Οι Έλληνες… Τζιότο

Την ώρα που το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης ετοιμάζει πυρετωδώς για

το 2003 το τρίτο μέρος της μεγάλης σειράς των εκθέσεων που αντανακλούν τη

«Δόξα του Βυζαντίου», μία 100% ελληνική έκθεση στο Ίδρυμα Ωνάση τούς

προλαβαίνει. Ο τίτλος της είναι «Το Βυζάντιο μετά το Βυζάντιο. Η Ελληνική

Αναγέννηση». Το περιεχόμενό της, 54 εκθέματα, απαρτίζεται κυρίως από εικόνες

και το μήνυμά της είναι ότι η πτώση της Κωνσταντινούπολης, το 1453, δεν σήμανε

το τέλος της βυζαντινής τέχνης, αντίθετα ήταν το εναρκτήριο λάκτισμα για μία

περίοδο εξαιρετικής άνθησης της τέχνης, μία ελληνική αναγέννηση, με επώνυμους

καλλιτέχνες, που κράτησε πάνω από δύο αιώνες. Το αποτέλεσμα της πολιτικής

κατάρρευσης ήταν μία καλλιτεχνική απογείωση.

Το Χριστιανικό και Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας διαθέτει και εκθέτει τώρα,

στην έκθεση «Post-Byzantium», μία πλούσια συλλογή επώνυμων μεταβυζαντινών

εικόνων, φιλοτεχνημένων από καλλιτέχνες τούτης της ελληνικής αναγέννησης, τους

Έλληνες… Τζιότο.

Ο Φλωρεντινός ζωγράφος Φρανσίσκο Τζιότο (1267-1337) έφερε στην ιταλική τέχνη

την αποστασιοποίηση από τα στατικά και αφύσικα βυζαντινά και μεσαιωνικά

πρότυπα. Ήταν εκείνος που εισήγαγε στοιχεία φυσικότητας στις μορφές και τις

κινήσεις, κάνοντας την τομή μεταξύ του μεσαιωνικού παρελθόντος και της

Αναγέννησης. Κατά τον ίδιο τρόπο, την εποχή της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης,

ο Κρητικός ζωγράφος Άγγελος (Ακοτάνος) πήρε το θάρρος να υπογράψει ως

καλλιτέχνης δημιουργός τα έργα του, θέτοντας τέλος σε μια μακρά περίοδο

ανωνυμίας και ταπεινοφροσύνης, κατά την οποία οι ζωγράφοι θεωρούσαν εαυτόν

απλώς όργανο θείας βούλησης και τα έργα τους δημιουργήματα θείας χάριτος, την

οποία για να τη δεχθούν έπρεπε να ετοιμασθούν με νηστεία και προσευχή.

Οι Εμμανουήλ Λαμπάρδος, Ανδρέας Ρίτζος, Μ. Πουλάκης, Μιχαήλ Δαμασκηνός και

πολλοί άλλοι ζωγράφοι από την Κρήτη, τα Επτάνησα, τη Βέροια, την Καστοριά, το

Άγιον Όρος και άλλα κέντρα της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας, ήταν υπερήφανοι για

τα έργα τους και τα υπέγραφαν. Ήταν οργανωμένοι σε συντεχνίες -όπως

αποδεικνύουν νέα στοιχεία, κυρίως από τα Βενετικά Αρχεία- ανελάμβαναν

παραγγελίες και εξήγαγαν έργα τους. Έργα όπως αυτά που θα εκτεθούν στη Νέα

Υόρκη αποδεικνύουν ότι ήταν επώνυμοι αναγεννησιακοί καλλιτέχνες και όχι

-πλέον- τυφλά όργανα θείας χάριτος.

Νεοελληνική αναγέννηση

«Πιστεύω ότι η σημασία της έκθεσης βασίζεται σε δύο πυρήνες», σημειώνει

(και στον μεγάλο πολυτελή κατάλογο της έκθεσης) ο διευθυντής του Μουσείου

Δημήτρης Κωνστάντιος. «Ο πρώτος είναι οι μεγάλοι επώνυμοι ζωγράφοι του 15ου

και 16ου αιώνα, ο Άγγελος, ο Ρίτζος, ο Τζαφούρης, ο Δαμασκηνός, ο Λαμπάρδος,

οι οποίοι έβαλαν τη σφραγίδα τους στη νεοελληνική αναγέννηση. Ο δεύτερος είναι

τα καλλιτεχνικά εργαστήρια που είναι σκορπισμένα σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο της

Ανατολής. Εξαιρετικά έργα ανώνυμων τεχνιτών αποτυπώνουν στο μέταλλο, το χαρτί

και το ύφασμα τη βυζαντινή παράδοση εμπλουτισμένη με τις σύγχρονες κατακτήσεις».

INFO

Η έκθεση «Post-Byzantium: The Greek Renaissance» («Το Βυζάντιο μετά το

Βυζάντιο») στη Νέα Υόρκη (στο Ίδρυμα Ωνάση) ανοίγει στις 6 Νοεμβρίου και θα

διαρκέσει έως τις 8 Φεβρουαρίου.