Η επιστήμη προσφέρει διαρκώς στοιχεία για τους βιολογικούς μηχανισμούς της γήρανσης, όπως τη φθορά του DNA, τη μείωση της κυτταρικής ανανέωσης και τις αλλαγές στη λειτουργία των ορμονών. Παράλληλα, παρέχει δεδομένα για παράγοντες που μπορούν να επιβραδύνουν τη γήρανση, όπως η σωστή διατροφή, η άσκηση και οι υγιεινές συνήθειες.
Μια ανατρεπτική μελέτη (Wang, Y. et al., “CD4 T cell–derived Eomes-positive cells mediate immune surveillance of senescent cells”, Nature Aging, 2025. Δημοσιεύτηκε στο Nature Aging και παρουσιάστηκε ως μία από τις σημαντικότερες έρευνες του 2025 στον τομέα της βιολογίας της γήρανσης) από ερευνητική ομάδα στις ΗΠΑ φέρνει στο φως έναν άγνωστο, μέχρι σήμερα, αμυντικό μηχανισμό του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος που ίσως αλλάξει όσα γνωρίζουμε για τη γήρανση. Οι επιστήμονες εντόπισαν έναν σπάνιο υποτύπο CD4 T-κυττάρων, τον οποίο ονόμασαν CD4 Eomes, που φαίνεται να λειτουργεί ως «καθαριστικό συνεργείο» απέναντι στα γηρασμένα, ή αλλιώς γερασμένα-ζόμπι, κύτταρα. Τα κύτταρα αυτά συσσωρεύονται με την ηλικία, σταματούν να διαιρούνται, αλλά παραμένουν ζωντανά και ενεργά, απελευθερώνοντας φλεγμονώδεις ουσίες που συμβάλλουν σε παθήσεις όπως η αρθρίτιδα, ο διαβήτης και ο καρκίνος.
Σύμφωνα με τη μελέτη, όταν ο οργανισμός αντιλαμβάνεται ότι ο αριθμός αυτών των προβληματικών κυττάρων αυξάνεται, ενεργοποιεί έναν μηχανισμό μετατροπής. Συνηθισμένα CD4 T-κύτταρα μετατρέπονται σε CD4 Eomes, μια εξειδικευμένη μορφή που αποκτά «φονικές» ιδιότητες και στοχεύει αποκλειστικά τα γηρασμένα κύτταρα. Πειράματα σε ποντίκια έδειξαν ότι όταν οι ερευνητές εμπόδισαν τη δράση αυτών των κυττάρων, τα ζόμπι κύτταρα συσσωρεύτηκαν ταχύτερα, επιδεινώνοντας τη φλεγμονή και επιταχύνοντας την εκφύλιση των ιστών. Αντίθετα, όταν ο συγκεκριμένος τύπος Τ-κυττάρων λειτουργούσε κανονικά, τα πειραματόζωα παρουσίασαν λιγότερες ουλές, περιορισμένη φλεγμονή και σημαντικά πιο υγιή όργανα, ακόμη και σε περιβάλλον χρόνιων ασθενειών όπως η ηπατική ίνωση.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία της έρευνας είναι ότι αυτός ο προστατευτικός μηχανισμός φαίνεται να διατηρείται ακόμη και σε μεγαλύτερης ηλικίας ζώα. Η διαπίστωση αυτή ανατρέπει την πολυετή υπόθεση ότι μόνο οι νεανικοί οργανισμοί μπορούν να ελέγξουν αποτελεσματικά τα γηρασμένα κύτταρα. Αντίθετα, τα δεδομένα υποδηλώνουν πως το ανοσοποιητικό σύστημα διαθέτει ενδογενείς δυνατότητες να περιορίζει τη βλάβη της γήρανσης καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής — απλώς ίσως να χρειάζεται ενίσχυση ή «ενεργοποίηση» στις πιο προχωρημένες ηλικίες.
Η προοπτική αυτή ανοίγει έναν εντελώς νέο δρόμο για την ιατρική της γήρανσης. Αν το ίδιο φαινόμενο επιβεβαιωθεί και στον άνθρωπο —και οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν ότι τα CD4 Eomes κύτταρα υπάρχουν και στο ανθρώπινο ανοσοποιητικό— τότε οι μελλοντικές θεραπείες θα μπορούσαν να στοχεύσουν στην ενίσχυση αυτών των φυσικών «εσωτερικών καθαριστών». Αντί για εξωτερικές παρεμβάσεις, πανάκριβους βιοδείκτες ή επιθετικές φαρμακολογικές προσεγγίσεις, οι γιατροί θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν έναν μηχανισμό που ήδη γνωρίζει τι πρέπει να κάνει: να εντοπίζει και να απομακρύνει τις κυτταρικές εστίες φθοράς.
Σε μια εποχή όπου η αναζήτηση της επιβράδυνσης της γήρανσης αποτελεί παγκόσμια προτεραιότητα, η ανακάλυψη των CD4 Eomes κυττάρων προσφέρει μια σπάνια δόση αισιοδοξίας. Αν επιβεβαιωθεί η λειτουργία τους στον άνθρωπο, δεν θα μιλάμε απλώς για ακόμη ένα «αντιγηραντικό» εύρημα, αλλά για ένα πιθανό σημείο καμπής: μια φυσική, εσωτερική άμυνα που ίσως επιτρέψει στο σώμα να αντισταθεί πιο αποτελεσματικά στη φθορά του χρόνου. Σε κάθε περίπτωση, η μελέτη ανοίγει σημαντικές επιστημονικές και κλινικές συζητήσεις, αλλά και ένα παράθυρο σε θεραπείες που ίσως στο μέλλον μετατρέψουν τη γήρανση από αναπόφευκτη κατάρρευση σε διαχειρίσιμη βιολογική διαδικασία.
Μπορεί να ανατραπεί το γήρας;
Σύμφωνα με δημοσίευμα των ΝΕΩΝ, ειδικοί της κλινικής Cleveland των ΗΠΑ περιγράφουν με γλαφυρό τρόπο τη διαδικασία της γήρανσης: αναφέρονται στα γερασμένα κύτταρα – συχνά αποκαλούνται «ζόμπι» –, τα οποία όμως δεν πεθαίνουν. Αντιθέτως, παραμένουν μεταβολικά ενεργά, εκκρίνοντας φλεγμονώδεις ουσίες και συμβάλλοντας έτσι στη φθορά των ιστών. Σημειώνουν εντούτοις ότι δεν πρόκειται για τον μοναδικό παράγοντα που εξηγεί το αποτύπωμα του χρόνου στον οργανισμό.
Ορισμένοι ακόμη είναι οι εξής:
- Τα μιτοχόνδρια – το «εργοστάσιο ενέργειας» των κυττάρων – δεν λειτουργούν όπως παλιά.
- Τα βλαστοκύτταρα σταματούν να αναπαράγονται. Συνεπακόλουθα, λιγοστεύουν οι εφεδρείες για την επιδιόρθωση των κατεστραμμένων ιστών.
- Τα κύτταρα εμφανίζουν μειωμένη ικανότητα να ανιχνεύουν και να επιδιορθώνουν βλάβες στο DNA.
- Προκαλείται αλλαγή στην έκφραση των γονιδίων – δηλαδή, ποια γονίδια ενεργοποιούνται ή απενεργοποιούνται.
- Τα κύτταρα χάνουν σταδιακά την ικανότητά τους να επικοινωνούν σωστά. Για παράδειγμα, τα ανοσοκύτταρα μπορεί να λαμβάνουν συνεχώς σήματα για πρόκληση φλεγμονής, χωρίς λόγο.
Εντούτοις, αν και οι αλλαγές αυτές συμβαίνουν σε όλους μας, οι επιστήμονες επιμένουν ότι ορισμένες συνήθειες επηρεάζουν τον τρόπο που γερνά ο καθένας από εμάς. Ποιες είναι αυτές;
Περιβαλλοντική βλάβη: Οι επιπτώσεις στον άνθρωπο από περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως η έκθεση στον ήλιο, στους δυνατούς θορύβους, σε επιβλαβείς χημικές ουσίες και την ατμοσφαιρική μόλυνση.
Γενετική: Τα γονίδια καθορίζουν πώς το σώμα λειτουργεί – όπως ποια χαρακτηριστικά κληρονομεί ή πώς αποκρίνεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Κάπνισμα: Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο πολλών παθήσεων.
Φυσική δραστηριότητα: Η τακτική άσκηση έχει αποδειχθεί ότι επιβραδύνει τη διαδικασία γήρανσης.
Επιπρόσθετα, ορισμένα φάρμακα, το άγχος όπως και οι κοινωνικές, οικογενειακές και εργασιακές συνθήκες συμπεριλαμβάνονται σε εκείνους τους παράγοντες που δύναται να επιδεινώσουν τα σημάδια της γήρανσης.
