Η ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΚΑΙ
Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ
ΤΩΝ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ (ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΙΚΑ ΚΟΡΕΣΜΕΝΟΥ) ΦΡΑΝΚΙΣΜΟΥ, ΣΕ ΕΝΑ ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ. ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΕΝΑΣ 35ΧΡΟΝΟΣ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΑΣΧΟΛΗΘΕΙ ΞΑΝΑ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΤΙΤΛΟ… «Η ΚΑΚΗΜΝΗΜΗ» (LΑ ΜΑLΑΜΕΜΟRΙΑ)!
«Μάλιστα!». Σπάνια μου τυχαίνει να πω αυτήν τη λέξη τελειώνοντας ένα βιβλίο. Δεν εννοώ μια κατάφαση που να υποκρύπτει ένα ουφ- ανακούφιση που, επιτέλους, κατάφερα να ολοκληρώσω κάποια κουραστική ή και ανιαρή ανάγνωση. Εδώ πρόκειται για ένα μπράβο στον 35χρονο Ισπανό συγγραφέα Ισαάκ Ρόσα που, χάρη και σε μια εξαιρετική απόδοση στα ελληνικά, μας χαρίζει ένα διεγερτικό κείμενο: έξυπνο, όχι εξυπνακίστικο- στην εποχή μας καιροφυλακτούν τέτοιες κακοτοπιές.

Το Μάταιο χθες συνδυάζει επιτυχέστατα την πλοκή με την πληροφόρηση, αλλά και με έναν συνεχή προβληματισμό γύρω από το πώς γράφεται ένα μυθιστόρημα με πρώτη ύλη τα ιστορικά ντοκουμέντα. Ο Ρόσα καθιστά τους αναγνώστες κοινωνούς των σκέψεων, των διλημμάτων του, των διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στο εργαστήρι του- δηλαδή στο μυαλό του. Επιλέγει συνειδητά ως ήρωα ένα ιστορικό πρόσωπο που αναφέρεται ΜΙΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ φορά στα πάμπολλα ιστορικά βιβλία που έχουν γραφεί για την περίοδο του φρανκισμού: τον πανεπιστημιακό καθηγητή Χούλιο Ντενίς (όνομα που συμπίπτει με το ψευδώνυμο του Κορτάσαρ στην πρώτη ποιητική συλλογή του). Αυτός μνημονεύεται φευγαλέα σε ένα επινοημένο αλλά αληθοφανές απόσπασμα: εκεί αναφέρεται ότι, στη δεκαετία του 1960, την εποχή των αναταραχών στα ισπανικά πανεπιστήμια, το καθεστώς συνέλαβε (κατά λάθος;) τον εν λόγω καθηγητή.

Ορμώμενος απ΄ αυτό, ο συγγραφέας στήνει μια ολόκληρη ιστορία, όπου πλανάται το ερώτημα: τι ήταν, εν τέλει, αυτός ο μονήρης φιλόλογος, ο βυθισμένος στην ακαδημαϊκή του έρευνα, που δεν ανακατευόταν με τη δημοκρατική αντίσταση αλλά ούτε και παρευρισκόταν στις φρανκικές φιέστες; Κρυπτοαριστερός; Κρυπτοκαθεστωτικός; Καρφί; Ή απλούστατα, φανατικά αμέτοχος; Και αν ισχύει η τρίτη εκδοχή, την οποίαν εμμέσως ο Ρόσα μοιάζει να προκρίνει, μέσα από ποιες τυχαίες αλληλουχίες, συμπτώσεις, κωμικοτραγικές παρεξηγήσεις, βρέθηκε να διώκεται για να καταλήξει, ξέμπαρκος και απένταρος, σε ένα ουδόλως φιλικό Παρίσι- όπου και χάνονται τα ίχνη του;

Περίεργες εξαφανίσεις

Παράλληλα με τη διαδρομή του Ντενίς, έχουμε τον βίο και την πολιτεία του αντιστασιακού φοιτητή Αντρές Σανσέζ: μέλος του παράνομου δικτύου του ισπανικού ΚΚ, προετοιμάζει τη μαχητική συμμετοχή των φοιτητών στην προγραμματιζόμενη μεγάλη γενική απεργία. Χαρισματικός, ρηξικέλευθος, επηρμένος, ρομαντική φιγούρα που «είχε μετατραπεί σε λογοτεχνικό ήρωα», παίρνει πολύ στα σοβαρά τον εαυτό του- αλλά όχι τόσο την ανάγκη προφυλάξεων. Θα καταλήξει στα μπουντρούμια της Ασφάλειας. Έκτοτε, αγνοείται η τύχη του. Και πάλι, ίχνος ουδέν: «Άναψε κι έσβησε σαν βεγγαλικό». Τον σκοτώσανε ή μήπως τον φυγάδεψαν τεχνηέντως, διότι ήταν χαφιές;

Τέλος έχουμε τη Μάρθα, ερωτική σύντροφο του Σανσέζ και αντικείμενο γεροντικού πόθου του στερημένου Ντενίς: μετά τις ταραχές, θα καταλήξει, μαζί με τον πατέρα της, στην Τουλούζη της Γαλλίας. Θα δουλέψει για χρόνια εκεί, στο οικογενειακό ταβερνείο Η Παλιά Ισπανία, ανάμεσα στην ισπανική εμιγκράτσια, με τη μνήμη των ηρωικών φοιτητικών της χρόνων και του αδικοχαμένου συντρόφου της. Έχοντας μαραθεί και μαραζώσει, θα εξαφανιστεί ΚΑΙ αυτή κάποια στιγμή, μετά την πώληση της οικογενειακής επιχείρησης, το 1980- δηλαδή αρκετά χρόνια μετά την (εκ πρώτης όψεως κολοβή) αποκατάσταση της δημοκρατίας.

Ιsaac Rosa

TΟ ΜΑΤΑΙΟ ΧΘΕΣ

ΜΤΦ. ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ, ΕΚΔ. ΠΟΛΙΣ, ΑΘΗΝΑ 2008, ΣΕΛ. 340

Τελευταία Νέα