Από όσα έχουν διαρρεύσει στον Τύπο οι προτάσεις Αναστασιάδη αποτέλεσαν πράγματι μια σωστή κίνηση της τελευταίας στιγμής που μετέφεραν το βάρος για ρήξη του αδιεξόδου και επίτευξη λύσης στην τουρκική πλευρά. Μέχρι πριν από αυτή την κίνηση του κύπριου προέδρου είχε μια λογική η σκληρή στάση που τηρούσε η τουρκική πλευρά στο Κραν Μοντανά. Το είχε δηλώσει άλλωστε ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών, ότι δεν μπορούσε η Τουρκία να πει την τελευταία της λέξη ενώ εκκρεμούσε στην εσωτερική πτυχή το ξεκαθάρισμα των θέσεων της ελληνοκυπριακής πλευράς αναφορικά με την πολιτική ισότητα (εκ περιτροπής προεδρία), την αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων σε όλα τα όργανα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και την ισότιμη μεταχείριση τούρκων και ελλήνων υπηκόων. Τα ζητήματα αυτά συν το ζήτημα της προτεραιότητας ιδιοκτήτη/χρήστη στο περιουσιακό είχαν τεθεί και στο πλαίσιο Γκουτέρες ως προαπαιτούμενα για την ελληνοκυπριακή πλευρά ενώ για την τουρκοκυπριακή είχε τεθεί το εδαφικό με σαφή υπαινιγμό στην απόδοση της Μόρφου. Επειδή έχει ήδη αρχίσει στα καθ’ ημάς η ανέξοδη «πατριωτική» ρητορική, ανάγκη να εξετάσουμε μία προς μία τις προτάσεις Αναστασιάδη για να δούμε αν πράγματι συνιστούν «απαράδεκτες παραχωρήσεις».

Η εκ περιτροπής προεδρία, συνδεδεμένη με διασταυρούμενη σταθμισμένη ψήφο και, επιπλέον, όπως η πρόταση, με κοινό ψηφοδέλτιο, αποτελεί απείρως καλύτερη διευθέτηση από πρόεδρο και αντιπρόεδρο που θα εκλέγονται χωριστά από την κάθε κοινότητα, όπως προνοεί το Σύνταγμα του 1960. Η χωριστή εκλογή των ανώτατων αυτών αξιωματούχων, γενόμενη στη βάση εθνοτικών/κοινοτικών κριτηρίων, θα ανεβάζει στην εξουσία όποιον πλειοδοτεί για τα συμφέροντα της κοινότητάς του και πιθανότατα έναν εθνικιστή υποψήφιο ο οποίος θα νιώθει υπόλογος μόνο στη δική του κοινότητα. Αντίθετα η από κοινού εκλογή προέδρου και αντιπροέδρου που θα εναλλάσσονται (δύο προς ένα) στην προεδρία θα ανεβάζει στην εξουσία ηγέτες που κατά τεκμήριο θα επιδεικνύουν ευαισθησία στις προσδοκίες και ανησυχίες και της άλλης κοινότητας και κατά συνέπεια θα απολαμβάνουν της εμπιστοσύνης μεγάλου μέρους πολιτών και της άλλης κοινότητας. Αυτό ακριβώς το στοιχείο, το οποίο συνιστά ουσιώδη βελτίωση του Συντάγματος του 1960, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στην ομαλή λειτουργία της ομοσπονδίας.

Το τουρκοκυπριακό αίτημα για «αποτελεσματική συμμετοχή σε όλα τα όργανα λήψης αποφάσεων» μεταφρασμένο σε μια θετική ψήφο ενός τουρκοκύπριου μέλους στα (εννεαμελή) συμβούλια ανεξάρτητων Αρχών και Οργανισμών όπου οι Τουρκοκύπριοι θα εκπροσωπούνται με τρία μέλη καλύπτεται από την έννοια της πολιτικής ισότητας όπως αυτή ορίζεται στην Εκθεση του γ.γ. προς το Συμβούλιο Ασφαλείας, 3.4.1992, και επιβεβαιώνεται από το ψήφισμα 750 του ΣΑ, 10.4.1992. Ωστόσο, η ελληνοκυπριακή πλευρά απέρριπτε αυτό το αίτημα με το επιχείρημα ότι μια τέτοια διευθέτηση θα προκαλούσε δυσλειτουργία του κράτους μέχρι και «ακυβερνησία». Η ελληνοκυπριακή άρνηση δεν μπορούσε να αντέξει στην κριτική. Από τη στιγμή που στην εκτελεστική και τη νομοθετική εξουσία έχουν συμφωνηθεί μηχανισμοί άρσης αδιεξόδων, μηχανισμοί που, αξιοποιώντας την ευρωπαϊκή εμπειρία, βελτιώνουν αντίστοιχες πρόνοιες και του Συντάγματος του 1960 και του Σχεδίου Ανάν, θα ήταν το πιο απλό πράγμα να διευρυνθεί το πλαίσιο αρμοδιοτήτων τέτοιων μηχανισμών ώστε να καλύπτονται και οι ανεξάρτητες Αρχές και Οργανισμοί. Δεδομένου μάλιστα ότι εδώ θα έχουμε ζητήματα αποκλειστικά διοικητικής –άρα νομικής –φύσης, θα είναι πολύ πιο εύκολη η άρση ενδεχόμενων αδιεξόδων από ό,τι σε αμιγώς πολιτικά ζητήματα στην εκτελεστική και τη νομοθετική εξουσία. Αυτό ακριβώς φαίνεται να προνοεί η πρόταση Αναστασιάδη, ήτοι, διεύρυνση του μηχανισμού άρσης αδιεξόδων ώστε να καλύπτονται και αυτά τα ενδεχόμενα. Στη δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα.

Η τουρκική αξίωση για ισότιμη μεταχείριση ελλήνων και τούρκων υπηκόων από την ομοσπονδιακή Κύπρο μετά τη λύση σε σχέση με εγκατάσταση, άδεια εργασίας ή και υπηκοότητα παρουσιάστηκε από την επίσημη ελληνοκυπριακή πλευρά περίπου ως μια αξίωση που θα επέτρεπε ανεξέλεγκτη πλημμυρίδα τούρκων πολιτών στην Κύπρο, με την Κύπρο να γίνεται μάλιστα και παράθυρο διέλευσης των 75 εκατ. Τούρκων προς την Ευρώπη. Επειδή υπήρχε ανέκαθεν δικαιολογημένη ανησυχία των Ελληνοκυπρίων για ανεξέλεγκτη κάθοδο τούρκων υπηκόων στην Κύπρο με στόχο την αλλαγή της δημογραφικής αναλογίας, στη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας (1960) είχε ληφθεί πρόνοια για αναλογική εγκατάσταση ελλήνων και τούρκων πολιτών. Παρόμοια πρόνοια υπήρχε και στο Σχέδιο Ανάν, την οποία ο τότε πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος δεν αμφισβήτησε στις επιφυλάξεις που είχε διαβιβάσει στον γ.γ. για το Σχέδιο. Μάλλον αποτελούσε ανταπόκριση σε ελληνοκυπριακό αίτημα αυτή η πρόνοια.

Σε ό,τι αφορά το περιουσιακό, η από μέρους του Προέδρου Αναστασιάδη αποδοχή του όρου στο πλαίσιο Γκουτέρες για προτεραιότητα του ιδιοκτήτη στις υπό αναπροσαρμογήν περιοχές και του χρήστη στις υπόλοιπες (χωρίς αυτό να είναι απόλυτο) συνιστά μια συμβιβαστική προσέγγιση που, χωρίς να αλλοιώνει ποσώς την πραγματικότητα που θα προκύψει μετά τη λύση, διευκολύνει τη διευθέτηση του προβλήματος σε συνδυασμό πάντα με την επιστροφή της Μόρφου. Θα πρέπει βέβαια να σημειωθεί πως, όταν μιλάμε για ιδιοκτήτη/χρήστη, εννοούμε και τους ελληνοκύπριους χρήστες τουρκοκυπριακών περιουσιών οι οποίοι προφανώς θα ήθελαν να έχουν προτεραιότητα εκεί που θέλουν να τις κρατήσουν.

Τέλος, στο ζήτημα της ασφάλειας, η πρόταση Αναστασιάδη συνιστούσε μεν μετακίνηση από τις απόλυτες μέχρι πριν τοποθετήσεις του ιδίου και του Κοτζιά για «μηδέν εγγυήσεις, μηδέν στρατεύματα», μια μετακίνηση που συνιστούσε ένα μικρό πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση συμβιβασμού στις παραμέτρους του πλαισίου Γκουτέρες, το οποίο προνοούσε εις μεν τις εγγυήσεις αντικατάσταση της Συνθήκης Εγγυήσεως του 1960 με κατάργηση του δικαιώματος μονομερούς επέμβασης, εις δε τα στρατεύματα παραμονή μικρού στρατιωτικού αγήματος όπως η πρόνοια του 1960 για ΕΛΔΥΚ/ΤΟΥΡΔΥΚ με εξέταση του ενδεχομένου τελικής αποχώρησης.

Η μέχρι στιγμής πληροφόρηση από τα ελληνοκυπριακά ΜΜΕ καταλογίζει στον Τσαβούσογλου άρνηση να αποδεχθεί τις πρόνοιες του πλαισίου Γκουτέρες για κατάργηση δικαιώματος μονομερούς επέμβασης και χρονοδιάγραμμα αποχώρησης στρατευμάτων. Από άλλες όμως πηγές φθάνουν αντιφατικές πληροφορίες που φέρουν τον Τσαβούσογλου να είχε αποδεχθεί σε προφορική διαβεβαίωση στον γ.γ. και τα δύο αυτά στοιχεία του πλαισίου του, πλην όμως, μπροστά στην άρνηση Αναστασιάδη – Κοτζιά να κάνουν το βήμα που θα τους έφερνε σε ακτίνα σύμπτωσης με το πλαίσιο Γκουτέρες και την απόλυτη εμμονή τους σε μηδέν στρατεύματα και μηδέν εγγυήσεις, στο τέλος αρνήθηκε κι αυτός να καταθέσει επίσημα στη Διάσκεψη τις τουρκικές θέσεις αποσύροντας ταυτόχρονα και τις προφορικές διαβεβαιώσεις προς τον γ.γ. Μόνον η Εκθεση του γ.γ. προς το ΣΑ θα ξεκαθαρίσει πλέον το τοπίο. Σε μας μένει όμως, ούτως ή άλλως, το αδιέξοδο, ένα αδιέξοδο που προοιωνίζεται δύσκολες ημέρες, αν όχι δεινά, για την Κύπρο.

O Xρυσόστομος Περικλέους είναι ιστορικός και συγγραφέας

Τελευταία Νέα