα ή άλλο βοηθητικό εξοπλισμό να
διακρίνουν και να μαζεύουν διάφορους μεζέδες, όπως μύδια και στρείδια.
Στα τροπικά νησιά. Όπως γράφει η εφημερίδα «Washington Post», η Γκίσλεν
θέλησε να διαπιστώσει από κοντά πού οφείλεται αυτή η ικανότητα των Μοκέν και
έτσι ετοίμασε τις βαλίτσες της για ένα ταξίδι 5.320 μιλίων. Πήρε μαζί της την
επτάχρονη κόρη της και μερικούς συναδέλφους της και έφθασε στη Θάλασσα Άνταμαν
όπου βρίσκεται το σύμπλεγμα των τροπικών νησιών. Στη διάρκεια του ταξιδιού, η
Ελβετή επιστήμονας σκεφτόταν.
Ήξερε ότι η όρασή μας είχε εξελιχθεί στο πέρασμα των χιλιάδων χρόνων με τέτοιο
τρόπο, ώστε να προσφέρει ικανοποιητική εικόνα του περιβάλλοντος χώρου, μόνο
όταν ο άνθρωπος βρισκόταν στην ξηρά. Όταν έκανε μακροβούτι στον βυθό, τα
πράγματα δεν ήταν και τόσο ικανοποιητικά.
Το μυστικό της ανθρώπινης όρασης κρύβεται σε ένα φαινόμενο που λέγεται
διάθλαση. Πρόκειται δηλαδή για την εκτροπή των ακτίνων του φωτός όταν πέφτουν
πάνω σε αντικείμενα τα οποία έχουν διαφορετικό βαθμό πυκνότητας ύλης.
Για να βλέπει καλά ένας άνθρωπος, θα πρέπει οι ακτίνες του φωτός που
ταξιδεύουν στον αέρα να «προσγειώνονται» με ακρίβεια πάνω στον
αμφιβληστροειδή, που βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού μας. Για τον λόγο
αυτό υπάρχει στο μάτι μας ένας κρυσταλλικός φακός, που εκτρέπει τις ακτίνες
του φωτός ή καλύτερα μάλλον τις κατευθύνει ώστε να πέσουν πάνω ακριβώς στον
αμφιβληστροειδή.
Όμως ο φακός αυτός επιτελεί μονάχα το 30% της δουλειάς που πρέπει να γίνει. Το
υπόλοιπο 70% το αναλαμβάνει ο ίδιος ο οφθαλμός, που όπως ξέρουμε έχει τη μορφή
μικρής μπάλας και ο οποίος αποτελείται από ένα πυκνό υγρό. Ο οφθαλμός
«μαζεύει» τις ακτίνες του φωτός και τις διαθλά προς τον αμφιβληστροειδή ώστε
να βλέπουμε όλα όσα γίνονται γύρω μας.
Στη θάλασσα όμως το πράγμα αλλάζει. Το νερό έχει την ίδια πυκνότητα με το υγρό
του ματιού. Επομένως οι ακτίνες του φωτός μέσα στο νερό δεν μπορούν να
διαθλαστούν καθώς μπαίνουν στο μάτι και γι’ αυτό τα βλέπουμε όλα θολά. Πώς
λοιπόν μπορεί και βλέπει αυτή η φυλή;
Φθάνοντας στην πατρίδα των Μοκέν, η Άννα Γκίσλεν προσπάθησε να μείνει
απερίσταστη από τον καυτό ήλιο και την καταγάλανη θάλασσα και ανέθεσε στην
κόρη της να «στρατολογήσει» έξι παιδιά από τη φυλή, ηλικίας, 8 έως 13 χρόνων
και άλλα 28 παιδιά που ήλθαν για διακοπές από την Ευρώπη και είχαν ηλικία από
7 μέχρι 14 ετών. Πάλι καλά που υπήρχαν και τουρίστες.
Για να ξεκινήσει το πείραμα της υποθαλάσσιας παρατήρησης, η ομάδα της Γκίσλεν
ετοίμασε μια σειρά από αδιάβροχες αφίσες πάνω στις οποίες είχε σχεδιάσει με
διάφορα χρώματα κάποιες γραμμές που είχαν ποικίλες κατευθύνσεις.
Το πείραμα. Οι δύο ομάδες παιδιών μπήκαν στη θάλασσα και ακούμπησαν το
κεφάλι τους σε ένα ειδικό προσκέφαλο. H Γκίσλεν και οι βοηθοί της κρατούσαν
κάτω από το νερό τις αφίσες, σε διάφορες αποστάσεις από τα παιδιά, και μόλις
αυτά έβγαιναν στην επιφάνεια τους ζητούσαν να πουν αν οι γραμμές που είδαν,
εφόσον τις είδαν, είχαν οριζόντια ή κάθετη διεύθυνση. Το πείραμα συνεχίστηκε
μέχρι που κανένα από τα παιδιά δεν μπορούσε να διακρίνει την κατεύθυνση των
γραμμών.
H ομάδα των ειδικών κατάλαβε πως στην ξηρά όλα τα παιδιά έβλεπαν το ίδιο καλά.
Κάτω όμως από τη θάλασσα, οι Μοκέν έβλεπαν έως και δύο φορές καλύτερα, γεγονός
που προκάλεσε μεγάλη εντύπωση. Μέχρι τότε εθεωρείτο αδύνατον για κάποιον
άνθρωπο να βλέπει τόσο καλά στο νερό.
Μικραίνουν το μέγεθος της κόρης του ματιού
Έχοντας στο χέρι τα πρώτα συμπεράσματα, η Γκίσλεν και οι συνεργάτες της
συνέχισαν την έρευνά τους για να εξετάσουν πώς ακριβώς συμπεριφέρονταν τα
μάτια των Μοκέν μέσα στη θάλασσα…
Και αυτό που κατάλαβαν ήταν ότι οι Μοκέν δεν χρησιμοποιούν τα παλιά… κόλπα
των αμφίβιων πουλιών, των ψαριών ή των βατράχων! Με άλλα λόγια, δεν πιέζουν
τον κερατοειδή χιτώνα που βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του ματιού. Ούτε
επίσης χρησιμοποιούν τους πολύ μικρούς μυς του ματιού για να αλλάξουν την
καμπυλότητα του κρυσταλλικού φακού ώστε να περιοριστεί όσο γίνεται περισσότερο
το θολό περίγραμμα των αντικειμένων στον βυθό. Αυτό που κάνουν είναι να
μικραίνουν το μέγεθος της κόρης του οφθαλμού. Οι Μοκέν μπορούν και συστέλλουν
την κόρη ώστε να αποκτήσει διάμετρο 1,96 χιλιοστά, δηλαδή 22% λιγότερο από τα
2,5 χιλιοστά που παρατηρείται στα μάτια των Ευρωπαίων. Το στοιχείο αυτό
καταγράφηκε για πρώτη φορά. Κανονικά η κόρη του ματιού διαστέλλεται στο νερό
ανταποκρινόμενη στο χαμηλό επίπεδο του φωτός. Όμως οι Μοκέν, συστέλλοντας την
κόρη, φαίνεται ότι επηρεάζουν τη γωνία εισόδου του φωτός στο μάτι και βλέπουν καλύτερα.
Ο εγκέφαλος αναπροσαρμόζει τον εαυτό του
H υποθαλάσσια όραση των Μοκέν αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα που
επιβεβαιώνει τον πρόσφατο κανόνα ότι τα όρια της ανθρώπινης προσαρμοστικότητας
είναι άγνωστα. Πολλοί ερευνητές θεωρούσαν ότι η νευρωνική δομή του εγκεφάλου
διαμορφωνόταν μέχρι την εφηβεία και όσο προχωρούσαν τα χρόνια έχανε βαθμιαία
κάποιους νευρώνες. Τώρα αποδεικνύεται ότι ο εγκέφαλος, ανάλογα με τα
ερεθίσματα που δέχεται, μπορεί να αναπροσαρμόσει τον εαυτό του, σε όποια
ηλικία και αν βρίσκεται ο άνθρωπος. Ερευνητές στο Λονδίνο πάλι, διαπίστωσαν
ότι κάποιοι ταξιτζήδες της αγγλικής πρωτεύουσας είχαν αναπτύξει μεγαλύτερους
ιππόκαμπους, που είναι τα μέρη του εγκεφάλου τα οποία μπορούν να
απομνημονεύουν τοποθεσίες ή χάρτες. Ακόμα και τα κόκαλα ή οι μύες του ανθρώπου
επαναπροσδιορίζουν τη φύση τους ανάλογα με το είδος εργασίας που συνηθίζουμε
να κάνουμε.
Επιμέλεια: Εύη Ελευθεριάδου – Στέφανος Κρίκκης
