Η εξίσωση που αφορούσε τη συνέχιση της βοήθειας προς την Ουκρανία έμοιαζε σχεδόν αδύνατο να λυθεί μέχρι το βράδυ της Πέμπτης. Γι’ αυτό, οι ηγέτες της ΕΕ επέλεξαν να καταφύγουν στο «Σχέδιο Β» (το οποίο έτσι κι αλλιώς προετοίμαζαν) και να την αντιστρέψουν: Αντί, λοιπόν, να επιμείνουν στη χρήση των «παγωμένων» ρωσικών κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση των αναγκών του Κιέβου τα επόμενα δύο χρόνια, με την εγγύηση των κρατών-μελών, επέλεξαν να δανειστούν οι ίδιοι από τις διεθνείς αγορές 90 δισ. ευρώ, παρουσιάζοντας τα ρωσικά κεφάλαια ως μια έμμεση εγγύηση. Συμφώνησαν, δηλαδή, ότι θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του δανείου, στην περίπτωση που (μελλοντικά) καθοριστεί επισήμως το ποσό των πολεμικών επανορθώσεων που θα καταβάλει η Ρωσία στην Ουκρανία.
Η απόφαση συνιστά αναμφίβολα μια πρωτιά, καθώς η ΕΕ – έστω και χωρίς τη σύμφωνη γνώμη όλων των εταίρων – έσπασε ένα ταμπού και προχωρά στον κοινό δανεισμό για λογαριασμό μιας «τρίτης» χώρας (οι προηγούμενες δύο ήταν για την Ελλάδα και το Ταμείο Ανάκαμψης). Κατέστη δε δυνατή για δύο λόγους: Αφενός, την υποχώρηση της Γερμανίας από την πάγια θέση της να μην αποδέχεται τα «ευρωομόλογα» – την οποία συμμερίζονται και άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά, που επίσης έβαλαν νερό στο κρασί τους. Αφετέρου, την εξαίρεση της Τσεχίας, της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας, οι οποίες διασφάλισαν ότι οι υποχρεώσεις που απορρέουν από το παραπάνω δάνειο δεν θα βαρύνουν σε καμία περίπτωση τους προϋπολογισμούς τους.
«Καθώς το ζήτημα είναι επείγον, θα δώσουμε ένα δάνειο με εγγύηση τον προϋπολογισμό της ΕΕ», δήλωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, λίγο αφότου ολοκληρώθηκε η σύνοδος, στις 3 τα ξημερώματα της Παρασκευής, ύστερα από 15 και πλέον ώρες εντατικών και ενίοτε έντονων διαπραγματεύσεων. «Καλά νέα για την Ουκρανία και κακά νέα για τη Ρωσία, αυτή ήταν και η πρόθεσή μας», ισχυρίστηκε ο γερμανός καγκελάριος, Φρίντριχ Μερτς – γνωρίζοντας, ωστόσο, ότι υπέστη μια πολιτική ήττα. «Η ουσία από τη σημερινή μέρα είναι ότι η στήριξή μας προς την Ουκρανία είναι εγγυημένη», είπε και η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέτε Φρεντέρικσεν.
Ο βέλγος πρωθυπουργός, Μπαρτ ντε Βέβερ, ο οποίος ήταν αδιαμφισβήτητα ο μεγάλος πρωταγωνιστής αυτής της συνόδου, χαιρέτισε το γεγονός ότι «η ΕΕ απέφυγε το χάος», ενώ επικαλέστηκε εμμέσως και το δόγμα του Ντενγκ Σιαοπίνγκ, ότι σημασία δεν έχει το χρώμα της γάτας, αλλά να πιάνει ποντίκια. «Υπάρχουν προφανώς ορισμένοι που δεν τους άρεσε (…) καθώς ήθελαν να τιμωρήσουν τον Πούτιν παίρνοντας τα λεφτά του», τόνισε ο Ντε Βέβερ, για να προσθέσει: «Η πολιτική δεν είναι μια συναισθηματική δουλειά (…) Η λογική επικράτησε». Πρόκειται για εκτίμηση με την οποία συμφώνησαν ουσιαστικά τόσο η Τζόρτζια Μελόνι όσο και άλλοι ηγέτες στις δικές τους δηλώσεις.
Από την πλευρά του, ο Εμανουέλ Μακρόν έκανε λόγο για «την πιο ρεαλιστική και πρακτική λύση» που θα μπορούσε να βρεθεί στις παρούσες συνθήκες. Μάλιστα, ο πρόεδρος της Γαλλίας τάχθηκε έπειταά από πολύ καιρό υπέρ του ανοίγματος απευθείας διαύλου επικοινωνίας ανάμεσα στην Ευρώπη και το Κρεμλίνο: «Νομίζω ότι θα είναι χρήσιμο πάλι να μιλήσουμε με τον Βλαντίμιρ Πούτιν», φέρεται να είπε σύμφωνα με τη «Figaro». Υπογράμμισε δε, αφήνοντας σαφείς αιχμές για τις Ηνωμένες Πολιτείες και την τακτική τους, ότι «σε διαφορετική περίπτωση θα συζητάμε μεταξύ μας με διαπραγματευτές οι οποίοι στη συνέχεια να πηγαίνουν και θα μιλούν με τη ρωσική πλευρά μόνοι τους, κάτι που δεν είναι το ιδανικό».
Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, ότι στο κείμενο συμπερασμάτων που υιοθετήθηκε για την Ουκρανία, το οποίο υπέγραψαν οι ηγέτες των 25 από τα 27 κράτη-μέλη, υπάρχει σαφής αναφορά στις εν εξελίξει ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, απορρίπτοντας ουσιαστικά τις εδαφικές παραχωρήσεις προς τη Ρωσία που περιλαμβάνει το αμερικανικό σχέδιο. Σε αυτή αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Προκειμένου η ειρήνη να είναι δίκαιη και βιώσιμη, τα σύνορα δεν πρέπει να αλλάξουν διά της βίας, και κάθε μελλοντική συμφωνία οφείλει να σέβεται την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, καθώς και να εγγυάται μακροπρόθεσμα την ασφάλειά της και την ικανότητά της να υπερασπίζεται τον εαυτό της».
Στην απόφαση ασκείται, τέλος, έντονη κριτική σε χώρες που στηρίζουν τη Ρωσία στον πόλεμο, με αναφορά σε Ιράν, Λευκορωσία και Βόρεια Κορέα – όχι όμως και την Κίνα, με την οποία οι σχέσεις της ΕΕ είναι σε ιδιαιτέρως λεπτή φάση.
Οι πρωταγωνιστές της Σύνόδου
Αντόνια Κώστα: Ο διπλωμάτης
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είχε προειδοποιήσει πως οι ηγέτες των «27» δεν θα φύγουν από τις Βρυξέλλες εάν δεν υπάρξει συμφωνία. Και το πέτυχε, χωρίς μάλιστα η σύνοδος να εξελιχθεί σε πολυήμερο μαραθώνιο.
Ντόναλντ Τουσκ: Ο κυνικός
Η δήλωση την οποία έκανε ο πρόεδρος της Πολωνίας λίγο πριν από την έναρξη της συνόδου – «ή λεφτά τώρα ή αίμα αύριο» – ήταν αυτή η οποία πρόσφερε πηχυαίους τίτλους στα ΜΜΕ και σφράγισε το κλίμα της διαδικασίας.
Μπαρτ Ντε Βέβερ: Ο νικητής
Ο πρωθυπουργός του Βελγίου απέδειξε πως είναι σκληρός «παίκτης» στο πολιτικό – διπλωματικό πόκερ και εννοούσε απολύτως όσα έλεγε – ότι δεν θα υποκύψει σε πιέσεις και εκβιασμούς. Είναι ο αδιαμφισβήτητος νικητής αυτής της συνόδου.
Φρίντριχ Μερτς: Ο χαμένος
Ο καγκελάριος της Γερμανίας είναι ο μεγάλος ηττημένος της συνόδου, καθώς αναγκάστηκε τελικώς να αποδεχθεί τον κοινό δανεισμό, ο οποίος αποτελεί «κόκκινο πανί» για πολλούς στο εσωτερικό της χώρας του. Το ίδιο ισχύει και για την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Βολοντίμιρ Ζελένσκι: Ο αδύναμος
Η παρουσία του προέδρου της Ουκρανίας στις Βρυξέλλες και όσα είπε στις συναντήσεις του έδωσαν δραματικό τόνο στη σύνοδο, καθώς προειδοποίησε τους «27» ότι η χώρα του δεν θα αντέξει για πολύ χωρίς τη στήριξή τους.
