Το βιβλίο του Βλάση Αγτζίδη, ερευνητή των δραστηριοτήτων του Ελληνισμού της Σοβιετικής Ενωσης, βασίζεται στην ελληνόφωνη εφημερίδα Κόκινος Καπνάς, η οποία κυκλοφόρησε από το 1932 έως το 1939 στην Αμπχαζία και υποστηρίζει ότι η δίωξη του «Ελληνισμού του Καυκάσου» έγινε με εθνικά κριτήρια. Η αρετή του έργου έγκειται στον πλούτο του υλικού που αναδεικνύει, καθώς προχωρά σε μία εξαντλητική παράθεση του περιεχομένου της εφημερίδας. Ο συγγραφέας κάνει ενδιαφέρουσες επισημάνσεις, ιδίως σε σχέση με τις αναζητήσεις της εφημερίδας γύρω από το γλωσσικό ζήτημα και την υιοθέτηση της απλοποιημένης δημοτικής. Το βιβλίο όμως επιμένει σε μία συνεχή παράθεση πληροφοριών, δίχως να φτάνει στη σύνθεση, ενώ τα όσα αναπαράγονται από τον Κόκινο Καπνά παρουσιάζονται δίχως κριτική. Η κεντρική ιδέα του Αγτζίδη, συνίσταται στην παρουσίαση των εκτοπίσεων των ελληνικών πληθυσμών της ΕΣΣΔ με όρους μίας εθνοτικής εκκαθάρισης. Ο Αγτζίδης όμως φαίνεται να υποτιμά την κοινωνική ανομοιογένεια των ελληνόφωνων πληθυσμών. Στα χρόνια πριν από την επανάσταση άλλοι ήταν κτηματίες και άλλοι ακτήμονες, άλλοι έμποροι και άλλοι εργάτες. Οσοι αντιστέκονταν στην κολεκτιβοποίηση ή κατέφευγαν στο παρεμπόριο τιμωρούνταν όχι επειδή ήταν ελληνόφωνοι, αλλά επειδή παραβίαζαν τους νόμους του σοβιετικού κράτους.

Αντίθετα, η προσέγγιση του Γκίκα θέτει ορθά ερωτήματα γύρω από την κοινωνική σύνθεση των ελληνικών πληθυσμών της Σοβιετικής Ενωσης και σημειώνει την ανάγκη εξέτασής τους σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Χρησιμοποιώντας εκθέσεις των σοβιετικών αρχών, αλλά και έγγραφα από ένα κομματικό αρχείο της Οδησσού, αναδεικνύει τη δραστήρια παρουσία του ελληνικού στοιχείου στις οργανώσεις των μπολσεβίκων στα χρόνια της επανάστασης, αλλά και της σοβιετικής εξουσίας.

Ο Γκίκας κάνει ελάχιστη χρήση των ελληνόφωνων εφημερίδων και βιβλίων της Σοβιετικής Ενωσης. Αντίθετα δείχνει υπέρμετρη εμπιστοσύνη σε προφορικές αφηγήσεις, οι οποίες παρατίθενται ως τεκμήρια ιστορικής αντικειμενικότητας. Σελίδες του βιβλίου καταλαμβάνονται από παραθέματα πηγών της εποχής, δίχως- όπως και στην περίπτωση του Αγτζίδη- την ανάλογη κριτική ματιά. Η εξύμνηση της σοβιετικής πολιτικής έναντι των εθνικών πληθυσμών αφήνει με τη σειρά της αναπάντητα ορισμένα καίρια ερωτήματα: Αν αυτοί που εκτοπίστηκαν ήταν όντως μόνο ορισμένες εκατοντάδες, πώς εξηγείται λ.χ. η αναστολή λειτουργίας των σχολείων.

Τελευταία Νέα