Δηλαδή την ξαναδιάβασα την Επιστροφή του Μιχάλη Μοδινού (Εκδ. Καστανιώτης) αφού είχα το προνόμιο να τη διαβάσω στο «χειρόγραφο» όπως θα λέγαν οι παλιοί, αν και το χέρι, σήμερα πια, μόνο πληκτρολογεί και δεν αφήνει να αποτυπωθεί σε κανένα χαρτί η στιγμιαία ένταση του συγγραφέα. Αυτή η συνθήκη φυσικά δημιουργεί πλεονέκτημα. Σα να συμμετέχεις στο γίγνεσθαι μιας πρωταρχικής κβαντικής συνάρτησης, πριν δηλαδή αυτή εκφυλιστεί και καταρρεύσει μέσα στη συγχορδία των παράλληλων κόσμων. Έτσι, δεν μπορούσα καν να σκεφτώ να γράψω κριτική, αφού κατά κάποιον τρόπο ήμουν μέρος του γεγονότος. Μπορούσα όμως να δω το βιβλίο να καθρεφτίζεται στα μάτια των άλλων. Ας πούμε πως η Επιστροφή είναι απόσπασμα της ζωής όλων μας, αυτού του παρελθόντος που μισοξέρουμε και που κάθε φορά ανακαλύπτουμε ξανά και ξανά στην αφήγηση των συγγραφέων. Γράφει ο Μοδινός: «Ζούσα μέρα με τη μέρα, κι ας με βασάνιζε το ανεξάντλητο ερώτημα του- ευτυχώς για όλους μας – άγραφου μέλλοντος…Πώς θα μπορούσε να ξαναγραφτεί η ιστορία της ζωής μας; Μοιάζει άτοπο και επιπλέον ανέφικτο. Εκτός κι αν ανακατασκευάσουμε το παρελθόν καταφεύγοντας στις αενάως και ερήμην μας μετασχηματιζόμενες αναμνήσεις». Βέβαια το έργο θα μπορούσε να λέγεται η ανθρώπινη περιπέτεια ή η Μικρή Δοξιπάρα, κι έτσι θα ήταν πιο κοντά στον στόχο που είναι το ταξίδι, ιδιαίτερα αυτό που είναι κοντά στον θάνατο, τον οποίο οι ευγενείς Ρωμαίοι ξόρκιζαν θάβοντας μαζί με τους νεκρούς τα άλογα, τις άμαξες και τις πανοπλίες των ατελεύτητων πολέμων.

Ο Ηλίας Ευθυμιόπουλος είναι περιβαλλοντολόγος, πρώην υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ