Η πρωτιά της Ιστορίας της Τέχνης στην Ελλάδα


Oι αφορμές για να μνημονεύσει κανείς ευρύτερα την Ιστορία της Τέχνης δεν είναι πολλές, ελάχιστα τα βιβλία, σπάνιες οι επιστημονικές συναντήσεις και δαχτυλοδεικτούμενοι οι εικαστικοί κριτικοί εντύπων με ειδική παιδεία. Από την άλλη πλευρά, κάθε κατάλογος έκθεσης σε γκαλερί και μουσεία περιέχει οπωσδήποτε ένα κάποιο πρόλογο, πολλοί συλλέκτες καταφεύγουν σε ιστορικούς τέχνης για νοικοκυριό των αποκτημάτων τους και, τέλος, σε δέκα τουλάχιστον πανεπιστημιακές σχολές απασχολούνται μερικές δεκάδες από αυτήν την ειδικότητα. Οι σήμερα δραστήριοι ιστορικοί τέχνης στην Ελλάδα δεν ξεπερνούν τους 100, από ένα σύνολο που είναι δεκαπλάσιο, μεγάλο μέρος γι΄ αυτήν την υστέρηση απασχόλησης οφείλεται σε μια ανεξήγητη παλιά άποψη του υπουργείου Παιδείας να αναθέτει τη διδασκαλία της καλλιτεχνικής ιστορίας σε αποφοίτους των ΑΣΚΤ και όχι σε ιστορικούς τέχνης, υπονομεύοντας έτσι την αισθητική «ανεξιθρησκία» των διδασκομένων.

Εν τω μεταξύ, κάθε σπίτι έχει αρκετά έργα τέχνης, οι γκαλερί και οι δημοπρασίες ανθούν, αλλά κανείς δεν χρειάζεται ειδικούς μελετητές ή ερευνητές για όσα αγοράζει. Καθώς φαίνεται, ο βασικός προορισμός των ιστορικών της τέχνης στην Ελλάδα είναι να διδάσκουν σε σχολές και να γράφουν προλόγους ή βιβλία. Αλλά κι αυτό είναι μια ειδίκευση που δεν καταξιώθηκε από μόνη της. Για να γίνει επιστημονική ειδικότητα βασισμένη σε μεθόδους και αξιώματα και για να γίνει απαραίτητη στις πανεπιστημιακές σχολές- Φιλοσοφικές, Αρχιτεκτονικές και Καλών Τεχνών- έχουν προηγηθεί δύσκολα βήματα.

Ο Χρύσανθος Χρήστου είναι αυτός που ουσιαστικά ίδρυσε ως επιστήμη την Ιστορία της Νεώτερης και Σύγχρονης Τέχνης στον τόπο μας. Καθηγητής από το 1965 στη Φιλοσοφική Θεσσαλονίκης, ακαδημαϊκός σήμερα, με χιλιάδες φοιτητές που

ΙΝFΟ

Χρύσανθος Χρήστου:

Αφιέρωμα. Θεσσαλονίκη 2006, Αριστ. Παν/μιο και University Studio Ρress

πρωτάκουσαν απ΄ αυτόν μαθήματα και πολλές δεκάδες διδάκτορες, «πατέρας» των περισσότερων σημερινών καθηγητών, και συγγραφέας ακαταπόνητος διδακτικών εγχειριδίων και μελετών. Κρατάμε στα χέρια μας τον πλούσιο τόμο που μόλις εκδόθηκε με πρωτοβουλία του τομέα Ιστορία της Τέχνης του Αριστοτελείου Παν/μίου και επιμέλεια των καθηγητών Α. Κωτίδη, Ευθ. Κούντουρα, Η. Μυκονιάτη, Μ. Παπανικολάου και Α. Χαραλαμπίδη, αφιερωμένο στον καθηγητή τους, με κείμενα των ιδίων και δεκάδων άλλων μελετητών, όχι απαραίτητα της «δικής του σχολής».

Μα υπάρχουν και σχολές σ΄ αυτήν την σχεδόν άγνωστη – ακόμη και σήμερα- και σχεδόν άχρηστη επιστήμη; Πολύ πριν μεταφραστούν ο Γκόμπριχ και ο Πανόφσκι, και σε μια εποχή που με το θέμα ασχολούνται καταχρηστικά οι βυζαντινολόγοι και αρχαιολόγοι μαζί με αρκετούς ποιητές, ο Χρήστου ήταν αυτός που πρώτος ταξινόμησε και οργάνωσε το υλικό αυτής της περιοχής των ανθρωπιστικών επιστημών: Τους ιδρυτές της στον 19ο και 20ο αι., τις μεθόδους προσέγγισης του έργου τέχνης, την ιστορική περιοδολόγηση της δυτικοευρωπαϊκής και της νεοελληνικής τέχνης. Ο ίδιος διακρινόταν από τήρηση ίσων αποστάσεων και συγκρητισμό απόψεων, επέμενε όμως με έμφαση στην ανάδειξη του υπό μελέτη υλικού κατ΄ αρχήν και όχι στα πολλά-πολλά ερμηνευτικά λόγια χωρίς βάση πάνω στα ίδια τα έργα. Πήρε πρωτοβουλίες για διοργάνωση εκπαιδευτικών εκθέσεων σε όλη την Ελλάδα, ώστε το εποπτικό υλικό να γίνει ευρύτερα γνωστό και παρότρυνε τους φοιτητές του στο να ανακαλύπτουν και να δημοσιεύουν τις άγνωστες συλλογές.

Ο τόμος περιέχει πολλά κείμενα με αξία δημοσίευσης σε ειδικά περιοδικά, αφού τέτοιο όργανο ακόμα δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Ανάμεσά τους των Α. Κωτίδη (Από την Κοινωνική στη Νέα Ιστορία της Τέχνης), Δ. Φατούρου (Η Τέχνη Πεδίο Γ νώσης και Έρευνας), Ν. Χατζηνικολάου (Η Τεχνοκριτική στην Ελλάδα Σήμερα), Α. Δεληβορριά, Δ. Παυλόπουλου, Εμ. Μαυρομάτη, Π. Ρηγόπουλου και πολλές ερευνητικές εργασίες υποψηφίων διδακτόρων.

Τελευταία Νέα