Ξαναπλέκοντας αρχέγονους μύθους

Τύχη αγαθή έφερε κοντά κοντά τις ατομικές εκθέσεις του Άγγελου Παπαδημητρίου

και του Αλέξανδρου Ψυχούλη. Είναι δύο από τους πιο πληθωρικούς καλλιτέχνες

μας, ευρύτερα καταξιωμένοι, με διακεκριμένες συμμετοχές και σε κορυφαίες

Μπιενάλε. Ο πρώτος (γεν. 1952) ήδη από τα χρόνια του 1980, πρωτοστάτησε

διεθνώς στην αθώωση του kitsch, ανακατασκευάζοντας με φρεσκάδα κάθε διαθέσιμο

μελοδραματικό και κοινότοπο θέμα, από τις ευσυγκίνητες γυναίκες του παλιού

καιρού έως τον κόσμο των μουσείων. Ο δεύτερος (γεν. 1966), στα τελευταία δέκα

χρόνια, άλλοτε με τα εγκαταλειμμένα μωρά στη «Βρεφοδόχο» και άλλοτε με τα

ηλεκτρονικά κουτιά όπου ο θεατής προβάλλει τις εσωτερικές παρορμήσεις του.

Εκφραστικά μέσα, οτιδήποτε, χωρίς όρια, αυτούσιες ύλες, ο ιδεολογικός μας

κόσμος ολόκληρος ως γέμισμα. Και αιτούμενο, η σχέση του καλλιτέχνη με τον

εαυτό του, τον φιλότεχνο και την εποχή, σ’ έναν ορίζοντα όπου το

παγκοσμιοποιημένο και το τοπικό αποτελούν μια «κουρελού» πολιτισμών και

νοοτροπιών που ξαναμοντάρεται καθημερινά.

Ο Παπαδημητρίου («Οι Δάφνες μου») – και ενώ το έντονα ηθογραφικό

στοιχείο του προεκτείνεται στους N. Χαραλαμπίδη και Γ. Κακκανιά κ.ά. –

επανέρχεται ωριμότερος σ’ ένα θέμα που παρουσίασε και προ ετών. H μυθική Δάφνη

γίνεται φυτό για να μην πέσει στα χέρια του Απόλλωνα που βρίσκεται σε στύση.

Τροφαντή, από πολυεστέρα και πορσελάνη, γυαλιστερή, με κραγιόν και ρουζ στα

μάγουλα, με ρομαντικού ύφους ανάκλιση των χεριών που μισοπλέκονται μέσα σε

φυλλώματα. Γλυπτική φιγούρα σαν αφελής απομίμηση κάποιου άγνωστου αρχαίου

γλυπτού, ανέραστη κόρη ξεπεσμένης αστικής οικογένειας, μούσα μιας

αδιαπραγμάτευτης παρθενίας (ατομικής; συλλογικής;) που αυτοϋπονομεύεται.

Ο Ψυχούλης («Body Milk») γεμίζει τον εκθεσιακό χώρο με ένα άτακτο

πλέγμα από ροζ κλωστή που μοιάζει με αράχνη ή διεσπαρμένα σωθικά, ενώ σε μια

άλλη γωνία η κλωστή πλέκεται στο βελονάκι και σχηματίζει μια φιγούρα γυναίκας

που κρατά καροτσάκι (σουπερμάρκετ ή μωρού;) και παραπέρα γίνεται στηθόδεσμος,

με κρυμμένα εκρηκτικά (!). Κι εδώ η θηλυκότητα ως ζητούμενο. Από συνέντευξή

του (M. Αδαμοπούλου, «TA NEA» 6.10.03) μαθαίνουμε ότι αναφέρεται σε 18χρονη

Παλαιστίνια που έκανε επίθεση αυτοκτονίας σε σουπερμάρκετ. Ο κατ’ εξοχήν

γυναικείος χώρος προμήθειας των μέσων καθημερινής ζωής (γάλα, καλλυντικά,

κ.ά.) ως χώρος τυφλής πατριωτικής δράσης.

Τα έργα του Ψυχούλη ωστόσο δεν χρειαζόταν την εξωγενή διαφημιστική διασύνδεση

με την επικαιρότητα. Έχουν αυτοεξηγούμενη λιτότητα και παραπέμπουν

επιγραμματικά είτε στον ιστό της Πηνελόπης είτε στον αντιστραμμένο Σαμψών με

τους αλλοφύλους του είτε και στη Μήδεια. Τραγικό σύμβολο η γυναίκα που

αυτοκαταστρέφεται σ’ ένα σουπερμάρκετ, εύλογη συνέχεια της «Βρεφοδόχου».

Εκφραστικά, προεκτείνουν τα «Ιστία της Πηνελόπης» (Μπία Ντάβου, «Δεσμός» 1984)

ή τα αδιέξοδα πλεκτά της Θάλειας Χιώτη («Άρτιο», 1995) ή τα πλεκτά δωμάτια της

Βούλας Μασούρα.

Υπάρχουν και άλλα. Ο Παπαδημητρίου προεξαγγέλλει ένα «ολικό

καλλιτεχνικό έργο» («Gesamtkunstwerk») που ακόμη δεν έφτιαξε δυστυχώς, στο

οποίο θα πρέπει κάποτε να ενώσει τα μοναδικά ταλέντα του και στα εικαστικά και

στη μουσική και στο θέατρο. Είναι ένας γεννημένος multimedia artist. Όταν

εκθέτει η μουσική και η θεατρικότητα κάνουν τα γλυπτά του ζωντανά, αλλά και

αντιστρόφως. Στον Ψυχούλη, το επικοινωνιολογικό στοιχείο είναι ο άλλος παρών –

απών συντελεστής. Το ψηφιακό Διαδίκτυο μεταμορφώνεται σε πλέγμα γυναίκας –

αράχνης, και η αναζήτηση της καλλιτεχνικής ατομικότητας, υφάδι σε μια

παγκοσμιοποιημένη πολιτισμική κουρελού που έχει στις ρίζες της θρησκείες και

μύθους. Παράλληλα, φαίνεται να γνωρίζει ότι το απόλυτο σοκ – το παλιότερο

επικοινωνιολογικό τρυκ των μοντερνιστών καλλιτεχνών – αχρηστεύτηκε, το

υπεξαίρεσαν οι δράστες της 11ης Σεπτεμβρίου.

Αυτοπρόσωπες συμμετοχές, κοινωνία παρούσα στους μεταλλασσόμενους μύθους

ζητά ο Παπαδημητρίου ως πλακούντα αποδοχής, πιο δικός μας, πιο

«ελληνορθόδοξος», πιο κοντά στον Θεόφιλο ή στον Φασιανό. Με αναπαραστάσεις και

σημεία φτιάχνει το κουκούλι του ο Ψυχούλης, πιο «Ευρωπαίος ελληνικής

καταγωγής», μέσα στον διαμεσολαβημένο πολιτισμό, στην εποχή τηλεφωνικής

παραγγελίας φαγητού, σεξ ή και τέχνης. Και οι δύο πάντως είναι αξιόπιστα

«σκαλοπάτια», καθώς προεκτείνουν στον νέο αιώνα παλιότερους βηματισμούς της

τέχνης μας.

H βαθμολογία

«Οι Δάφνες μου» του Άγγελου Παπαδημητρίου

* Ενδιαφέρει τον μέσο φιλότεχνο; 6

* Ενδιαφέρει τους ειδικούς; 7

* Ξεχωρίζει από άλλες εκθέσεις της εποχής; 6

«Body Milk» του Αλέξανδρου Ψυχούλη

* Ενδιαφέρει τον μέσο φιλότεχνο; 6

* Ενδιαφέρει τους ειδικούς; 7

* Ξεχωρίζει από άλλες εκθέσεις της εποχής; 8

8, 9, 10 = Ζώνη υψηλών επιδόσεων

6, 7 = Αξιοσημείωτη εξέλιξη

5 = Τα συνηθισμένα

INFO

Παπαδημητρίου Άγγελος, «Οι Δάφνες μου», «Νέες Μορφές», Βαλαωρίτου 9, τηλ.

210.3616165, έως 15/11.

Ψυχούλης Αλέξανδρος, «Body Milk», «a. antonopoulou art», Αριστοφάνους 20, τηλ.

210.3214994, έως 22/11.