Ένα νέο εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης με την ονομασία Aeneas, αποτέλεσμα συνεργασίας της Google DeepMind και ιστορικών, ανοίγει νέους δρόμους στην έρευνα των αρχαίων ρωμαϊκών επιγραφών. Το Aeneas μπορεί να προβλέπει με εντυπωσιακή ακρίβεια τις λέξεις που λείπουν από φθαρμένα λατινικά κείμενα χαραγμένα σε πέτρες, τοιχογραφίες ή όστρακα, αναπλάθοντας κομμάτια ιστορίας που μέχρι πρότινος θεωρούνταν χαμένα. Οι επιγραφές αυτές αποτελούν πολύτιμες πηγές πληροφοριών για τη ζωή στη ρωμαϊκή εποχή, καταγράφοντας αυτοκρατορικά διατάγματα, στρατιωτικά γεγονότα, θρησκευτικές τελετές, αλλά και τις εμπειρίες υποδουλωμένων ανθρώπων. Ωστόσο, λόγω φθοράς, το 90% των επιγραφών έχει επιβιώσει μόνο αποσπασματικά, γεγονός που δυσκολεύει την κατανόηση και ερμηνεία τους.
Η Thea Sommerschield, από το Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ, παρομοίασε την έρευνα των επιγραφών με την επίλυση ενός γιγαντιαίου παζλ με δεκάδες χιλιάδες χαμένα κομμάτια. Το Aeneas, το οποίο φέρει το όνομα του μυθικού ήρωα που σύμφωνα με τον θρύλο ήταν πρόγονος των Ρωμαίων, έχει τη δυνατότητα να αποκαθιστά φράσεις αγνώστου μήκους, γεγονός που το καθιστά ευέλικτο εργαλείο για επιγραφικά ευρήματα σε πολύ κακή κατάσταση. Το μοντέλο εκπαιδεύτηκε με τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα βάση δεδομένων αρχαίων λατινικών επιγραφών, περιλαμβάνοντας πάνω από 176.000 κείμενα και σχεδόν 9.000 εικόνες. Χάρη σε αυτό, μπορεί όχι μόνο να προτείνει πιθανές αναπληρώσεις στα κείμενα, αλλά και να εντοπίσει επιγραφές με παρόμοιο ύφος ή που αναφέρονται στα ίδια πρόσωπα και τοποθεσίες. Σε δοκιμές, το Aeneas κατάφερε να υπολογίσει τη χρονολογία επιγραφών με ακρίβεια 13 ετών και να αναγνωρίσει με 72% επιτυχία τη ρωμαϊκή επαρχία από την οποία προέρχονταν.
Κατά τη δοκιμή σε τεχνητά αλλοιωμένες επιγραφές, το σύστημα πέτυχε 73% ακρίβεια σε κενά έως 10 χαρακτήρες και 58% όταν το μήκος του κενού ήταν άγνωστο. Ωστόσο, προσφέρει διαφάνεια στη λογική των προτάσεών του, ώστε οι ιστορικοί να μπορούν να αξιολογήσουν την αξιοπιστία τους. Σε συνεργατικές δοκιμές, η συνεργασία ανθρώπων και AI έδωσε τα καλύτερα αποτελέσματα, ενώ το 90% των ιστορικών βρήκε τις συγκρίσιμες επιγραφές που πρότεινε το Aeneas χρήσιμες για περαιτέρω έρευνα.
Η Charlotte Tupman, από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ, δήλωσε ότι οι επιγραφές είναι καθοριστικής σημασίας για την κατανόηση της ρωμαϊκής κοινωνίας και κάλυψαν θέματα όπως το εμπόριο, ο στρατός, η πολιτική, η θρησκεία και η καθημερινή ζωή. Εξέφρασε επίσης την αισιοδοξία της ότι παρόμοια εργαλεία θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και σε επιγραφές άλλων εποχών και γλωσσών. Η Chiara Cenati, από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης, τόνισε ότι τα γενικής χρήσης συστήματα AI σπάνια αποδίδουν ικανοποιητικά στην αρχαία ιστορία, υπογραμμίζοντας τη σημασία ανάπτυξης εξειδικευμένων εργαλείων όπως το Aeneas.
Η ομάδα φιλοδοξεί το Aeneas να χρησιμοποιείται στο μέλλον απευθείας σε μουσεία και ανασκαφές, ενισχύοντας το έργο των ερευνητών επιτόπου. Το εργαλείο είναι πλέον διαθέσιμο ελεύθερα στο διαδίκτυο, προσφέροντας ένα πολύτιμο βοήθημα για την αποκατάσταση της φωνής του αρχαίου κόσμου μέσα από τη γλώσσα του.
