Παρά τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί και τους αυστηρούς περιβαλλοντικούς στόχους που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τις κατά καιρούς καμπάνιες ευαισθητοποίησης και τα συστήματα ανακύκλωσης που έχουν θεσπιστεί, παρά την πρόοδο που έχει συντελεστεί σε ορισμένους τομείς, η Ελλάδα εξακολουθεί να καταγράφει απογοητευτικές επιδόσεις στην ανακύκλωση αποβλήτων, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat. Οι υποδομές παραμένουν ανεπαρκείς, η συμμετοχή των πολιτών χαμηλή και η διαχείριση των αποβλήτων, εκτός από μερική και αποσπασματική, συχνά αποδεικνύεται και αναποτελεσματική. Δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσει κανείς, εξάλλου, ότι στη χώρα υπάρχουν ολόκληροι δήμοι – και μάλιστα όχι λίγοι – στους οποίους δεν έχουν καν τοποθετηθεί στους δρόμους οι γνωστοί μπλε κάδοι.
Η παραπάνω κατάσταση, όμως, δεν μπορεί να είναι βιώσιμη, από κάθε άποψη. Αν η χώρα θέλει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της πράσινης μετάβασης, να αποφύγει πρόστιμα και, κυρίως, να συμβάλει ουσιαστικά στην προστασία του περιβάλλοντος, χρειάζεται ένα συντονισμένο και ρεαλιστικό σχέδιο. Με επενδύσεις σε υποδομές ανακύκλωσης και διαλογής στην πηγή, αυστηρή εποπτεία και διαφάνεια στη λειτουργία των φορέων διαχείρισης, ενίσχυση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ενεργό συμμετοχή των πολιτών, καθώς και κίνητρα για επιχειρήσεις και δήμους που επιτυγχάνουν μετρήσιμη βελτίωση. Η ανακύκλωση, άλλωστε, δεν είναι απλώς ένας αριθμός στις στατιστικές της Eurostat· είναι ζήτημα περιβαλλοντικού πολιτισμού, κοινωνικής ευθύνης και συλλογικής νοοτροπίας.
Αποκαλυπτική είναι η εικόνα που έχει να κάνει με τα απόβλητα συσκευασίας. Σε επίπεδο ΕΕ, παρότι η συνολική παραγωγή τους έχει μειωθεί οριακά σε σχέση με το 2022, η πρόοδος στην ανακύκλωση παραμένει αργή. Ειδικά στο πλαστικό, ανακυκλώνεται μόλις το 42,1 % του παραγόμενου όγκου, όταν ο στόχος για το 2030 είναι 55%. Η απόδοση στην ανακύκλωση χαρτιού και γυαλιού παραμένει υψηλότερη, ξεπερνώντας το 80% σε αρκετά κράτη – μέλη. Για την Ελλάδα, ωστόσο, η απόσταση από τους ευρωπαϊκούς στόχους παραμένει μεγάλη και το χάσμα εκτιμάται πως είναι ιδιαιτέρως δύσκολο να καλυφθεί, τουλάχιστον σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2023, στα 27 κράτη – μέλη της ΕΕ παρήχθησαν συνολικά περίπου 79,7 εκατομμύρια τόνοι αποβλήτων συσκευασίας, που αντιστοιχούν σε περίπου 178 κιλά ανά κάτοικο. Ο όγκος αυτός είναι ελαφρώς μειωμένος σε σχέση με το 2022, ωστόσο οι ποσότητες παραμένουν ιδιαίτερα υψηλές. Από αυτά τα απόβλητα, το 40,4 % αφορούσε χαρτί και χαρτόνι, το 19,8% πλαστικό, το 18,8% γυαλί, το 15,8% ξύλο και το 4,9% μέταλλα.
Ο μέσος ευρωπαϊκός δείκτης ανακύκλωσης αποβλήτων συσκευασίας το 2023 διαμορφώθηκε περίπου στο 67,5%, πλησιάζοντας τον στόχο της σχετικής Οδηγίας για το 2030, που προβλέπει βαθμό ανακύκλωσης που θα φτάνει τουλάχιστον στο 70%. Το συγκεκριμένο ποσοστό ξεπερνούν ήδη μια σειρά χώρες: το Βέλγιο με 79,7%, η Ολλανδία με 75,8 %, η Ιταλία με 75,6 %, η Τσεχία με 74,8% και η Σλοβακία με 71,9% και η Ισπανία με 70,5% έχουν ήδη πετύχει ή ξεπεράσει τον στόχο.
Αντίθετα, στην κατώτερη βαθμίδα της κατάταξης βρίσκονται χώρες όπως η Ουγγαρία με 42,8 %, η Μάλτα με 44,4 % και η Ελλάδα με 48,0 %, γεγονός που καταδεικνύει τις σοβαρές διαρθρωτικές αδυναμίες τους στη διαχείριση των αποβλήτων. Ειδικότερα, στην Ελλάδα το 2023 παρήχθησαν περίπου 107,7 κιλά αποβλήτων συσκευασίας ανά κάτοικο, από τα οποία ανακυκλώθηκαν περίπου τα 51,7 – από όπου και προκύπτει το ποσοστό του 48%.
Οσο για τη σύνθεση των αποβλήτων συσκευασίας που παρήχθησαν στην Ελλάδα, πάντα για την ίδια χρονιά, ήταν 39,9% για το χαρτί, 23,5% για το πλαστικό, 13,6% για το ξύλο, 9,2% για το μέταλλο και 13,8% για το γυαλί.
Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η εικόνα στο πλαστικό, καθώς το ποσοστό ανακύκλωσης συσκευασιών που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία στη χώρα μας ανήλθε μόλις στο 32,7%, δηλαδή πολύ κάτω από τον στόχο του 55%. Την ίδια στιγμή, σε επίπεδο ΕΕ, ο μέσος όρος ανακύκλωσης πλαστικού βρίσκεται στο 42,1%, με χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία να ξεπερνούν ήδη το 50%.
Πλαστικές σακούλες
Η ευρωπαϊκή Οδηγία για τις πλαστικές σακούλες προέβλεπε ότι η κατανάλωση πρέπει να μειωθεί κάτω από 40 σακούλες ανά κάτοικο έως το 2025.
Στην Ελλάδα, ωστόσο, η χρήση παραμένει σήμερα ιδιαίτερα υψηλή, καθώς καταναλώνονται περίπου 110 σακούλες ανά άτομο ετησίως, εκ των οποίων 56 είναι πολύ ελαφριές και 54 κανονικές.
Σε επίπεδο ΕΕ, αντιθέτως, η μέση κατανάλωση το 2023 ήταν 65 σακούλες ανά άτομο, μειωμένη σε σχέση με τις 95 του 2018, γεγονός που δείχνει σαφή πρόοδο – αλλά όχι επαρκή για την αντιμετώπιση του προβλήματος με τα πλαστικά, όπως τονίζουν οι ειδικοί.
