Η τολμηρή σύγχρονη όπερα δωματίου Κασσάνδρα του διακεκριμένου Αργεντινού συνθέτη Πάβλο Ορτίς σε κείμενο του σπουδαίου Ουρουγουανού δραματουργού Σέρχιο Μπλάνκο, επιστρέφει στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής Σκηνής, 4 και 5 Οκτφωβρίου (στις 19.30). Το έργο αποτελεί διεθνή συμπαραγωγή με το Κέντρο Πειραματισμού του Θεάτρου Κολόν του Μπουένος Άιρες και η ηρωίδα βρίσκει την ιδανική της ενσάρκωση στο πρόσωπο της Βραζιλιάνας διεμφυλικής σοπράνο Μαρίας Καστίγιο ντε Λίμα. Τη σκηνοθεσία υπογράφουν οι Ντιάνα Θεοχαρίδη και Αλέξανδρος Ευκλείδης, ενώ συμμετέχουν μουσικοί του Ergon Ensemble υπό τη μουσική διεύθυνση της Φαίδρας Γιαννέλου. Η Ντιάνα Θεοχαρίδη μίλησε στα tanea.gr.
– Η Κασσάνδρα αγγίζει ζητήματα ταυτότητας, περιθωριοποίησης και αποδοχής. Πώς προσεγγίσατε τον αρχαίο μύθο στη σκηνοθεσία σας ώστε να αναδείξετε τις σύγχρονες κοινωνικές και έμφυλες του διαστάσεις;
Οι αρχαίοι μύθοι εξακολουθούν να μας μιλούν – καμία «τεχνητή» παρέμβαση δεν είναι απαραίτητη. Η Κασσάνδρα είναι, τότε και τώρα, μια μορφή σε διαρκή εκτόπιση. Στο κείμενο του Σέρχιο Μπλάνκο, η Κασσάνδρα είναι άχρονη, αιώνια. Ξένη, όπως και ο μύθος της. Ξένη ακόμη και μέσα στο ίδιο της το σώμα, όπως λέει: «Δεν είμαι άνδρας, δεν είμαι γυναίκα, είμαι η Κασσάνδρα». Μιλά για την Τροία, για βασιλιάδες και συνωμοσίες, αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να μιλά για το σήμερα. Στη σκηνοθεσία, με τον Αλέξανδρο Ευκλείδη συμφωνήσαμε ότι τίποτα δεν χρειαζόταν να τονιστεί υπερβολικά.
Έπρεπε να βρούμε έναν χώρο που να χωρά αυτούς τους κόσμους των εκτοπισμένων – είτε λόγω φύλου, είτε λόγω οικονομικών και πολιτικών αιτιών. Το λιμπρέτο του Μπλάνκο, η μουσική του Πάβλο Ορτίς και η συγκλονιστική Μαρία Καστίγιο ντε Λίμα είναι οι φωνές μέσα από τις οποίες αφηγείται η ιστορία.
– Η όπερα είναι αποτέλεσμα διεθνούς συνεργασίας ανάμεσα στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και το Κέντρο Πειραματισμού του Θεάτρου Κολόν στο Μπουένος Άιρες. Πώς βιώσατε αυτή την ανταλλαγή και τι έφερε στη δική σας καλλιτεχνική ματιά;
Η συνεργασία ήταν εξαιρετικά γόνιμη από την πρώτη στιγμή, ήδη από τις αρχικές συζητήσεις μεταξύ των δύο ιδρυμάτων. Τότε αρχίσαμε να φανταζόμαστε τα κομμάτια που θα συνθέσουν το όλο. Το έργο του Μπλάνκο υπήρχε ήδη και είχε παρουσιαστεί εκτενώς σε όλο τον κόσμο, ακόμη και στην Ελλάδα. Όταν μίλησα μαζί του, υπήρξε αμέσως αλληλοκατανόηση, που ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο όταν συναντηθήκαμε με τον Ορτίς. Ήταν μια διαδικασία μεταμόρφωσης – και δικής μας – που πήρε νέα πνοή όταν «ανακαλύψαμε» τη δική μας Κασσάνδρα, το σώμα και τη φωνή που θα ενσάρκωναν ό,τι είχαμε φανταστεί.
– Ζείτε και δημιουργείτε στο Μπουένος Άιρες, μια πόλη με έντονη καλλιτεχνική ζωή. Πώς διαμορφώνει αυτό το περιβάλλον την έμπνευση και την αισθητική σας, ειδικά όταν δουλεύετε με έργα βαθιά ευρωπαϊκής καταγωγής όπως η Κασσάνδρα;
Το Μπουένος Άιρες είναι μια πόλη φτιαγμένη από πολλές φωνές και πολλές ρίζες, και αυτός ο συγκερασμός έγινε με φυσικό τρόπο. Οι ευρωπαϊκές ρίζες δεν είναι ξένες για πολλούς από εμάς που γεννηθήκαμε εκεί. Εγώ είμαι κόρη Έλληνα που μετανάστευσε στη διάρκεια του Εμφυλίου. Ο πατέρας μου μιλούσε πάντα με νοσταλγία για την Ελλάδα, όχι μόνο για τη μυθολογία, αλλά και για τη νεότερη ιστορία. Η γιαγιά μου μαγείρευε ελληνικά φαγητά στο Μπουένος Άιρες. Εκεί φοίτησα σε γαλλικό σχολείο και σε δημόσιο πανεπιστήμιο με έντονο ανθρωπιστικό χαρακτήρα. Η οικογένεια, από τη μια πλευρά, και ο κοσμοπολιτισμός του Μπουένος Άιρες, από την άλλη, ενώθηκαν με τον πιο φυσικό τρόπο. Πάντα αισθανόμουν ότι η Ελλάδα και ο πολιτισμός της ήταν ουσιαστικό κομμάτι μου. Αλλά ίσως και πολλοί άλλοι Αργεντινοί, χωρίς τους οικογενειακούς δεσμούς που είχα εγώ, να αισθάνονται ακριβώς το ίδιο.
– Η Κασσάνδρα επιστρέφει στην Εναλλακτική Σκηνή μετά από μια σειρά επιτυχημένες παραστάσεις σε Μπουένος Άιρες, Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Τι μένει αναλλοίωτο και τι εξελίσσεται σε αυτή τη νέα παρουσίαση;
Είναι πάντα διαφορετικό. Στην Αργεντινή, η αφήγηση του Τρωικού Πολέμου – ή άλλων εμβληματικών ελληνικών ιστοριών – δεν είναι η ίδια με το να τις αφηγείσαι από μια νοτιοαμερικανική σκοπιά. Οι χαρακτήρες είναι παγκόσμιοι, και αυτό αποδεικνύεται κάθε φορά. Ωστόσο, μας εκπλήσσει πάντα η αντίδραση του κοινού σε συγκεκριμένες στιγμές της παράστασης, σε διαφορετικούς τόπους, ακόμη και στην ίδια την Ελλάδα.
– Ως σκηνοθέτις και χορογράφος με διεθνή πορεία, ποια στοιχεία της προσωπικής σας καλλιτεχνικής διαδρομής καθορίζουν πιο έντονα τον τρόπο με τον οποίο αφηγείστε ιστορίες στη σκηνή;
Όλα όσα έχω διαβάσει, η μουσική που έχω ακούσει, οι ιστορίες του δρόμου, οι εμπειρίες που μένουν στη μνήμη – όλα αυτά, μαζί με όσα συμβαίνουν εκείνη τη στιγμή με την ομάδα που συνεργαζόμαστε για να χτίσουμε ένα σύμπαν – είναι το υλικό με το οποίο προβάλλω τη δική μου σκηνική ματιά. Θα μπορούσα να αναφερθώ σε καλλιτέχνες που άλλαξαν ριζικά τον τρόπο που αντιλαμβάνομαι την τέχνη. Κι όμως, μια τυχαία φράση, μια κουβέντα με έναν φίλο ή το φως μιας πόλης στο σούρουπο μπορεί να αποδειχθεί εξίσου καθοριστική.
– Στη νέα παραγωγή «Monsieur Vénus», ενός από τα πιο προκλητικά έργα της γαλλικής λογοτεχνίας, που θα παρουσιαστεί στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ την άνοιξη του 2026, καλείστε να αναδείξετε ζητήματα φύλου και ταυτότητας που παραμένουν επίκαιρα σήμερα. Πώς προσεγγίσατε τη σκηνική μεταφορά ενός τόσο τολμηρού και ανατρεπτικού μυθιστορήματος;
Το νέο μου πρότζεκτ «Monsieur Venus» θα παρουσιαστεί την επόμενη σεζόν στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Πρόκειται για μια συνεργασία με τον Αλφρέντο Αρίας και τον Μαρτίν Ματαλόν. Το έργο βασίζεται σε ένα κείμενο της Γαλλίδας συγγραφέως του 19ου αιώνα, Ρασίλντ. Το ζήτημα της τρανσεξουαλικότητας, όπως και άλλα θέματα φύλου, γράφτηκαν με τρόπο πρωτοποριακό. Η ιδέα μας είναι να συγκρίνουμε ένα κείμενο του 1884 με όσα ακολούθησαν στην ιστορία των ζητημάτων φύλου, έως και το σήμερα. Για να κατανοήσουμε το παρόν, πρέπει να γυρίσουμε στο παρελθόν.
«Δεν είμαι άνδρας, δεν είμαι γυναίκα, είμαι η Κασσάνδρα»
Ο Ουρουγουανός Σέρχιο Μπλάνκο, μια από τις πιο συναρπαστικές και προκλητικές φωνές της σύγχρονης διεθνούς θεατρικής σκηνής, έγραψε το έργο Κασσάνδρα το 2008 στην Αθήνα. Με αφετηρία τον μύθο της Κασσάνδρας, ο θεατρικός συγγραφέας γράφει έναν σπαρακτικό μονόλογο όπου η πασίγνωστη ηρωίδα από την Τροία μεταμορφώνεται σε σύγχρονη διεμφυλική μετανάστρια – μια μετανάστρια στο ίδιο της το σώμα, που αφηγείται με σπασμένα αγγλικά την ιστορία της για τη μοναξιά, την απομόνωση και την επιθυμία για κατανόηση. Το έργο ακολούθησε μια εξαιρετική πορεία και ανέβηκε πάνω από τριάντα φορές, ταξιδεύοντας στις πέντε ηπείρους και χαράσσοντας μια διαδρομή που θα το οδηγούσε από τους πιο εναλλακτικούς θεατρικούς χώρους μέχρι τις πιο υψηλού κύρους σκηνές, όπως το Παπικό Ανάκτορο στην Αβινιόν, το Θέατρο Κολόν στο Μπουένος Άιρες και την Εθνική Λυρική Σκηνή. «Το κείμενό μου Κασσάνδρα ήταν ένα πραγματικό αρχαιολογικό εγχείρημα, δεδομένου ότι από την αρχή προσπάθησα να ξεθάψω τον μύθο σε μια προσπάθεια να τον κατανοήσω. Δεν επιχείρησα ποτέ να εξηγήσω το παρόν μας μέσα από τον μύθο. Ακριβώς το αντίθετο: ξεκινώντας από την εποχή μας, προσπάθησα να κατανοήσω αυτόν τον μύθο που μας μιλά με αινιγματικό τρόπο για τον έρωτα και τον θάνατο, την επιθυμία, τη βία, τον πόλεμο… Όταν άρχισα να γράφω αυτό το κείμενο στην Αθήνα, το πρώτο ερώτημα που έθεσα στον εαυτό μου καθώς περπατούσα δίπλα στην Ομόνοια ήταν: στους σκοτεινούς καιρούς που ζούμε σήμερα, τι θα μπορούσε να είναι καλύτερο από το να δώσουμε τον λόγο σε μια ξένη που, από τη δική της λαθραία θέση, χρησιμοποιεί τη γλώσσα με απόλυτη ελευθερία, χωρίς να υποτάσσεται σε γλωσσικούς, ηθικούς ή πολιτιστικούς περιορισμούς; Έτσι έφτασα να δώσω ζωή σε αυτή την Κασσάνδρα, η οποία δεν είναι πλέον αιχμάλωτη του ενός ή του άλλου είδους αλλά παίρνει την ελευθερία της στα χέρια της. Θα δείτε ότι αυτή η Κασσάνδρα δεν έχει διαβατήριο, και αυτό της επιτρέπει να διαβεί όλες τις πύλες, ακόμη και την πύλη του θανάτου. Εντέλει, η Κασσάνδρα δεν είναι αιχμάλωτη καμιάς εποχής. Ακούγοντας κανείς την Κασσάνδρα καταλαβαίνει ότι η ελευθερία που την ορίζει δεν είναι ιδανικό προς επίτευξη, αλλά μια κατασκευή που η ίδια κατάφερε να σφυρηλατήσει με τόση ομορφιά. Με τον ίδιο τρόπο που, όπως λέγεται, ο Φλωμπέρ δήλωνε πως η Μαντάμ Μποβαρύ ήταν ο ίδιος, θα ήθελα να μπορώ κι εγώ να πω: “H Κασσάνδρα είμαι εγώ”», σημειώνει ο Σέρχιο Μπλάνκο.
Από το μπελ κάντο στη ραπ: η ανατρεπτική σύνθεση του Πάβλο Ορτίς
Η όπερα δωματίου Κασσάνδρα φέρει την υπογραφή του βραβευμένου Αργεντινού συνθέτη Πάβλο Ορτίς, καθηγητή σύνθεσης και θεωρητικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας – Ντέιβις, με σημαντική συνεισφορά στη σύγχρονη μουσική. Η όπερα, που αναβιώνει στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ σε μουσική διεύθυνση Φαίδρας Γιαννέλου και με τη συμμετοχή μουσικών του Ergon Ensemble, είναι γραμμένη πάνω στη μοναδική φωνή της διεμφυλικής σοπράνο Μαρίας Καστίγιο ντε Λίμα, γνωστής για την πρωτοποριακή της πορεία στον χώρο της όπερας. Ο συνθέτης σημειώνει: «Η Κασσάνδρα βλέπει ταυτόχρονα το μέλλον και το παρελθόν και ζει ένα παρόν που ενημερώνεται από αυτά τα οράματα. Η μουσική, από την άλλη, παραπέμπει σε διακριτές οπερατικές παραδόσεις και περιλαμβάνει ραπ, πρόζα και τραγούδι τύπου μπελ κάντο, σε μια κατάθεση ερμηνευτικής ισχύος που αναδεικνύει το εξαιρετικό ταλέντο της ντίβας μας. Η ενορχήστρωση είναι λιτή, με λίγα διακριτά χρώματα που πλαισιώνουν τη φωνή. Το βιμπράφωνο, τα έγχορδα και το μπάσο κλαρινέτο με κάποιες πινελιές ηλεκτρονικών παρέχουν μια περιορισμένη και συνάμα απρόσμενα ποικιλόμορφη συνοδεία. Σκοπός μου ήταν να γράψω ένα έργο προσιτό στον μέσο οπερόφιλο, που να αναδεικνύει τις μοναδικές ποιότητες της φωνής της Μαρίας και την εξαιρετική δραματική της ευελιξία. Είχα επίσης την πρόθεση να αποτυπώσω το συναισθηματικό βάθος που κρύβει το κείμενο του Σέρχιο Μπλάνκο, την απέριττη ομορφιά των σπαστών αγγλικών του και τα πολλά νοήματα που είναι ενσωματωμένα στη φαινομενικά απλοϊκή δομή του».
Σκηνοθετώντας την Κασσάνδρα: ανάμεσα στην προφητεία και την αποδοχή
Τη σκηνοθεσία της όπερας Κασσάνδρα συνυπογράφουν η ελληνικής καταγωγής Ντιάνα Θεοχαρίδη, που ζει και δημιουργεί στο Μπουένος Άιρες, και ο Αλέξανδρος Ευκλείδης. Οι δύο σκηνοθέτες δημιουργούν μια παράσταση για τις σύγχρονες προκλήσεις της ταυτότητας και της αποδοχής, αναδεικνύοντας την ιστορία μιας γυναίκας που έχει το χάρισμα της προφητείας αλλά είναι καταδικασμένη να μην την πιστεύει κανείς. «Η Κασσάνδρα, η καταραμένη μάντισσα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, κατέχει το χάρισμα να προβλέπει το μέλλον. Ωστόσο, όπως όλοι οι μάντεις του αρχαίου ελληνικού κόσμου, βλέπει επίσης το παρελθόν – η ενόραση του μάντη περιλαμβάνει τόσο το παρόν όσο και το απόν. Την Κασσάνδρα, που δέχθηκε το προφητικό χάρισμα, την καταράστηκε ο θεός Απόλλων να μην πιστεύει κανένας στα λόγια της. Μέσα της ενυπάρχει τόσο η τραγική μοίρα του ανθρώπου όσο και αυτή του ξένου, του πρόσφυγα και του περιθωριοποιημένου από σκοπιά κοινωνική και έμφυλη. Τραγουδά και μιλάει σε σπαστά αγγλικά, στα αγγλικά κάποιου που σχεδόν δεν γνωρίζει τη γλώσσα και που διαπνέεται από τον πόθο να γίνει κατανοητός», υπογραμμίζουν.
Μια φωνή πέρα από όρια: η Κασσάνδρα της Μαρίας Καστίγιο ντε Λίμα
Η οπερατική Κασσάνδρα βρήκε την ιδανική της ενσάρκωση στο πρόσωπο της Βραζιλιάνας διεμφυλικής σοπράνο Μαρίας Καστίγιο ντε Λίμα, ερμηνεύτριας με εξαιρετικά ευρύ φωνητικό εύρος. Γεννημένη στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας, μετακόμισε στην Αργεντινή και ανέπτυξε την καριέρα της στη μουσική. Ξεκίνησε να τραγουδά στη φωνητική περιοχή του τενόρου αλλά, μετά τη φυλομετάβασή της, καλλιέργησε την περιοχή της σοπράνο, επιτυγχάνοντας να γίνει η πρώτη διεμφυλική καλλιτέχνις που εμφανίστηκε ως σοπράνο στη σκηνή του ιστορικού Θεάτρου Κολόν του Μπουένος Άιρες.
Η πορεία της σηματοδοτείται από την εξαιρετική φωνητική της ικανότητα και την επιμονή της, καθιστώντας την πηγή έμπνευσης για τη διεμφυλική κοινότητα. Με ταπεινή καταγωγή –ο πατέρας της ήταν οικοδόμος και η μητέρα της τραγουδούσε στην εκκλησία–, η Μαρία ξεκίνησε να μαθαίνει μουσική από μικρή ηλικία και απέκτησε το προσωνύμιο «Μικρός Μότσαρτ» λόγω των ξεχωριστών μουσικών της ικανοτήτων. Έγινε μέλος της χορωδίας του Θεάτρου Κολόν ως τενόρος το 2010 και μεταπήδησε στη σοπράνο το 2019, ένα επίτευγμα που σημάδεψε τόσο την προσωπική όσο και την επαγγελματική της πορεία. «Δεν αναπολώ το παρελθόν με πόνο. Το βλέπω ως μια περίοδο που με βοήθησε να διαμορφώσω ποια είμαι σήμερα, προσωπικά και καλλιτεχνικά», δήλωσε η ίδια σε ένα μεγάλο αφιέρωμα για το έργο της που φιλοξένησαν οι New York Times.
Στην όπερα Κασσάνδρα το σκηνικό και ο σχεδιασμός φωτισμών είναι του Γκονσάλο Κόρδοβα, ενώ τα κοστούμια της Λουσιάνας Γκούτμαν.
Συμμετέχουν μουσικοί του Ergon Ensemble: Κώστας Τζέκος μπάσο κλαρινέτο, Κώστας Παναγιωτίδης βιολί, Δημήτρης Τραυλός βιολοντσέλο, Μπάμπης Ταλιαδούρος κρουστά.
Όπερα δωματίου • Αναβίωση
Πάβλο Ορτίς / Σέρχιο Μπλάνκο
Κασσάνδρα
4, 5 Οκτωβρίου 2025
Ώρα έναρξης: 20.30 (Κυριακή: 19.30)
Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ
Ανάθεση και συμπαραγωγή Εναλλακτικής Σκηνής ΕΛΣ και Κέντρου Πειραματισμού Θεάτρου Κολόν Μπουένος Άιρες
Μουσική διεύθυνση: Φαίδρα Γιαννέλου
Σκηνοθεσία: Ντιάνα Θεοχαρίδη, Αλέξανδρος Ευκλείδης
Σκηνικό, σχεδιασμός φωτισμών: Γκονσάλο Κόρδοβα
Κοστούμια: Λουσιάνα Γκούτμαν
Κασσάνδρα: Μαρία Καστίγιο ντε Λίμα
Συμμετέχουν μουσικοί του Ergon Ensemble: Κώστας Τζέκος μπάσο κλαρινέτο, Κώστας Παναγιωτίδης βιολί, Δημήτρης Τραυλός βιολοντσέλο, Μπάμπης Ταλιαδούρος κρουστά
Τιμές εισιτηρίων: €15, €20 • Φοιτητικό: €10
Προπώληση: Ταμεία ΕΛΣ (καθημερινά 9.00-21.00 | 2130885700) και www.ticketservices.gr
