ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ. Ο ΠΡΟΑΣ Ο ΝΙΚΙΟΥ,
ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΥ
ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΧΑΙΡΩΝΕΙΑΣ,
ΚΑΤΑΛΗΓΕΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ ΣΤΗΝ
ΠΕΛΛΑ ΚΑΙ ΔΙΗΓΕΙΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ
ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ
ΚΑΙ ΤΑ ΝΕΑΝΙΚΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΑ
ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Το μυθιστόρημα με τον ελληνικό τίτλο Πρόας ο Νικίου (πρωτότυπος τίτλος «Ο μαθητής των Αθηνών») ανήκει στη σειρά των βιβλίων του Γάλλου σοσιαλιστή πολιτικού και συγγραφέα Αντρέ Λωρί (ψευδώνυμο του Πασκάλ Γκρουσέ, 1846-1909), που πραγματεύονται την εκπαίδευση των παιδιών σε διάφορες εποχές και χώρες. Ο Αντρέ Λωρί ήταν μια ανακάλυψη του Ετσέλ, εκδότη του Ιουλίου Βερν, μαζί με τον οποίο λέγεται ότι συνέγραψε πολλά γνωστά μυθιστορήματα.

Το βιβλίο έχει στη χώρα μας μεγάλη εκδοτική ιστορία. Γραμμένο το 1896, μεταφράστηκε το 1898 από τον Κωστή Παλαμά, εκδόθηκε στη Βιβλιοθήκη της Διάπλασης των Παίδων και κατέληξε ως αναγνωστικό των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού σχολείου στη δεκαετία του ΄20. Στη συνέχεια εκδόθηκε από τον Αστέρα κι εφέτος από την Εστία. Εκτός από τον Παλαμά, πολλοί ασχολήθηκαν με το κείμενο, όπως ο παιδαγωγός Νώντας Έλατος, ο Γ. Τσουκαλάς και σήμερα διαβάζουμε τη διασκευή του 1954 από τον Μιχάλη Περάνθη.

Ο Πρόας είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα παλαιού τύπου με απλή πλοκή: η ανατροφή των παιδιών, η ζωή στο σχολείο, οι συγκρούσεις μεταξύ των μαθητών, η στάση των γονιών και των δασκάλων οργανώνονται γύρω από απειράριθμες αρχαιογνωστικές πληροφορίες για την καθημερινή ζωή στην αρχαία Αθήνα καθώς και τις ηθικές αξίες που την πλαισίωναν. Το μυθιστόρημα, γραμμένο σύμφωνα με τις τότε παιδαγωγικές απόψεις, είχε διδακτικό χαρακτήρα με στόχο πρώτα να επιμορφώσει και να διαπαιδαγωγήσει κι έπειτα να ψυχαγωγήσει τα παιδιά. Γι΄ αυτό βρίθει, όπως και τα βιβλία του Βερν άλλωστε, από τόσες πληροφορίες.

Ωστόσο ο διδακτισμός που αναφέραμε δεν σε κάνει να ασφυκτιάς, όπως σε πολλά σύγχρονα έργα. Είναι ήπιος όπως στα παραμύθια γιατί είναι δεμένος στενά με την αφήγηση, δηλαδή με το «παραμύθι» της ζωής του ηλικιωμένου παιδαγωγού, με τη δράση και τους χαρακτήρες των ηρώων. Οι χαρακτήρες είναι σχετικά στερεοτυπικοί και βασίζονται στις αντιλήψεις περί της αρχαίας Ελλάδας της εποχής του Λωρί. Είναι προβλέψιμοι και εύκολα αναγνωρίσιμοι, πράγμα που επιτρέπει να γίνουν πιο φανερές οι ηθικές αξίες που προβάλλει ο συγγραφέας. Για παράδειγμα, ο Σπαρτιάτης Λυκίδας είναι αλαζόνας, υπερήφανος αλλά έντιμος, ο Αθηναίος Μενεκράτης πονηρός, τεμπέλης, υπερόπτης και ανήκει στην τάξη αυτών που προσκολλούνται στους πλούσιους συμπολίτες τους, ο άλλος Αθηναίος, ο Ευφορίων, είναι ο σωστός μελλοντικός πολίτης, δηλαδή προσηνής, υπεύθυνος, δίκαιος, ηθικός, ο Βοιωτός χοντροκομμένος και απλοϊκός, κ.λπ.

Για πολλούς από εμάς ο Πρόας ο Νικίου ήταν ένα από τα μετρημένα βιβλία που είχαμε διαβάσει στην παιδική μας ηλικία και ως γραφή βρίσκεται πολύ κοντά στα παλαιά, καλά ιστορικά μυθιστορήματα γνωστών Ελλήνων συγγραφέων (Κ. Σφαέλλου, Χ. Σακελλαρίου, Ν. Τζώρτζογλου, Α. Ταρσούλη, Σ. Μαυροειδή- Παπαδάκη). Σήμερα, ίσως όλα αυτά να φαίνονται παλιομοδίτικα! Κι όμως, το βιβλίο ξεπερνάει την εποχή του και διαβάζεται με ενδιαφέρον γιατί είναι καλογραμμένο, στα μέτρα των παιδιών και σαφές ως προς τις προθέσεις του. Τού πρέπει μια νέα εκδοτική καριέρα!

Αndre Laurie

ΠΡΟΑΣ ΟΝΙΚΙΟΥ

ΑΠΟΔ. ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΕΡΑΝΘΗΣ ΕΙΚ. ΝΤΑΝΙΕΛΑ ΣΤΑΜΑΤΙΑΔΗ ΕΚΔ. ΕΣΤΙΑ, 2008 ΣΕΛ. 207, ΤΙΜΗ: 20 ΕΥΡΩ

Τελευταία Νέα