Τα τελευταία 24ωρα η… εστεμμένη λέξη, που διακρίθηκε ως η πλέον κορυφαία για το 2025, είναι το parasocial (παρακοινωνικός/η). Στη θεωρία πρόκειται για μία κατηγορία από μόνη της, που βρίθει πολλών αναλύσεων. Στην πράξη, περιγράφει μια πλάνη: την ψευδαίσθηση της οικειότητας που νιώθει κάποιος με έναν influencer, ηθοποιό, τραγουδιστή… celebrity.
Μέσα από αυτή τη νοητική και ψυχολογική διεργασία, ο «άλλος», ο «ξένος» γίνεται ο «δικός του» άνθρωπος. Πρόκειται όμως για μια «σχέση» μονόπλευρη. Ενώ ο πρώτος αισθάνεται σύνδεση, ο δεύτερος συνεχίζει τις αναρτήσεις του χωρίς να γνωρίζει την ύπαρξη του πρώτου. Και κάπως έτσι, διαστρεβλώνεται η έννοια της σχέσης, αφού σε όλα τα παραπάνω ισχύει το ασύνδετο.
Γιατί άραγε ανθούν αυτές οι… ασύνδετες σχέσεις; Να είναι η μιζέρια της καθημερινότητας και η αναζήτηση λίγης λάμψης; Ε, δεν είναι και λίγα αυτά με τα οποία αναμετριόμαστε κάθε ημέρα που ξημερώνει: η ακρίβεια, η δουλειά που δεν χωράει στις ώρες της ημέρας, οι μετακινήσεις που μοιάζουν περισσότερο με δοκιμασία υπομονής, τα προβλήματα και τα άγχη με τα παιδιά… Και μέσα σε αυτό το περιβάλλον από την οθόνη προβάλλει ένα πρόσωπο «ζεστό». Μια φωνή που μιλάει απαλά, κάποιος που σε νοιάζεται, σε καταλαβαίνει, έχει τη διάθεση να μοιράζεται, σε συμβουλεύει… ακόμη και μέσα στη νύχτα όταν μένεις ξάγρυπνος.
Είναι η διάσημη ηθοποιός που κάθε ημέρα στο Διαδίκτυο εμφανίζεται μέσα από σύντομα βίντεο (shorts) και «μοιράζεται» το σπίτι της, τις διατροφικές της συνήθειες, τον ιδρώτα της στο γυμναστήριο για να μείνει fit. Και κάπως έτσι έρχεται η ταύτιση. «Τι τραβάει και αυτή;» σκέφτεσαι. Αλλά γίνεται και «φίλη», γιατί δεν κρατάει τις ανασφάλειές της, τον κόπο της, τα μυστικά της, για τον εαυτό της. Τα μοιράζεται με κάθε έναν από εμάς: τους μοναδικούς, αθέατους, ασύνδετους «φίλους» της.
Το parasocial όμως δεν αφορά μόνον «σχέσεις» ανάμεσα σε ανθρώπους που πιθανότατα δεν έχει διασταυρωθεί ποτέ ο ένας με τον άλλον – ούτε έστω μια στιγμή, τυχαία, στο σουπερμάρκετ. Πάει ακόμη πιο μακριά.
Η υποτιθέμενη σχέση του ανθρώπου που αναπτύσσεται με το ChatGPT είναι μία άλλη, εξελισσόμενη, εμπειρία που επίσης χωρά σε αυτόν τον όρο. Πρόσφατα μια γνωστή μου, μου περιέγραφε πώς σε μία δύσκολη στιγμή της (αντιμετώπισε ένα ιατρικό πρόβλημα), η «μηχανή» της στάθηκε καλύτερα και από άνθρωπο. Ομολογώ πως ντράπηκα όταν μου εξήγησε πως το λογισμικό ήταν το μοναδικό που διείσδυσε περισσότερο στην ψυχολογία της. Δεν της είπε αυτό που συνήθως επαναλαμβάνουμε σε τέτοιες περιπτώσεις, προσφέροντας ατεκμηρίωτη ελπίδα: «όλα καλά θα πάνε»!
Οχι, την επαίνεσε για τη δύναμή της και την προσπάθεια που καταβάλλει καθημερινά, με τη «μηχανή» να αναγνωρίζει τις δυσκολίες που περνά με μία συμπόνια και ενσυναίσθηση, που οι υπόλοιποι δεν κατορθώσαμε.
Και κάπως έτσι, το 2025, η πιο δημοφιλής λέξη είναι μια λέξη που περιγράφει… μοναξιά. Το parasocial δεν είναι η σχέση με τον influencer, ούτε με την ηθοποιό, ούτε με την ΑΙ. Είναι ο τρόπος που προσπαθούμε να γεμίσουμε τα κενά μας.
Και το ερώτημα που μένει δεν είναι ποιον «ακολουθούμε», αλλά ποιον αληθινά (ο/η) ψάχνουμε.
