Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Η πανδημία που μας μαστίζει έχει ήδη ανατρέψει άρδην τη ζωή μας, θίγοντας τόσο το θεσμικό πλαίσιο της πολιτείας μας όσο και την καθημερινότητά μας.
Επιβλήθηκαν πρωτοφανείς σε περίοδο δημοκρατικής διακυβέρνησης περιορισμοί κίνησης, με την ευρεία έννοια που περιλαμβάνει και την αναστολή λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων, καθώς και πληθώρας άλλων οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, προς το παρόν μέχρι 6 Απριλίου, με προοπτική όμως παράτασης άγνωστο για πόσο. Οι περιορισμοί αυτοί λειτουργούν πολλαπλασιαστικά, επενεργώντας σε μεγάλο αριθμό άλλων ατομικών δικαιωμάτων, όπως στο πεδίο της οικονομίας, της εργασίας, του συνδικαλισμού, της συνάθροισης, της υγείας, της εκπαίδευσης, της θρησκείας. Επηρεάζουν σημαντικά το σύνολο των θεσμών στους οποίους στηρίζεται η πολιτική μας ζωή, όπως τη Βουλή, τους ΟΤΑ, τη Διοίκηση γενικότερα, τη Δικαιοσύνη. Επιπλέον ανατρέπουν σπουδαίες διεθνείς δεσμεύσεις, όπως τη Συνθήκη του Σέγκεν, το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Σταθερότητας κ.ά. Ουσιαστικά δηλαδή επέφεραν σε μεγάλο βαθμό αναστολή των συνθηκών υπό τις οποίες λειτουργεί η δημοκρατία μας. Η αναστολή αυτή, ακόμα και προσωρινή, θα έχει σημαντικές συνέπειες στο μέλλον μας, γενικό και ατομικό.
Θυμίζω ότι οι περιορισμοί επιβλήθηκαν με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ) και στη συνέχεια, στη βάση της, με Κοινή Υπουργική Απόφαση. Με τις ΠΝΠ η κυβέρνηση ασκεί κατ' εξαίρεση νομοθετική εξουσία. Οι ΠΝΠ εκδίδονται κατά το Σύνταγμα αποκλειστικά σε έκτακτες περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης. Υποβάλλονται στη Βουλή εντός 40 ημερών από την έκδοσή τους ή τη σύγκληση της Βουλής και εγκρίνονται από αυτήν εντός 3 μηνών από την έκδοσή τους. Αν δεν τηρηθούν αυτές οι προθεσμίες οι ΠΝΠ παύουν να ισχύουν, παράγουν όμως αποτελέσματα μέχρι τότε. Ο δικαστικός έλεγχός τους είναι περιορισμένος.
Παρά τις εξαιρετικά βαριές επιπτώσεις των περιορισμών, νομίζω ότι ορθά επιβλήθηκαν, ουσιαστικά και διαδικαστικά. Η εκτίμηση ότι μόνο οι περιορισμοί αυτοί διασφαλίζουν επαρκώς τη δημόσια υγεία, αλλά και το ατομικό δικαίωμα στη ζωή και στην υγεία αποδεικνύεται σωστή, ενόψει της διεθνούς εμπειρίας. Αναμφισβήτητα ικανοποιήθηκαν οι προϋποθέσεις έκδοσης ΠΝΠ. Κινούμαστε μέχρι σήμερα εντός του συνταγματικού πλαισίου του δικαίου της ανάγκης. Ομως, λαμβάνοντας υπόψη την πιθανότητα ανάγκης παράτασης των περιορισμών ή και νέας πανδημίας, πρέπει, φρονώ, να συγκροτηθεί ειδικό θεσμικό πλαίσιο, με έμφαση στα ακόλουθα:
α) Δεδομένου ότι η παράταση πέραν ενός ορίου ή η εμφάνιση νέας πανδημίας δεν θα αποτελεί πλέον περίπτωση απρόβλεπτη που να δικαιολογεί ΠΝΠ, εφεξής περιορισμοί θα πρέπει να επιβάλλονται μόνον με νόμο. Απαιτείται γι' αυτό ταχύτατη οργάνωση της Βουλής για λειτουργία με τηλεδιάσκεψη. Και κατ' επέκταση ταχύτατη οργάνωση διεξαγωγής των δημοτικών και βουλευτικών εκλογών ηλεκτρονικά, όποτε γίνουν. Για να μη βρεθούμε στη κατάσταση της Γαλλίας που αναγκάστηκε να τις αναβάλει.
β) Η διαπίστωση ότι βρισκόμαστε σε πανδημία και η επιλογή των συνακόλουθων περιοριστικών μέτρων πρέπει να ανατεθεί σε ανεξάρτητο υπερκομματικό θεσμικό όργανο, με συμμετοχή και ειδικών αναγνωρισμένων επιστημόνων, αλλά όχι μόνο. Η επιβολή των μέτρων αποφασίζεται πάντοτε από τη Βουλή. Επισημαίνω ότι η απόφαση επιβολής περιορισμών αποδεικνύεται σήμερα ορθή, αλλά εκ του αποτελέσματος. Τίποτε δεν εξασφαλίζει την ορθότητα μελλοντικών αποφάσεων.
γ) Οσο διαρκούν οι περιορισμοί, λαμβάνοντας υπόψη την ουσιαστική αδυναμία λειτουργίας της δημοκρατίας, η διακυβέρνηση του τόπου πρέπει να εστιάζει στην αντιμετώπιση της πανδημίας, απέχοντας από τη λήψη άλλων άσχετων σημαντικών αποφάσεων. Ετσι ο γάλλος πρόεδρος Μακρόν ανακοίνωσε το πάγωμα όλων των μεταρρυθμίσεων. Κατά την κρίσιμη περίοδο χρειάζεται επιπλέον ειδική ενίσχυση των θεσμικών αντιβάρων για αποτελεσματικότερο έλεγχο των κυβερνητικών αποφάσεων και διασφάλιση της διαφάνειας.
δ) Η προστασία της ιδιωτικότητας πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα, ώστε να μην παραβιάζονται τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών, να μη θυματοποιούνται οι φορείς και για να διασφαλιστεί ότι η συνταγματικά προστατευμένη αξία του ανθρώπου θα παραμείνει ως το απώτατο μέτρο περιορισμού των ελευθεριών μας.
Χρειάζεται για όλα αυτά να διεξαχθεί μια μεγάλη δημόσια συζήτηση και πρέπει η κυβέρνηση να αναλάβει τη σχετική πρωτοβουλία.
Ο Θεόδωρος Φορτσάκης είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών (Institut de France)
