Ο λαός των μεταναστών

ΜΑΣΣΑΛΙΑ 1940. ΛΙΠΟΤΑΚΤΕΣ, ΕΒΡΑΙΟΙ, ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ,
ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ. ΟΛΟΙ ΟΣΟΙ ΚΥΝΗΓΑ Η ΒΕΡΜΑΧΤ
ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΕΚΕΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΝ ΤΗ ΒΙΖΑ ΤΟΥΣ.
Η ΑΝΝΑ ΖΕΓΚΕΡΣ ΓΡΑΦΕΙ ΕΝΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΓΙΑ
ΕΝΑΝ ΛΑΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ, ΠΟΥ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ
ΠΕΡΑΣΕΙ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ. ΚΑΙ ΤΟ ΓΡΑΦΕΙ, ΠΑΤΩΝΤΑΣ
Σ΄ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΕΙΔΕ ΚΑΙ ΕΖΗΣΕ
Τον Μάιο του 1940 ο άντρας της Άννας Ζέγκερς φυλακίζεται στο στρατόπεδο του Βερνέ. Τον Ιανουάριο του 1941 η Ζέγκερς και τα δύο παιδιά της αναχωρούν για τη Μασσαλία. Τον Μάρτιο επιβιβάζονται σε πλοίο για τη Μαρτινίκα. Συνεπιβάτες: Αντρέ Μπρετόν, Βικτόρ Σερζ, Κλωντ Λεβί-Στρως.

Το 1943 η Ζέγκερς τελειώνει το «Τράνζιτο», βιβλίο με αλληγορική πλοκή, το οποίο πατάει γερά σε ακριβείς ιστορικές λεπτομέρειες.

Γιατί η Ζέγκερς έζησε για τα καλά την αγωνία του λαού των μεταναστών.

Και έγραψε την ιστορία τους σε μια απατηλά νηφάλια γλώσσα, με πρώτη ύλη την ιστορική και τη βιωμένη αλήθεια.

Όπως η Νεμιρόφσκι στην αριστουργηματική «Γαλλική σουίτα» της, η Ζέγκερς αρπάζει το βιωμένο υλικό του τρόμου της- και το κάνει μυθοπλασία. Ακριβώς όπως η Νεμιρόφσκι, που έγραφε πυρετικά κατά τη διάρκεια της φυγής, με την αγωνία να τελειώσει το βιβλίο της πριν τη σκοτώσουν, η Ζέγκερς δεν αφήνει τα γεγονότα να κρυώσουν στο κεφάλι της. Γράφει το βιβλίο της την ώρα που περιμένει τη βίζα στη Μασσαλία. Την ώρα που προσπαθεί να σώσει και να σωθεί. Το μυθιστόρημα μεταλλάσσει αισθήματα, σκέψεις και προσωπική εμπειρία σε αλληγορικό μύθο. Ορισμένοι κριτικοί ισχυρίζονται πως η Ζέγκερς ενηλικιώνεται συγγραφικά με το Τράνζιτο, ότι αυτό αποτελεί το αρτιότερο έργο της. Η Ζέγκερς κέρδισε το πιο ριψοκίνδυνο στοίχημα της μυθιστορηματικής γραφής: χρησιμοποίησε το βιωματικό καύσιμο και το μετουσίωσε, με την τεχνική της, σε τέχνη. Διέλυσε την εμπειρική πραγματικότητα: αναδιοργάνωσε σκέψεις, εικόνες, αισθήματα και έφτιαξε μια νέα πραγματικότητα, έναν μυθιστορηματικό κόσμο.

Η Κρίστα Βολφ γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου πως το Τράνζιτο είναι μυθιστόρημα, στο οποίο επιστρέφει κάθε δύο ή τρία χρόνια. Είναι ένα βιβλίο με βάση το οποίο ελέγχει τα αναγνωστικά, ιστορικά, προσωπικά της αντανακλαστικά. Η ίδια η Βολφ στο «Ένα πρότυπο παιδικής ηλικίας», προσπάθησε να ανασυστήσει την ιστορική πραγματικότητα της εποχής (πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο), γράφοντας «το μυθιστόρημα μιας αυτοβιογραφίας». Η Ζέγκερς αποδεικνύεται αφηγηματικά πιο δόλια και μυθοπλαστικά πιο επίμονη.

Μεγάλη κυρία

Η Άννα Ζέγκερς (1900-1983) μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος, διηγηματογράφος, πήρε το ψευδώνυμό της από τον Ολλανδό ζωγράφο Ζέγκερς (15891638), τον οποίο θαύμαζε. Κόρη αστικής εβραϊκής οικογένειας, με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία κυνηγήθηκε και συνελήφθη αρκετές φορές. Τα γραπτά της απαγορεύτηκαν. Η Ζέγκερς υπήρξε η μεγάλη κυρία της γερμανικής αριστεράς. Διανοούμενη με ενεργή πολιτική δράση, αμφισβητήθηκε (όπως σε αντίστοιχες περιστάσεις η Κρίστα Βολφ), όταν έμεινε σιωπηλή και πειθήνια κομματική απουσιολόγος, τη στιγμή που το κόμμα προέβαινε σε αγριότητες, που ξεσήκωναν τους διανοούμενους της εποχής.

Το Τράνζιτο είναι ένα βιβλίο με θέμα τη μεγάλη πομπή των πολιτικών προσφύγων του 1940 στη Μασσαλία και τις προσπάθειες διαφυγής τους. Το 1940 η Μασσαλία βρισκόταν ακόμα σε ελεύθερη ζώνη. Εκεί κατέφευγαν όλοι: λιποτάκτες, εβραίοι, συγγραφείς, καλλιτέχνες, άνθρωποι που αντιτάχθηκαν στον ναζισμό, αριστεροί με περγαμηνές. Όλοι τους κυνηγημένοι από τη Βέρμαχτ, προσπαθούσαν να πάρουν μια βίζα, ένα τράνζιτο, για να περάσουν τη θάλασσα. Να ξεφύγουν. Άνθρωποι στοιβάζονται σε ξενοδοχεία, ξεροσταλιάζουν στα καφενεία του παλιού λιμανιού, ερωτεύονται. Ο ανώνυμος αφηγητής βρίσκεται, μέσα από μια σειρά συμπτώσεων, να κουβαλά τη βαλίτσα με το τελευταίο ατελείωτο χειρόγραφο ενός διάσημου (και πιθανότατα νεκρού) συγγραφέα. Ο άνθρωπος αυτός, παρασυρμένος από τη ροή των γεγονότων, οικειοποιείται την ταυτότητα του νεκρού, ερωτεύεται τη γυναίκα του, βγάζει βίζα με το ξένο όνομα. Κανείς – ούτε καν η σύζυγος- δεν υποψιάζεται την απάτη. Η πλαστοπροσωπία γίνεται εν κρυπτώ, χίλια πρόσωπα ανακατεύονται και το καθένα ξέρει μόνο ένα κομματάκι της μεταλλαγμένης «αλήθειας». Γύρω από τον αφηγητή, τα αισθήματα και τις σκέψεις του, στροβιλίζεται ένας εσμός προσώπων που ζουν ώρα την ώρα περιμένοντας. Παλεύοντας για τη βίζα τους. Οργανώνοντας τη φυγή τους ή τη φυγή των άλλων. Παρακολουθώντας ανθρώπους να φεύγουν.

Ένας εφήμερος κόσμος φυγάδων. Μια ατελείωτη πομπή προσφύγων. Μια καφκική γραφειοκρατεία. Μια καθημερινότητα, όπου όλα είναι προσωρινά. Ζωές που βιώνονται εν αναμονή. Έρωτες που μεγαλοποιούνται από τις περιστάσεις. Μια κεντρόφυγη δύναμη, που τα παίρνει παραμάζωμα όλα.

Αnna Seghers

ΤΡΑΝΖΙΤΟ

ΜΤΦ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΠΑΣΤΑΣ, ΕΚΔ. ΑΓΡΑ, 2006, ΣΕΛ. 304, ΤΙΜΗ: 18 #