Για μένα προσωπικά, ο Σπύρος Μαντάς είναι ένας μικρός θεός. Ένας άνθρωπος που

προσέφερε φως αληθινό και γνώση βαθιά, σε μια εποχή που επικρατούσε μαύρο

σκοτάδι. Το πρώτο του βιβλίο «Τα Ηπειρώτικα Γεφύρια», που κυκλοφόρησε στα

1985, ήταν αληθινή αποκάλυψη και σημείο αναφοράς. Δεν είναι όμως μονάχα η

αγάπη του γι’ αυτές τις πέτρινες καμάρες του παρελθόντος, που τον κάνει να

ξεχωρίζει. Είναι που δεν ξεχνάει ποτέ τον άνθρωπο πίσω από τα δημιουργήματα,

είναι που σκέφτεται απλά όπως όλοι μας, είναι που βασανίζεται προσφέροντας

κομμάτι της ψυχής του, είναι γιατί πληρώνει στωικά το τίμημα της επιλογής του.

Ο Σπύρος στα χαρτιά είναι ένας καθηγητής Οικονομίας, αλλά στην ουσία είναι ο

κορυφαίος Έλληνας μελετητής των πέτρινων γεφυριών της Πίνδου. Με την καταγραφή

τους ασχολείται 20 χρόνια και ο πλούτος των πληροφοριών που έχει συλλέξει

είναι εντυπωσιακός.

«Με τα γεφύρια ασχολήθηκα για πρώτη φορά γράφοντας στο περιοδικό

«Ταξιδεύοντας» του Κώστα Καββαθά. Στην αρχή, τα ταξίδια ήταν για μένα μια

διέξοδος και όταν κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο, θα μπορούσα να θεωρήσω τον

εαυτό μου θρασύ με τα σημερινά δεδομένα. Σκέψου, ότι τότε είχα καταγράψει περί

τα 200, ενώ σήμερα – όσον αφορά πάντα την οροσειρά της Πίνδου – από το

Ελμπασάν της Αλβανίας έως την Αμφιλοχία, ο αριθμός τους έχει φτάσει τα 655.

Εγώ, πάντως, δεν τα βλέπω σαν αριθμούς. Βιώνω ακόμα το ταξίδι, ασχολούμαι με

τη φωτογραφία, σχεδιάζω, και το πιο σημαντικό… γνωρίζω ανθρώπους που

κοιταζόμαστε στα μάτια. Δεν μου αρέσει απλά να καταγράφω γεφύρια. Ανακαλύπτω

χιλιάδες πράγματα που μεταφέρει αυτό το λιτό κτίσμα. Περνάω σε άλλες όχθες».

Μόνο στην οροσειρά της Πίνδου – από το Ελμπασάν της Αλβανίας έως την

Αμφιλοχία- ο Σπύρος Μαντάς έχει καταγράψει 655 πέτρινα γεφύρια. Πάνω, από τη

Βόρειο Ήπειρο, στο γεφύρι Χοστέβας ή του Αλή Πασά. Η περιοχή ονομάζεται Ζαγοριά

«Ξέρεις τι έλεγαν οι παλιοί; «Γεφύρι θα φτιάξεις αν κάμεις αυτό το καλό».

Δηλαδή, το καλό το παρομοίαζαν με γεφύρι. Τα πέτρινα γεφύρια δεν είναι μονάχα

μνημεία αρχιτεκτονικής, είναι μνημεία πολιτισμού. Εξυπηρετούν επικοινωνία, και

επικοινωνία σημαίνει πολιτισμός. Την εποχή που φτιάχτηκαν, έδιναν την αίσθηση

του υπεράνθρωπου και είχαν σίγουρα μυστήριο, για τούτο υπήρχαν τόσοι θρύλοι

και τραγούδια που τα συνόδευαν. Παρά τα χρόνια όμως που έχουν περάσει,

εξακολουθούν να εξασκούν γοητεία. Σε καθένα αισθάνεσαι διαφορετικά, σου δίνει

άλλα πράγματα σε συνάρτηση με τον χώρο που είναι στημένο. Δεν υπάρχει

συγκεκριμένο στυλ στη λαϊκή αρχιτεκτονική των γεφυριών, αλλά ούτε και

συμμετρία. Είμαι σίγουρος για εκείνους που τα έφτιαξαν, ότι για να καλύψουν

μια ανάγκη προέκτειναν τη φύση».

Αν νομίζετε ότι η υπόθεση της καταγραφής τους είναι μια απλή διαδικασία, θα

πρέπει να δείτε το αρχείο του Σπύρου, για να καταλάβετε. Ο ίδιος εξηγεί

καλύτερα:

«Πέρα από τις φωτογραφίες και τα σχέδια, έχω συγκεντρώσει πλούσια βιβλιογραφία

και χιλιάδες πληροφορίες από συνεντεύξεις ανθρώπων, ερωτηματολόγια κ.ά.

Επίσης, έχω συγκεντρώσει τα σχετικά ντοκιμαντέρ, τους μύθους και τους θρύλους,

τα τραγούδια που έχουν γραφτεί, τα θεατρικά έργα, τα έργα ζωγραφικής, αλλά και

πώς τα έβλεπαν οι ξένοι περιηγητές, ιδίως οι Ευρωπαίοι. Πιο πολύ όμως μ’

αρέσουν οι άνθρωποι, οι μάστορες που τα έφτιαξαν, οι λεγόμενοι κιοπρουλήδες.

Απ’ όσους πρόλαβα έκανα πορτρέτα τους, πήρα συνεντεύξεις. Έχω επίσης μιλήσει

με τα παιδιά και τα εγγόνια των περισσοτέρων, έχω φτιάξει και μερικά

γενεαλογικά δέντρα. Μην απορείς… χωρίς υπερβολές ασχολούμαι 5 ώρες την ημέρα

με τα γεφύρια και την καταγραφή τους… Έμεινα φτωχός (σ.σ.: μόνο στο

πορτοφόλι) εξαιτίας τους!».

Ήπειρος από το Άπειρος

Ξεπερνώντας τα όρια της Ελλάδας και συντροφιά με τον φίλο του Γιώργο Κρεμμύδη,

ο Σπύρος Μαντάς πραγματοποίησε πάνω από 10 ταξίδια στην Αλβανία… αφού η

Πίνδος σύνορα δεν γνωρίζει: «Δηλώνω απλά κάτοικος Πίνδου κι ας κατάγομαι από

την Ηλεία. Στη Βόρειο Ήπειρο το τοπίο είναι τρομερό και δικαιολογείται αυτό

που λένε, ότι το Ήπειρος βγαίνει από το Άπειρος! Εκεί υπάρχουν μεγάλα και

σημαντικά γεφύρια, αλλά είναι σχεδόν ακατόρθωτο να καταγραφούν όλα. Σε μερικά

αναγκάστηκα να κάνω π.χ. 3 ώρες πορεία με αυτοκίνητο και άλλες 5-6 με μουλάρι

για να τα βρω! Από την άλλη, έχει πέσει μια μανία και τα ξηλώνουν ελλείψει

οικοδομικών υλικών. Έχω βρεθεί σε φάση που σηκώνουν τις πέτρες του γεφυριού,

για να χτίσουν το σπίτι τους δίπλα. Όμως, είναι περισσότερο γοητευτικά γιατί

είναι ζωντανά, λειτουργικά στον χώρο, αφού χρησιμοποιούνται κανονικά!».

INFO

Ο Σπύρος Μαντάς είναι πρόεδρος του νεοσύστατου Κέντρου Μελέτης Πέτρινων

Γεφυριών που, πέρα από την καταγραφή τους σε όλη την Ελλάδα, σκοπό έχει την

ευαισθητοποίηση του κοινού μέσα από ημερίδες, διαλέξεις κ.λπ.