[Φαινόμενα] Σημάδια των καιρών

Ανεμος αλλαγής στην τηλεόραση; Οχι βέβαια στην εγχώρια, όπου μαίνονται θύελλες άλλου είδους και οι αλλαγές θα γίνουν και πάλι υπό πίεση. Πάντως, στον υπόλοιπο κόσμο τα σημάδια δείχνουν ότι αλλάζουν οι νοοτροπίες του κοινού, οι απαιτήσεις και μαζί το είδος της τηλεοπτικής ψυχαγωγίας. Λόγω της συντηρητικής φύσης του μέσου, προς το παρόν πρόκειται για αεράκι αλλαγής, αλλά η είδηση που διαβάσαμε στην εφημερίδα «Le Monde» το ενισχύει. Η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής ριάλιτι, η Endemol – δικά της τα μπιγκμπραδερικά κόνσεπτ που προβλήθηκαν και στη χώρα μας – ανακοίνωσε στο τέλος του 2011 ότι πλέον θα επενδύει κυρίως στην παραγωγή σειρών και εκπομπών τέχνης (!) και θα μειώσει στο ελάχιστο την παραγωγή ριάλιτι και τηλεπαιχνιδιών.

Μην ξεχνάμε επίσης ότι στα μέσα περίπου της περασμένης χρονιάς έκλεισε τον κύκλο των διάσημων εκπομπών της και η πρώτη διδάξασα αυτού του είδους τηλεοπτικού λόγου, η περιβόητη Οπρα, τετραπέρατη επιχειρηματίας και εξαιρετικά έμπειρη στις αλλαγές των διαθέσεων του τηλεοπτικού κοινού.

Σημάδια των καιρών; Τα επιβεβαιώνει πάντως και η στροφή του Χόλιγουντ στην τηλεόραση ήδη από την περασμένη χρονιά – σαν να πήρε τη σκυτάλη από την Οπρα -, με αποτέλεσμα η αμερικανική κριτική να μιλήσει για μια τηλεόραση πλέον καλύτερη από το σινεμά. Σπίλμπεργκ, Σκορσέζε, Ντάστιν Χόφμαν είναι μερικά από τα ηχηρά ονόματα που είτε στην παραγωγή είτε στη σκηνοθεσία ή στους πρωταγωνιστικούς ρόλους σφραγίζουν σειρές τις οποίες υποδέχονται με ενθουσιασμό κριτικοί και κοινό.

Μέσα στον μήνα ξεκινάει η προβολή του «Luck» με τη σκηνοθετική υπογραφή του Μάικλ Μαν και τους Ντάστιν Χόφμαν και Νικ Νόλτε που ήδη από την προβολή του πιλότου καταχωρίστηκε στα τηλεοπτικά αριστουργήματα για την ποιότητα της σκηνοθεσίας και των ερμηνειών. Το μιούζικαλ «Smash», σε παραγωγή Σπίλμπεργκ, με την Αντζέλικα Χιούστον και αστέρια του Μπρόντουγεϊ έρχεται να συμπληρώσει το μεγάλο σουξέ του «Glee», το οποίο από τηλεοπτική σειρά έγινε κοινωνικό φαινόμενο. Οσο για το «Homeland», γράφτηκε ήδη ότι πρόκειται «για την καλύτερη σειρά της σεζόν» («LA Times»), «για το καλύτερο θρίλερ της αμερικανικής τηλεόρασης» («ΝΥ Post»), ενώ οι γάλλοι κριτικοί περιμένουν την προβολή του από το Canal Plus (συνδρομητικό), γράφοντας ήδη ότι πρόκειται για την πιο πετυχημένη αγορά σειράς. Η υπόθεση πραγματεύεται το αμερικανικό «τραύμα» της 11ης Σεπτεμβρίου και μέσα από την αναζήτηση ενός τρομοκράτη αγγίζει τα πιο λεπτά ιδεολογικά διλήμματα του αμερικανικού έθνους στο θέμα του πολέμου και της τρομοκρατίας.

Αλλά και το βρετανικό κοινό εκδήλωσε ενθουσιασμό με την προβολή, για παράδειγμα, του «Downton Abbey», σειρά εποχής, με κοινό που έφτανε τα 9 εκατομμύρια και περιμένει τη συνέχεια της αστυνομικής σειράς «Wallander» με τον Κένεθ Μπράνα στον ομώνυμο ρόλο του αντισυμβατικού ντετέκτιβ.

Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικές μόνο από τις παραγωγές σειρών από έναν μακρύ κατάλογο που αποτυπώνει την τάση της τηλεόρασης – στον υπόλοιπο κόσμο – να επιστρέψει στην παραγωγή σειρών, αξιοποιώντας την εξέλιξη της τηλεοπτικής αισθητικής και αφομοιώνοντας στα σενάρια τις κοινωνικές εξελίξεις. Είναι η απάντηση στην αλλαγή των διαθέσεων του παγκόσμιου κοινού που έδειξε ότι κουράστηκε να βλέπει στην οθόνη τον «ελαττωματικό εαυτό» του, όπως θέλουν τα ριάλιτι, αλλά και να υπακούει σαν πρόβατο στις προδιαγραφές του σουξέ που επέβαλε η βιομηχανία της σόου μπίζνες.

Το γεγονός είναι ότι συμβαίνουν στον κόσμο ιστορικές αλλαγές και η τηλεόραση δεν θα μπορούσε να μείνει προσκολλημένη σε ένα είδος τηλεοπτικού λόγου που διαμορφώθηκε και αυτό σαν κοινωνική ανάγκη στα μέσα της δεκαετίας του ’80 για να πάρει πολιτικές διαστάσεις. Με την Οπρα να καθοδηγεί την ανατροπή των τηλεοπτικών δεδομένων, ήταν η τηλεόραση που υποσχόταν να αναδείξει στο τηλεοπτικό προσκήνιο τον απομονωμένο άνθρωπο από τις σκληρές συνθήκες του ανταγωνισμού. Στην πραγματικότητα διαμόρφωνε τις ναρκισσιστικές προσωπικότητες, ευάλωτες και ως εκ τούτου πειθήνιες στις μόδες της αγοράς.

Τα «απολαύσαμε» όλα αυτά και στην εγχώρια τηλεόραση. Είχαμε άφθονη παραγωγή ψώνιων και διασημοτήτων που αναδείχθηκαν χάρη στην αυτοέκθεσή τους από την τηλεόραση του ριάλιτι. Και δυστυχώς συνεχίζουμε να καταναλώνουμε τα ίδια προϊόντα, τα ίδια πρόσωπα, καθώς οι συνθήκες της κρίσης προς το παρόν εντείνουν το κλειστοφοβικό κλίμα της εγχώριας αυτοαναφορικής και αδιέξοδης τηλεόρασης, που μοιάζει να πιάνεται από τα μαλλιά της για να σωθεί και μιλάει συνέχεια για τον εαυτό της, καλώντας ο ένας τον άλλον στις εκπομπές του, προβάλλοντας ο ένας τον άλλον. Αλήθεια, υπάρχει αγορά πλέον για όλα αυτά;