Η εβδομάδα που έρχεται θα μας φέρει ακραίες θερμοκρασίες, λίγο μεγαλύτερες από την εβδομάδα που έφυγε. Η κλιματική αλλαγή δεν είναι ένα πρόβλημα του μέλλοντος, είναι εδώ και μεταμορφώνει την καθημερινότητά μας. Σαν ανθρώπινη κοινωνία, είμαστε σε ένα ξέφρενο λεωφορείο και δεν προσπαθούμε όσο χρειάζεται να μειώσουμε την ταχύτητα καθώς πλησιάζουμε τον γκρεμό.
Οι καύσωνες προξενούν προβλήματα σε κάθε πτυχή της κοινωνικών και οικονομικών δραστηριοτήτων, με πυρκαγιές, διακοπές στην ηλεκτροδότηση, αυξημένες εισαγωγές σε νοσοκομεία, πρόωρους θανάτους ευάλωτων πολιτών και μεγαλύτερες καταναλώσεις νερού, ακριβώς όταν έχουμε τη μεγάλη λειψυδρία. Ο φετινός καύσωνας δεν είναι «εξαίρεση». Οπως η επιστημονική κοινότητα είχε προειδοποιήσει, οι καύσωνες γίνονται πλέον πιο συχνοί, πιο παρατεταμένοι και πιο φονικοί. Η Ελλάδα είναι από τις χώρες που πλήττονται περισσότερο από την άνοδο της θερμοκρασίας στην Ανατολική Μεσόγειο – μια από τις «θερμές ζώνες» της κλιματικής κρίσης. Κάθε δεκαετία οι καύσωνες εμφανίζονται νωρίτερα, διαρκούν περισσότερο και επηρεάζουν περισσότερους ανθρώπους.
Οι επιπτώσεις είναι πολυδιάστατες: στην υγεία των πολιτών, στην παραγωγικότητα της εργασίας, στον τουρισμό, στη γεωργία, στην ασφάλεια, στην αλιεία (μαζί με την ατμόσφαιρα θερμαίνεται και η θάλασσα), στις παραλίες, αλλά και στη βιωσιμότητα των πόλεων. Δυστυχώς χτίσαμε τις πόλεις μας με τον χειρότερο δυνατό τρόπο, δηλαδή με επιφάνειες από τσιμέντο και άσφαλτο. Τα κτίριά μας απορροφούν και παγιδεύουν τη θερμότητα από τον ήλιο κατά τη διάρκεια της ημέρας και την απελευθερώνουν αργά τη νύχτα, εμποδίζοντας τη φυσική ψύξη. Ταυτόχρονα, η έλλειψη πρασίνου και σκίασης, η θερμότητα από τα κλιματιστικά, τα αυτοκίνητα και τη βιομηχανική δραστηριότητα επιτείνουν το πρόβλημα και η θερμοκρασία των πόλεών μας μπορεί να είναι μέχρι και 10°C υψηλότερη από τις γύρω περιοχές, ιδιαίτερα τις νυχτερινές ώρες.
Ετσι γίνεται μεγαλύτερη χρήση κλιματιστικών, που, ενώ μεν μειώνουν τη θερμοκρασία στους εσωτερικούς μας χώρους, την αυξάνουν στους εξωτερικούς, μεγεθύνοντας έτσι την ένταση του φαινομένου της θερμικής νησίδας σε έναν ατέρμονo βρόχο ανατροφοδότησης.
Η πολιτεία οφείλει να μετατρέψει την πρόβλεψη σε πρόληψη. Χρειαζόμαστε αναβαθμισμένες κοινωνικές υποδομές ανθεκτικές στην υπερθέρμανση, πράσινες πόλεις με σκίαση, αερισμό και πρόσβαση σε νερό. Οι πολυκατοικίες μας μπορούν να γίνουν «πράσινες» – στην κυριολεξία – με αναρριχητικά φυτά. Λιγότερη από μία στις 1.000 κατοχικές στην Αθήνα είναι «πράσινη». Πρέπει να αρχίσουμε να κτίζουμε με ξύλο, υλικό που αποθηκεύει άνθρακα, αντέχει καλύτερα στους σεισμούς και ελαχιστοποιεί τις θερμικές νησίδες στις πόλεις. Τα δίκτυά μας πρέπει να γίνουν πιο ανθεκτικά, φανταστείτε μια μεγάλη πυρκαγιά που είτε προξενείται από τα δίκτυα του ΑΔΜΗΕ ή τα «γονατίζει», έστω και προσωρινά, με όλα τα συνεπακόλουθα στην ποιότητα ζωής μας και τη θνησιμότητα ευάλωτων συνανθρώπων μας. Ο φετινός καύσωνας δεν είναι απλώς ένα ακόμα καλοκαιρινό επεισόδιο. Πέρυσι, η μέση παγκόσμια θερμοκρασία ξεπέρασε το όριο του 1,5°C σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή, δηλαδή το όριο που είχε θέσει η Συμφωνία των Παρισίων για το 2050, ώστε να έχουμε μια ελπίδα για τη σταθεροποίηση του κλίματος. Φοβάμαι ότι και φέτος μάλλον θα ξεπεράσουμε αυτό το όριο.
Πρέπει λοιπόν να αντιμετωπίσουμε την ίδια την αιτία: την αλόγιστη καύση ορυκτών καυσίμων, την ανεξέλεγκτη αστικοποίηση και την απώλεια φυσικών οικοσυστημάτων. Λύσεις υπάρχουν και η Ελλάδα μπορεί να είναι πρωτοπόρα όχι μόνο σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (όπως είναι), αλλά και στην ενεργειακή απόδοση, στην ανθεκτικότητα των δικτύων, στη μείωση των εκπομπών στις μεταφορές και τη ναυτιλία και στην προστασία του φυσικού μας πλούτου. Το οφείλουμε στους εαυτούς μας, τα παιδιά μας και τη χώρα μας.
Ο Κώστας Συνολάκης είναι ακαδημαϊκός και καθηγητής στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών Viterbi του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας
