Τελικά είμαστε πιο παραγωγικοί όταν εργαζόμαστε από το σπίτι ή όχι; Στη διάρκεια της καραντίνας πολλοί ίσως βελτίωσαν τις επιδόσεις τους υπό τον φόβο απολύσεων – οι έρευνες στην Αμερική δείχνουν πως άνω του 50% των εργαζομένων ανησυχεί ότι μπορεί να χάσει τη δουλειά του.
Ισως μια πιο καθαρή εικόνα μπορούμε να συναγάγουμε από τις έρευνες που είχαν δημοσιοποιηθεί προ πανδημίας. Σε μελέτη του Πανεπιστημίου Στάνφορντ το 2015 οι επιστήμονες μελέτησαν τους κινέζους εργαζομένους σε τηλεφωνικά κέντρα. Βρήκαν πως όσοι εργάζονταν από το σπίτι ήταν πιο παραγωγικοί (δηλαδή ολοκλήρωναν περισσότερες κλήσεις). Το 1/3 της βελτίωσης οφειλόταν στην εργασία σε ένα πιο ήρεμο περιβάλλον. Το υπόλοιπο, επειδή δούλευαν περισσότερες ώρες. Μειώθηκαν εντυπωσιακά οι απουσίες λόγω ασθένειας. Μια άλλη έρευνα για τους εργαζομένους στο Γραφείο Ευρεσιτεχνιών των ΗΠΑ είχε παρόμοια ευρήματα. Μελέτη του 2007 από το Γραφείο Εργασιακών Στατιστικών των ΗΠΑ βρήκε ότι όσοι εργάζονται από το σπίτι πληρώνονται λίγο περισσότερο από εκείνους που πήγαιναν στο γραφείο, γεγονός που δείχνει αυξημένη παραγωγικότητα.
Η εμπειρία της καραντίνας επιτάχυνε προϋπάρχουσες τάσεις, πιστεύουν οι ειδικοί. Τα ποσοστά της τηλεργασίας αυξάνονταν και πριν από την πανδημία, όχι όμως πολύ. Σύμφωνα με αυτή την άποψη το γεγονός ότι η δουλειά από το γραφείο ήταν τόσο διαδεδομένη σημαίνει ότι θα πρέπει να είναι πιο αποδοτική τόσο για τις εταιρείες όσο και για τους εργαζομένους. Με βάση αυτή τη λογική, η επιτυχία μιας χώρας μπορεί να μετρηθεί από το πόσοι επιστρέφουν στα γραφεία τους.
Υπάρχει όμως και άλλη εξήγηση. Οτι πράγματι η τηλεργασία είναι πιο αποτελεσματική και οι καλές μέρες των γραφείων έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Το γραφείο, άλλωστε, δημιουργήθηκε όταν ο κόσμος της εργασίας άρχισε να χρησιμοποιεί πολύ το χαρτί. Το γεγονός ότι παρέμεινε κυρίαρχο επί τόσο πολύ καιρό ίσως αποτελεί αποτυχία της αγοράς. Πριν από την COVID ο κόσμος μπορεί να βρισκόταν εγκλωβισμένος σε μια «κακή ισορροπία» στην οποία η τηλεργασία δεν ήταν τόσο συνηθισμένη όσο της άξιζε. Αρα η πανδημία μπορεί να φέρει μια νέα ισορροπία.
Το εάν η τηλεργασία θα παραμείνει δημοφιλής θα εξαρτηθεί από τη διαπραγμάτευση μεταξύ εταιρειών και εργαζομένων. Πάντως, δεν είναι σίγουρο πως όλοι οι εργαζόμενοι θέλουν να δουλεύουν για πάντα από το σπίτι τους. Στην έρευνα για τους υπαλλήλους των κινεζικών τηλεφωνικών κέντρων φάνηκε ότι μεγάλο ποσοστό εξ αυτών ήθελε απεγνωσμένα να επιστρέψει στο γραφείο, έστω και σποραδικά, γιατί είχαν κουραστεί να είναι μόνοι στο σπίτι. Κάποιες εταιρείες που προσπάθησαν να εφαρμόσουν τηλεργασία σε μεγάλη κλίμακα στο παρελθόν, τελικά την εγκατέλειψαν, όπως η Yahoo, το 2013. «Κάποιες από τις καλύτερες αποφάσεις ελήφθησαν από συζητήσεις στους διαδρόμους ή στην καφετέρια ή ακόμα και σε ξαφνικά meetings» αποκαλύπτει εσωτερικό έγγραφο της εταιρείας.
Η πρόκληση λοιπόν για τους εργοδότες είναι να βρουν τρόπους να διατηρήσουν την καινοτομία αλλά και την ικανοποίηση των εργαζόμενων, την ώρα που η τηλεργασία θα γίνει πιο κοινή. Κάποια λύση θα είναι να προσέρχονται όλοι στο γραφείο κάποιες ημέρες τον μήνα. Δηλαδή οι εργαζόμενοι να αφιερώνουν κάποιον χρόνο στην ανάπτυξη νέων ιδεών και να είναι ταυτόχρονα πιο παραγωγικοί από πριν, δουλεύοντας κάποιες ημέρες και από το σπίτι τους.
Υπάρχουν βέβαια και κάποια άλλα ερωτήματα – ποιες είναι οι υποχρεώσεις των εργοδοτών για εκείνους που δουλεύουν από το σπίτι. Θα πρέπει να πληρώνουν τη σύνδεση Internet του εργαζομένου ή τη θέρμανση το καταχείμωνο; Η απάντηση δεν θα είναι εύκολη. Ωστόσο οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις πρέπει να αδράξουν την ευκαιρία. Η πανδημία, μαζί με τις πολλές σοβαρές αρνητικές της επιπτώσεις, προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία να αλλάξει ο κόσμος της εργασίας.
