ΝΤΕΠΕΣΤΡ ΉΝΤΕΠΕΤΡ, ΝΆΪΠΟΥΛ Ή ΝΑΪΠΌΛ Ή
ΝΆΙΠΟΛ ΜΩΡΕ ΓΡΑΨ΄ ΕΚΕΙ DΕΡΕSΤRΕ ΚΑΙ ΝΑΙΡΑUL,
ΣΟΥ ΛΕΕΙ Ο ΑΛΛΟΣ, ΝΑ ΄ΧΕΙΣ ΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΣΟΥ ΗΣΥΧΟ.
ΚΙ ΑΚΟΜΑ: ΛΟΥΛΛΥ ΉΛΥΛΛΥ ΉΛΙΛΙ, ΑΣΕ ΠΙΑ ΤΟΝ
ΒΑΡΓΚΑΣ ΓΙΟΣΑ ΉΛΙΟΣΑ, ΤΑ ΜΙΣΑ ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΟΣΑ, ΤΑ
ΜΙΣΑ ΛΙΟΣΑ. ΤΙ ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΗ, ΛΟΙΠΟΝ, ΚΑΚΑ ΤΑ ΨΕΜΑΤΑ,
Μ΄ ΕΝΑ LULLΥ ΚΑΙ LLΟSΑ
Χ μ, Llosa; Βλέπετε, μόλις φύγουμε απ΄ την ψευτοασφάλεια των πιο οικείων μας αγγλογερμανικών, άντε κάπως και γαλλικών, το ξάφνιασμα είναι μεγάλο. Ε, χίλιες φορές το Λιόσα παρά αυτό το μυστηριώδες Llosa.

Αφιέρωσα ήδη δύο επιφυλλίδες στα λατινόγραπτα, επιχειρώντας να δείξω τον χαοτικό χαρακτήρα του θέματος, παρά τον ορατό κίνδυνο να οδηγηθεί εντέλει ο καταπτοημένος αναγνώστης στη γλυκιά θαλπωρή και την ασφάλεια του λατινικού αλφαβήτου.

Κι όμως, όσο βασανιστικό κι αν είναι αυτό το χάος για έναν μεταφραστή λ.χ., θα επιμείνω στην ανάγκη να γράφεται ελληνικά ένα ξένο όνομα. Δεν πρόκειται για καμία ηθική τάχα του επαγγέλματος, αυτοθυσία στην υπηρεσία του αναγνώστη κτλ. Ίσα ίσα: πιο πρακτικό και ωφελιμιστικό δεν θα μπορούσε να είναι. Γιατί, με τα πιο απλά μαθηματικά, όσο κι αν βασανίσει ένα όνομα έναν μεταφραστή, θα είναι πάντα ένα σε σχέση με τα εκατόν ένα που θα τον προβληματίσουν και τον ίδιο πια σαν αναγνώστη, τις εκατόν μία δηλαδή φορές που είναι κι ο ίδιος αναγνώστης σε σχέση με τη μία που είναι μεταφραστής.

Υπάρχει, είπαμε, και η ανάγκη του μελετητή να βρει το ξένο όνομα στη γλώσσα του, να αναζητήσει ενδεχομένως κάποιο του βιβλίο κτλ. Μα ούτε λόγος: σ΄ ένα επιστημονικό ιδίως έργο, οι βιβλιογραφικές αναφορές, συγγραφέας, τίτλος κτλ., δίνονται πάντοτε στη γλώσσα τους. Και στο κείμενο μέσα, μπορεί την πρώτη φορά που απαντά ένα όνομα να δίνεται σε παρένθεση στη γλώσσα του -ενώ υπάρχει πάντα και το ευρετήριο, με τη διπλή γραφή, ελληνική και ξένη. Παίρνω στα χέρια μου την επιβλητική έκδοση του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης με τη Μίμηση του Άουερμπαχ: λατινικά στο εξώφυλλο, αλλά αμέσως μέσα ελληνικά. Διατρέχω το προλογικό κείμενο του Στάινερ: Τζανμπαττίστα Βίκο, Φόιερμπαχ, Χούμπολτ, Καρλ Φόσλερ, Λέο Σπίτσερ, Ε. Ρ. Κούρτιους και αναρίθμητοι άλλοι, όλοι ελληνικά. Στο τέλος, στο ευρετήριο, σε παρένθεση, η λατινική γραφή κάθε ονόματος. Κοιτάζω δύο τελευταίες εκδόσεις των πάντα φροντισμένων Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης: στο εξώφυλλο κιόλας, ελληνικά: Ετιέν Ζιλσόν, Το ον και η ουσία · Χανς Σλούγκα, Φρέγκε. Σαν πόσο υστερούν σε επιστημοσύνη αυτοί οι δύο μείζονες εκδοτικοί οίκοι;

Ενώ από την άλλη, γεμίζουν οι εφημερίδες μας, το λαϊκό αυτό από μιαν άποψη είδος, με λατινικά στοιχεία. Εδώ, σ΄ εμάς π.χ., ολοσέλιδη θεατρική κριτική για το Sleuth! Το ίδιο και στη μαρκίζα του θεάτρου, σε πολλές στήλες θεαμάτων κ.α. Μια παράσταση με σπουδαίους ηθοποιούς, γνωστούς κι από την τηλεόραση, τον Κιμούλη και τον Μαρκουλάκη, που απευθύνεται και στο ευρύ κοινό-το οποίο δεν θα ξέρει όμως πώς λέγεται το έργο: Σλέτ, Σλόυτ, Σλόυθ; Δεν είναι δα και καμιά πολυσυνηθισμένη λέξη, ούτε προδίδει εύκολα την προφορά της: Σλουθ! Α, ώστε πρόκειται για την παλιά επιτυχία Χορν και Αλεξανδράκη, στον κινηματογράφο με Λώρενς Ολίβιε και Μάικλ Κέην, που, αν δεν ήταν ακριβώς επιτυχία, δεν ξέρω πόσοι θα ταύτιζαν τι.

Πρόσφατα πήγα στην εντυπωσιακή έκθεση Τσαρούχη στο Μουσείο Μπενάκη. Στον πάνω όροφο, μακέτες από σκηνικά, κουστούμια κτλ. Οι λεζάντες στα ελληνικά και στα αγγλικά. Όμως, και στην ελληνική λεζάντα το όνομα του συνθέτη λ.χ. είναι και πάλι στην ξένη γλώσσα: Βellini, Verdi! Αλλά ακόμα και τα ρωσικά, κι αυτά αγγλικά γραμμένα: Ρiotr Ιllich Τchaikovsky.

Δεν είδα την έκθεση με τα σκίτσα του Φελλίνι, κρατώ όμως στα χέρια μου τον υπέροχο κατάλογο: όλα ανεξαιρέτως τα ονόματα στα ξένα. Αλλά και τα πρόσωπα των ταινιών του; Διαβάζω και ανατριχιάζω, δυσκολεύομαι καταρχήν να αναγνωρίσω ταινίες και ήρωες των νεανικών μου χρόνων, την περιουσία μου όλη: Νύχτες της Cabiria; Άπαγε της βλασφημίας! Giulietta Μasina η δική μου Τζουλιέττα Μασίνα, η σπαραχτική Τζελσομίνα στο μυθικό La Strada (όπως παιζόταν πάντα, και τώρα εμφανίζεται κατά αντίστροφη λογική: «Ο δρόμος»); Και Τζελσομίνα είναι η Gelsomina; Και ο Ζampan`ο… Και Saraghina είναι η Σαραγκίνα που έτρεφε τις ερωτικές φαντασιώσεις των πιτσιρικάδων στο Οχτώμισι;

Πάω στο χρονολόγιο: «1920, ο Federico Fellini γεννιέται στο Rimini της Αδριατικής». Αλλά, αν έτσι το ζυμωμένο με τη νεοελληνική ιστορία Ρίμινι, πού θα σταθούνε πια οι Ριμινίτες;

Εάν γράφουμε Rimini το ζυμωμένο με τη νεοελληνική ιστορία Ρίμινι, τι θα γίνουν οι Ριμινίτες; κατά τη νέα τάση: Riminίτες;