Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, ο Μπράιαν και η Τζένιφερ Μάξγουελ, και οι δύο δρομείς μεγάλων αποστάσεων από το Σαν Φρανσίσκο, ανακάτεψαν βιταμίνες, πίτουρο βρόμης, πρωτεΐνη γάλακτος και σιρόπι καλαμποκιού στην κουζίνα τους. Ετσι γεννήθηκε η PowerBar, μία από τις πρώτες σύγχρονες μπάρες πρωτεΐνης, που έως τα μέσα της δεκαετίας του ’90 είχε εξελιχθεί σε φαινόμενο· χαρακτηριστικά, ένας αρθρογράφος των «New York Times» το είχε περιγράψει ως «σνακ υψηλής ενέργειας για γιάπηδες και λάτρεις της γυμναστικής».
Η τρέλα και το μάρκετινγκ
Σήμερα, οι μπάρες πρωτεΐνης βρίσκονται παντού, ξεφεύγοντας από τον στενό κύκλο των φανατικών της άσκησης. Προβάλλονται ως υγιεινά σνακ για τον δρόμο ή ακόμη και ως αναπόσπαστο τμήμα μιας καθημερινής ρουτίνας αυτοφροντίδας. Από το σουπερμάρκετ της γειτονιάς μέχρι το γυμναστήριο και τους στίβους, πολύχρωμες συσκευασίες με πρωτεΐνη ορού γάλακτος υπόσχονται ενέργεια – έστω κι αν οι γεύσεις θυμίζουν περισσότερο ζύμη μπισκότου ή τάρτα λεμόνι. Η παγκόσμια αγορά αναπτύσσεται με ταχύ ρυθμό και, σύμφωνα με τον κορυφαίο ιστότοπο για οικονομικές ειδήσεις MarketWatch, αναμένεται να ξεπεράσει τα 2 δισ. δολάρια ως το τέλος του 2026. «Τα τελευταία χρόνια έχουμε παρασυρθεί από την “τρέλα” της πρωτεΐνης», σημειώνει στους «New York Times» η Χάνα Κάτινγκ-Τζόουνς, ιστορικός τροφίμων και διευθύντρια σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Ορεγκον.
Η διαφήμιση και η πραγματικότητα
Οι εταιρείες μάς υπόσχονται ότι οι μπάρες βελτιώνουν υγεία και προπόνηση, με εικόνες αθλητών να σηκώνουν βάρη ή καμπάνιες ευεξίας ή ατάκες του στυλ «προϊόν επιστημονικά σχεδιασμένο για αθλητές». Στην πράξη, όμως, «μπορείς να κολλήσεις μια ετικέτα “keto” ή “πρωτεΐνη” σε μια σοκολάτα και να την πουλήσεις χωρίς να αμφισβητηθεί», σχολιάζει η Τζάνετ Κρζαν, αναπληρώτρια καθηγήτρια Διατροφικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια.
Γιατί χρειαζόμαστε πρωτεΐνη
Οι πρωτεΐνες είναι θεμελιώδες συστατικό της διατροφής. «Ο οργανισμός τις χρειάζεται για την ανάπτυξη, τη διατήρηση και την αποκατάσταση των μυών», εξηγεί ο Αντονι Ντι Μαρίνο, διαιτολόγος στην Κλινική του Κλίβελαντ. Αποτελούν δομικό υλικό για μαλλιά, δέρμα, νύχια και όργανα, ενώ τα αμινοξέα τους υποστηρίζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου. Δεν είναι τυχαίο ότι, σε αντίθεση με δίαιτες που δαιμονοποίησαν ζάχαρη ή λιπαρά, η πρωτεΐνη παραμένει στο επίκεντρο πολλών διατροφικών ρευμάτων. Συνδέεται αυτόματα με τη φυσική κατάσταση· «όταν κάποιος τρώει μια μπάρα πρωτεΐνης, νιώθει ότι κάνει κάτι καλό για την υγεία του», λέει η Μάριον Νέσλι, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Ωστόσο, οι περισσότεροι καταναλωτές κρέατος προσλαμβάνουν υπερδιπλάσια ποσότητα από τη συνιστώμενη (περίπου 0,4 γρ. ανά κιλό σωματικού βάρους). Και όσοι δεν τρώνε κρέας μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους με φυτικές πηγές, όπως το τόφου, οι ξηροί καρποί και τα όσπρια.
Είναι τελικά υγιεινές;
Οι πρωτεΐνες χορταίνουν περισσότερο από τους υδατάνθρακες, αλλά πολλές μπάρες περιέχουν υψηλή ποσότητα ζάχαρης. Κάποιες φτάνουν ακόμη και τα 28 γραμμάρια προστιθέμενης ζάχαρης – σχεδόν τα διπλά από ένα ντόνατ με γλάσο! «Στην πραγματικότητα πρόκειται για υπερεπεξεργασμένα προϊόντα, πλούσια σε ζάχαρη και αλάτι – είναι κάτι σαν Τέρας του Φρακενστάιν των Τροφίμων», σχολιάζει η Κάτινγκ-Τζόουνς. «Πολλές μπάρες είναι απλώς σοκολάτες με περισσότερη πρωτεΐνη».
Πότε έχουν νόημα
Μπορεί να φανούν χρήσιμες για όσους χρειάζονται επιπλέον πρωτεΐνη – για παράδειγμα, οι βίγκαν ή όσοι μόλις ολοκλήρωσαν μια πολύ έντονη προπόνηση. Για τον μέσο άνθρωπο, όμως, η καθημερινή κατανάλωση δεν έχει ουσιαστικό όφελος. «Είναι ένα σνακ για ώρα ανάγκης», λέει η Στέφανι Ουρουτία, διευθύντρια του τμήματος Διατροφής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.
Τρέχω Τips
Οι ετικέτες και οι εναλλακτικές
«Επιλέξτε προϊόντα με συστατικά που αναγνωρίζετε», συμβουλεύει η Νέσλι. Μια μπάρα γύρω στις 200 θερμίδες, με λιγότερα από 5 γρ. λίπους, έως 5 γρ. προστιθέμενης ζάχαρης και 15-20 γρ. πρωτεΐνης θεωρείται ισορροπημένη επιλογή. Δεν είναι απαραίτητο να στηριζόμαστε στις μπάρες. Υπάρχουν απλές και θρεπτικές λύσεις: φρούτα όπως μπανάνα ή μήλο, γιαούρτι με μούρα, μια χούφτα ξηρούς καρπούς. Ο Ντι Μαρίνο προτείνει ακόμη τόνο σε κονσέρβα ή βραστά αβγά – πλούσια σε πρωτεΐνη, χωρίς υπερεπεξεργασία. Σε κάθε περίπτωση, δεν χρειάζεται πανικός γύρω από την πρωτεΐνη. «Οι άνθρωποι πρέπει να χαλαρώσουν λίγο με την εμμονή τους», καταλήγει η Χάνα Κάτινγκ-Τζόουνς.
