Το κοινωνικό κράτος ως πυλώνας διακυβέρνησης

Τις επόμενες ημέρες το Πόρτο θα φιλοξενήσει ένα σημαντικό πολιτικό γεγονός για την Ευρωπαϊκή Ενωση, τη 2η Κοινωνική Σύνοδο Κορυφής. Ο νεότατος θεσμός της Συνόδου δημιουργήθηκε για να εναρμονίσει και να αποδώσει την οφειλόμενη βαρύτητα στις πολιτικές του κοινωνικού πεδίου, απαντώντας και στη διαχρονική κριτική προς την ΕΕ, ότι αποτελεί κυρίως μια οικονομική ένωση.

Φέτος όμως όλα είναι διαφορετικά από την εποχή της 1ης Συνόδου, το 2017. Ο κόσμος, η Ευρώπη και κάθε χώρα μεμονωμένα δίνουν μια, μακρά πλέον, πολυεπίπεδη μάχη με μια κρίση δημόσιας υγείας, που εξαπλώθηκε στην οικονομία και ταράσσει συθέμελα την προοπτική, ακόμα και των πιο εύρωστων χωρών. Η ΕΕ έλαβε νωρίς την απόφαση οι χώρες-μέλη της να μη δώσουν τη μεγάλη μάχη μόνες, δημιουργώντας το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) ως εργαλείο επιβίωσης και θωράκισης των κοινωνιών και των οικονομιών απέναντι στην τωρινή και σε κάθε μελλοντική πρόκληση μεγάλης κλίμακας, στο πλαίσιο και της διπλής μετάβασης, πράσινης και ψηφιακής.

Στη νέα συγκυρία, ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων που συμφωνήθηκε το 2017 χρήζει ενίσχυσης και νέας έμφασης σε κρίσιμα πεδία που επηρεάζει η πανδημία. Η δημιουργία θέσεων εργασίας, η ποιότητα της εργασίας και η προστασία από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό γίνονται τώρα ακόμα μεγαλύτερη αναγκαιότητα στη συγκρότηση του κοινού οράματος για την Ευρώπη του 2030. Η κυβέρνηση, που διατηρεί στον πυρήνα της παρόμοια ατζέντα από την αρχή της θητείας της, εναρμονίστηκε ήδη με τις βασικές κατευθύνσεις, καταθέτοντας στο ΤΑΑ ένα περιεκτικό σχέδιο για την παιδεία, την υγεία, την εργασία και την απασχόληση, την ισότητα των ευκαιριών και την ανάσχεση των επιπτώσεων της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, σχέδιο με ιδιαίτερη έμφαση στους νέους ανθρώπους και τη μεσαία τάξη. Το «Ελλάδα 2.0» διαθέτει ένα σφικτό πλέγμα μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων συνολικού προϋπολογισμού, ειδικά για τις κοινωνικές πολιτικές, 5 δισ. ευρώ, που θα κινητοποιήσουν ισόποσους ιδιωτικούς πόρους, γεγονός που αποτελεί εγγύηση ότι κινείται στην κατεύθυνση της αλλαγής προτύπου και δεν είναι ένα άθροισμα φιλόδοξων αλλά ασύνδετων πολιτικών περιορισμένης προοπτικής.

Οι διασυνδεόμενες πολιτικές του Σχεδίου αποτελούσαν, στην πλειονότητά τους, δεσμεύσεις της και πριν από την πανδημία οι οποίες, όμως, τώρα ενισχύονται. Ετσι, με στόχο την απασχολησιμότητα του ανθρώπινου δυναμικού, η ολική αναβάθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης εμπλουτίζεται με καταρτίσεις ανέργων και εργαζομένων σε αντικείμενα αιχμής και με έμφαση στην ψηφιακότητα. Η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στρέφεται προς την αγορά αντί για το ευρύτερο Δημόσιο. Η κοινωνική προστασία εκσυγχρονίζεται και επεκτείνεται σε ευάλωτες ομάδες που έμεναν ακάλυπτες, όπως τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ιδρύματα. Πόροι διατίθενται και μεταρρυθμίσεις προωθούνται για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της ποιότητας του συστήματος υγείας, αξιοποιώντας και την εμπειρία της πανδημίας. Παράλληλα προχωρούν σε άμεση υλοποίηση εμβληματικές πολιτικές του Εθνικού Σχεδίου για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ, όπως ο προσωπικός βοηθός και η προσβασιμότητα των κτιρίων που συμβάλλουν στην αυτόνομη διαβίωσή τους. Επίσης, σημαντικό παράδειγμα: το μοντέλο ενεργειακής μετάβασης της χώρας αποκτά επιμέρους αλλά σαφή πολιτική στόχευση την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας των νοικοκυριών.

Ολα δείχνουν ότι τα ευρωπαϊκά κράτη εισέρχονται σε μια νέα εποχή για την κοινωνική πολιτική. Πολλές διαστάσεις της είναι ακόμα σε διαλεκτική σχέση με το ρευστό πλαίσιο συνθηκών. Αλλες έχουν ήδη έρθει για να μείνουν. Η εξάπλωση κοινωνικών πολιτικών σε τομείς εκτός του παραδοσιακού φάσματος και η ενίσχυση των ενεργητικών και δυναμικών μέτρων είναι μεταξύ εκείνων των χαρακτηριστικών στα οποία επενδύεται η προσπάθεια να επιτευχθεί ένας πρωτεύων στόχος. Να είναι η Ευρώπη μια ήπειρος κοινωνικής συνοχής και ευημερίας. Η Ελλάδα θα είναι στην πρωτοπορία για τον κοινό αυτό στόχο.

Ο Θανάσης Κοντογεώργης είναι γενικός γραμματέας Συντονισμού στην Προεδρία της Κυβέρνησης