Βιώνοντας, έστω από μακριά, το δράμα των Αράβων από το Ιράκ μέχρι την

Παλαιστίνη και τον Λίβανο, αντικρύζοντας καθημερινά αποκρουστικές εικόνες

απίστευτης βίας και θανάτου, αναζητάς λίγη χαρά στο παρελθόν, ανατρέχεις στον

μεγάλο Χαλίφη Χαρούν Αλ Ρασίντ, στις «Χίλιες Και Μια Νύχτες», στέκεσαι στο

μαγικό λυχνάρι του Αλαντίν και στον Αλί Μπαμπά. Ανάμεσα στις φανταστικές

αφηγήσεις με κέντρο τη Βαγδάτη ανακαλύπτεις ορισμένες που κινούνται μεταξύ

μύθου και πραγματικότητας, όπου μάλιστα οι Χριστιανοί παίζουν τον ρόλο τους.

Αναφέρομαι στην ιστορία του θαυμαστού ρολογιού που δώρισε ο Χαρούν Αλ Ρασίντ

(786-809 μ.X.) στον βασιλιά των Φράγκων Καρλομάγνο (742-814 μ.X.), όπως μας

την διηγείται ο Εϊνάρδος, συμβουλάτορας του βασιλιά:

«Ο Abdula, πρέσβης του Χαλίφη και δυο Έλληνες καλόγεροι απ’ τα

Ιεροσόλυμα, οι Γεώργιος και Φελίξιος, παρουσιάστηκαν στον

αυτοκράτορα και του πρόσφεραν δώρα, ανάμεσά τους ένα επιχρυσωμένο

ρολόι. Ο μηχανισμός ήταν υδραυλικός, χτυπούσε κάθε ώρα με ήχους

μεταλλικούς, καθώς χάλκινες σφαίρες πέφτανε σε χάλκινη λεκάνη στη βάση

του ρολογιού. Κάθε ώρα άνοιγε μία από τις δώδεκα πόρτες του ρολογιού

οδηγώντας το βλέμμα του θεατή στο βάθος. Όταν χτυπούσε μεσημέρι,

άνοιγαν οι δώδεκα πόρτες μαζί. Γίνονταν και άλλα θαυμαστά

πράγματα, που εμείς οι Φράγκοι δεν τα είχαμε δει ποτέ στα μάτια

μας».

Θαυμαστά ήταν ομολογουμένως τα αυτόματα που κατασκεύαζαν οι Άραβες με βάση τα

αλεξανδρινά πρότυπα, όπως οι αυτόματοι υδραυλικοί μηχανισμοί των αδελφών Banu

Musa του 9ου αιώνα, και οι μηχανές του μηχανικού Al Jazzari, (θυμίζει τον

τολμηρό αραβικό ραδιοσταθμό Αλ Τζαζίρα, που απορώ πώς δεν βομβαρδίστηκε

ακόμη!) συμβούλου του Χαλίφη Nasir al Din (1180-1185). Με εντυπωσίασε ο

αυτόματος νιπτήρας σε μορφή σκλάβου του ευφάνταστου αυτού Άραβα μηχανικού: ο

σκλάβος, αφού σου προσφέρει νερό να πλυθείς, σου βγάζει πετσέτα και χτένα, ενώ

κάποια στιγμή ακούς και κελάηδισμα πουλιού! Νιπτήρας πολύ ανώτερος απ’ τον

αντίστοιχο του Ήρωνα του Αλεξανδρέα. Αισθάνθηκα χαρά, έκπληξη και θαυμασμό,

συναισθήματα που ο ίδιος ο Ήρωνας επιθυμούσε να προκαλέσουν στον άνθρωπο οι

αυτόματες μηχανές του, αυτές που προσπαθούν να του μοιάσουν, που κινούνται με

ενέργεια εσωτερική και αυτοελέγχονται, που δεν κατασκευάζονται για να

διευκολύνουν απλώς τη ζωή του ανθρώπου, αλλά να του δώσουν ταυτόχρονα χαρά (Δ.

Καλλιγερόπουλος-Σ. Βασιλειάδου, Ιστορία της Τεχνολογίας και των αυτόματων,

Αθήνα 2005). Πολύ θα ήθελα να έχω στην κατοχή μου, αν όχι τον ίδιο τον

αυτόματο νιπτήρα σε μορφή σκλάβου, ή το υδραυλικό ρολόι- ελέφαντα, ή το

υδραυλικό ρολόι κάστρο, τουλάχιστον τις υπέροχες έγχρωμες μινιατούρες του Al

Jazzari, που απεικονίζουν και υπομνηματίζουν αυτές τις μηχανές – παιχνίδια.

Ο Πέτρος Θέμελης είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας

Τελευταία Νέα