Οι άδολοι φίλοι

Πρόσφατα έκανα μια διαπίστωση που δεν θα την έκανα πριν χρόνια. Κυκλοφορώντας στην Αθήνα και τη μείζονα Αττική (υποπτεύομαι πως η διαπίστωση θα γινόταν και σε όποια, αστική τουλάχιστον, περιοχή της Ελλάδος) παρατηρεί ακόμη και ο ανυποψίαστος, αδιάφορος ή αφηρημένος περαστικός (πεζός ή εποχούμενος) πόσα κλειστά μαγαζιά, πόσες βιοτεχνίες (αφήνω πόσα εργοστάσια - τα ερείπιά τους σχεδόν κραυγάζουν) είναι κλειστά, κατεβασμένα τα ρολά και τα χαρτιά με το «ενοικιάζεται» ή «πωλείται» από τον ήλιο και τις βροχές ξεθωριασμένα. Είναι, λένε συνεχώς οι αναλυτές της κρίσης, η μεσαία τάξη που έχει σχεδόν εξοντωθεί. Ο ίδιος όμως ευαισθητοποιημένος παρατηρητής διαπιστώνει πως ανοιχτά, ανέπαφα από την κρίση είναι τα ενεχυροδανειστήρια και τα καταστήματα με ζωοτροφές (υποπτεύομαι χωρίς να το έχω διαπιστώσει προσωπικά παρά μόνο στη γειτονιά μου και για τις ανάγκες μου της ζωοφιλίας) πως ανοιχτά είναι και τα ιατρεία μικρών ζώων. Οσον αφορά τα ενεχυροδανειστήρια το πράγμα είναι αυτονόητο. Χιλιάδες συμπολίτες σ' αυτή τη φουρτούνα, το οικονομικό τσουνάμι, που περάσαμε και ακόμη διαρκεί, αντιμετώπισαν τις ανάγκες της βιοτικής εκποιώντας τιμαλφή, χαλιά, χαλκώματα, ακόμη και ενδύματα που κάποτε φορέθηκαν σε τελετές, γιορτές και πένθη (νυφικά, σμόκιν, μεταξωτές μπλεζέρες, εκδρομική σκευή, ακόμη και κατάλοιπα εποχών πολέμου όπως αντιασφυξιογόνες μάσκες ή αλεξίσφαιρα γιλέκα και κράνη).

Ομως η διαπίστωση πως τα περισσότερα καταστήματα που διαθέτουν τροφές και αξεσουάρ για ζώα (κυρίως σκυλιά, γάτες και ωδικά πτηνά) είναι ανοιχτά έχει ενδιαφέρον να ερευνηθεί. Γνωρίζω πως πολλοί συνάνθρωποι, κυρίως μεγάλης ηλικίας και κυρίως προερχόμενοι από την επαρχία και τα χωριά της χώρας (όπου κυρίως τα ζώα είναι ή φύλακες της περιουσίας ή «αλητεία» της γειτονιάς ή συνοδοί στο κυνήγι ή εξολοθρευτές πτηνών ή εντόμων ή επικίνδυνων άλλων ζώων - ποντικών, ακρίδων, φιδιών, αλεπούδων, κ.τ.λ.), δεν συμμερίζονται τα οικόσιτα ζώα συντροφιάς και συνοδείας.

Θέλω λοιπόν να μείνω σ' αυτά τα ζωντανά του Θεού που στις μέρες μας παρηγορούν μοναχικούς ανθρώπους και κλεισμένα στις πολυκατοικίες παιδιά, αλλά και απόκληρους ή απόμαχους συνανθρώπους μας. Αφήνω βέβαια (και έχω παλιότερα γράψει γι' αυτά τα ειδικευμένα σκυλιά) συνοδούς τυφλών ή τους ανιχνευτές σε ερείπια σεισμών ή στην υπηρεσία των διωκτικών Αρχών σε ζητήματα διακίνησης ναρκωτικών ή άλλων λαθραίων προϊόντων.

Θα παραβίαζα ανοιχτές θύρες, τουλάχιστον των φιλόζωων, αν πάλι αναφερόμουν στις έξοχες σελίδες του Ομήρου, όπου στην «Οδύσσεια» ο χρόνια φευγάτος ήρωας γυρίζει με αλλοιωμένη μορφή για να εκδικηθεί τους μνηστήρες, τον αναγνωρίζει ο Αργος, ο πιστός του σκύλος που γέρος πια θέλει να τον μυρίσει πάλι και πεθαίνει ήρεμος και ευτυχής!

Ούτε θα αναφερθώ αναλυτικά στο έξοχο έργο της Πηνελόπης Δέλτα, τον «Μάγκα», που γνωρίζω παιδιά που τον έχουν διαβάσει δέκα φορές!

Δεν μπορώ όμως να μην υπενθυμίσω πως οι πιστοί σύντροφοι αλητόπαιδων ορφανών σε κοινωνία άδικη, γέροντες, απόμαχοι, ακόμη και εξόριστοι μονάρχες περιφερόμενοι στα παγκάκια των πάρκων στις ταινίες του Τσάπλιν, είναι ένας ύμνος στην αιώνια σχέση κάποιων ζώων με τον άνθρωπο από την αυγή του πολιτισμού. Σκελετοί σκύλων συνυπάρχουν με σκελετούς ανθρώπων στους πρωτόγονους οικισμούς δίπλα στη στάχτη της πυράς. Σκελετοί γάτων συνυπάρχουν με μούμιες φαραώ δίπλα στα τιμαλφή του νεκρού στις πυραμίδες.

Και δεν χρειάζεται να υπενθυμίσω πόσες αφηγήσεις έχουμε ακούσει και μας συντάραξαν για σκυλιά που πέθαναν νηστικά πάνω στον τάφο του αφεντικού τους.

Τελειώνοντας τις αναφορές θυμίζω το έξοχο (τελευταίο όσο ζούσε) ποίημα του Σεφέρη για τις «Γάτες τ' Αϊ-Νικόλα» που εξολόθρευαν τα φίδια, όπως οι ελεύθεροι και ανεξάρτητοι άνθρωποι οφείλουν να εξολοθρεύουν τους τυράννους και τους δόλιους δηλητηριώδεις επιδρομείς.

Χρειάστηκε αυτός ο μακρύς πρόλογος για να μπω σε ένα βιβλίο που είναι αφιερωμένο σε επτά σκύλους συντροφιάς. Τίτλος «Επτά σκύλοι αυτοβιογραφούμενοι» της Λύντιας Τρίχα.

Θυμίζω στους τακτικούς μου αναγνώστες πως η Τρίχα έχει παρουσιαστεί ως έξοχη ιστορικός βιογράφος των δύο Τρικούπηδων, του Σπυρίδωνος και του Χαριλάου, βιβλία που έχουν προκαλέσει τον έπαινο των ειδικών και του οικείου κοινού και έχουν βραβευτεί από την Ακαδημία.

Και ιδού τώρα η ίδια συστηματική, εξαντλητική στον έλεγχο των πηγών, η νηφάλια στη διατύπωση των κριτηρίων και των εκτιμήσεων συγγραφέας έρχεται να μας χαρίσει ένα εξαίσιο βιβλίο όπου η αφηγήτρια ταυτίζεται με τα αγαπημένα σκυλιά της.

Εχω γράψει παλιότερα πως τα σκυλιά μιλούν. Αν δεν τα ακούμε συχνά ή ποτέ είναι γιατί δεν έχουν τίποτε συχνά να πουν σημαντικό. Δεν είναι όπως οι άνθρωποι που φλυαρούν στον βρόντο.

Οποιος γνωρίζει τη «γλώσσα» των ζώων και των σκύλων και των γάτων συνεννοείται μαζί τους με τα μάτια και τη σημαίνουσα κίνηση του σώματος.

Η Λύντια Τρίχα στους μονολόγους των επτά σκύλων της μας πείθει πως τα ζώα που συμβιώνουν μαζί μας δεν έχουν καμιά ανάγκη την έναρθρη γλώσσα.

Εξάλλου η χιλιόχρονη πείρα μας έχει αποδείξει πως η γλώσσα και οι γλώσσες (προφορικές, γραπτές, νοηματικές, επιστημονικές, επαγγελματικές ή συμβολικές) συχνά ψεύδονται, παραποιούν, αποπροσανατολίζουν, παραπλανούν, κρύβουν, ωραιοποιούν, ευτελίζουν, συκοφαντούν, ηρωοποιούν, χύνουν δηλητήριο και άλλοτε μέλι στάζουν.

Τα επτά σκυλιά της Τρίχα, που καταγράφει τον σύντομο, αλλά έντονο σε συναισθήματα και ψυχισμό βίο τους, μη νομιστεί όπως συνήθως νομίζεται πως είναι μια ομάδα ζώων που τους μεταφέρουμε, εμείς οι άνθρωποι και συνήθως τα αφεντικά τους, δικά μας συναισθήματα και ανθρώπινα πάθη, ήθη, αντιδράσεις, αισθήματα, φόβους, χαρές, λύπες, μελαγχολίες, πρωτοβουλίες. Οχι, οι σκύλοι έχουν δικό τους κόσμο αισθημάτων, δικό τους κώδικα συμπεριφοράς, δική τους γλώσσα, αν θέλετε να δεχτώ πως μοιάζει πιθανόν με τους δικούς μας κώδικες (γι' αυτό και υπάρχουν άπειρα σημεία συνεννόησης άλλωστε), βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο, αλλά επισημαίνω ξανά χωρίς να παρεμβάλλεται η ανθρώπινη ηθικολογία. Τα ζώα και, εδώ, τα σκυλιά δεν εκφράζουν τη χαρά τους με μια προσωπίδα ευφρόσυνη ενώ, όπως οι άνθρωποι, πίσω από την προσωπίδα σκέφτονται πώς θα παγιδεύσουν τον συνομιλητή, πώς θα τον ναρκώσουν, θα τον παραπλανήσουν. Ο σκύλος όταν χαίρεται, χαίρεται, όταν θυμώνει, θυμώνει, όταν μισεί, μισεί κι όταν αγαπάει, λατρεύει.

Με λίγα λόγια ένας σκύλος δεν γνωρίζει υποκριτική. Δεν μπορεί (ή δεν θέλει;!) να καμωθεί πως είναι ή αισθάνεται ή σκέφτεται κάτι άλλο από αυτό που εκφράζει. Κι εδώ ακριβώς διαφέρει από τον άνθρωπο, δεν καμώνεται αισθήματα, δεν κατασκευάζει πανοπλίες, δεν φοράει μάσκες, δεν στέλνει ψευδή μηνύματα και δεν σπέρνει συκοφαντικές δυσφημήσεις.

Η Λύντια Τρίχα βρήκε έναν έξοχο τρόπο μεταφοράς. Μίλησε με τα σκυλιά της και συνάμα αποκάλυψε τον κόσμο της και τον κόσμο γύρω της. Η ίδια έξοχη ιστορικός ψάχνοντας πίσω από τα γεγονότα να βρει τις κρυφές στρατηγικές, τους ελιγμούς, την κρυψίνοια, τις παγίδες που στρώνει κανείς στους άλλους και τις παγίδες που απενεργεί είδε πως στον κόσμο των σκύλων θριαμβεύει η ειλικρίνεια των προθέσεων και γίνονται αβίαστα και χωρίς παραπλανητικά τείχη πράξη.

Οι «Επτά σκύλοι αυτοβιογραφούμενοι» (εκδόσεις Πόλις) είναι μια τρυφερή κατάθεση ψυχής για την τρυφερή, ευαίσθητη, ανοιχτή χωρίς συμπλέγματα, ενοχές και ελιγμούς ζωή των ζώων, εδώ των σκύλων που όπως είπα δρουν, αισθάνονται, σχεδιάζουν χωρίς να μιλούν, διότι θα μιλήσουν όταν πράγματι έχουν κάτι μοναδικό να πουν. Σπάνια. Οχι σαν εμάς, ακόμη και σαν αυτό το κείμενο γι' αυτούς.