Οταν ιδρύθηκε, την επομένη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο ΟΗΕ ήταν μια έκφραση ελπίδας. Και η γέννηση της διεθνούς κοινότητας όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Για πρώτη φορά, αρχίσαμε να πιστεύουμε ότι υπάρχει κοινή ανθρωπότητα, ότι έχουμε παγκόσμιους νόμους, παγκόσμιες νόρμες, και ότι η διεθνής κοινότητα πρέπει να ενωθεί και να συνεργαστεί για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Ενα παγκόσμιο εγχείρημα στο οποίο όλοι έχουν συμφέρον: ήταν ενδεχομένως το μεγαλύτερο επίτευγμα των πρώτων χρόνων, η δημιουργία αυτών των προσδοκιών, στις οποίες ΟΗΕ, κράτη και λαοί προσπαθούν έκτοτε να ανταποκριθούν.
Tα πρώτα εκείνα χρόνια, η διατήρηση της ειρήνης αφορούσε κυρίως την επιτήρηση μιας συμφωνίας εκεχειρίας και της απόσυρσης των στρατευμάτων. Οι επιτυχημένες διαπραγματεύσεις εκεχειρίας απέδειξαν την ικανότητα του ΟΗΕ να μεσολαβεί σε σοβαρές συγκρούσεις και να αποτρέπει επικίνδυνες απειλές για την ειρήνη. Πρόκειται για ένα μοντέλο που έχει σημειώσει τεράστια επιτυχία, βοήθησε στην επίτευξη ειρήνης σε περιοχές όπως η Ναμίμπια, το Ελ Σαλβαδόρ, η Κολομβία, η Σιέρα Λεόνε. Είναι όμως παράλληλα όλο και πιο δύσκολα εφαρμόσιμο. Και επιπλέον, είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί χρηματοδότηση για αυτές τις αποστολές. Η ανθρωπότητα ξοδεύει περίπου 7,5 δισεκατομμύρια δολάρια την ημέρα για τον πόλεμο και τους στρατούς μας. Το ίδιο ποσό ξοδεύει σε έναν χρόνο για τη διατήρηση της ειρήνης σε όλο τον κόσμο.
Από την εξάλειψη της ευλογιάς μέχρι την προώθηση των γυναικείων δικαιωμάτων, από την καταπολέμηση της πείνας και του αναλφαβητισμού μέχρι τη μείωση της μητρικής θνησιμότητας, από τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας μέχρι τη Συμφωνία του Παρισιού για την Κλιματική Αλλαγή, ο κατάλογος των επιτευγμάτων του ΟΗΕ παραμένει, εντούτοις, μακρύς. Μία από τις κριτικές που εισπράττει συχνά είναι πως δεν πρόκειται για τίποτε άλλο παρά για ένα φόρουμ συζητήσεων. Κι εντούτοις, αυτή είναι μια από τις πιο σημαντικές λειτουργίες του. Είναι ένας από τους μοναδικούς χώρους όπου οι χώρες μπορούν να συνεχίσουν να συναντώνται και να αλληλεπιδρούν, ανεξάρτητα από το πόσο τεταμένες μπορεί να είναι οι διμερείς σχέσεις τους ή από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Τους αναγκάζει (ΟΚ, όχι πάντα, συνήθως όμως…) να συναντηθούν και αυτό έχει αποτρέψει σε πολλές περιπτώσεις μια επιδείνωση της κατάστασης. Πιθανώς μάλιστα να απέτρεψε και κάποιο είδος πυρηνικής σύγκρουσης. Πάντως σίγουρα μπορούμε να ευχαριστήσουμε τον ΟΗΕ για το γεγονός ότι ο Ψυχρός Πόλεμος παρέμεινε ψυχρός.
Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για το τι συμφωνείται στον ΟΗΕ. Οι περισσότεροι γνωρίζουν ότι ζητήματα όπως η παραπληροφόρηση και οι πανδημίες ξεπερνούν τα σύνορα. Δεν υπάρχει τρόπος η κυβέρνησή τους να τα αντιμετωπίσει μόνη της, όπως δεν μπορεί να λύσει μόνη της το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Ο ΟΗΕ συνεχίζει λοιπόν να συμβολίζει τις ελπίδες των ανθρώπων – ότι τα πράγματα θα είναι καλύτερα στο μέλλον από ό,τι είναι τώρα. Είναι ένα πολύ ανθρώπινο χαρακτηριστικό αυτό, ότι έχουμε την ικανότητα να ελπίζουμε και τη βούληση να συνεργαζόμαστε. Και αυτό ουσιαστικά εκπροσωπεί ο ΟΗΕ, ακόμα και στα 80 του.
Είναι, βέβαια, αποκαρδιωτικό να διαβάζεις πως αναγκάζεται να περικόψει κατά 15,1% τον προϋπολογισμό του για το 2026. Και σε πιάνει απελπισία όταν ακούς τον Ντόναλντ Τραμπ να διασπείρει παραπληροφόρηση από το βήμα του, κατηγορώντας τον, για παράδειγμα, ότι ενθαρρύνει την «κρίση της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης», προσθέτοντας, για να του βγουν οι αριθμοί, τους νόμιμους στους παράτυπους μετανάστες, ή τη βοήθεια που χορηγεί ο ΟΗΕ σε εκείνη που δίνουν άλλες, τοπικές οργανώσεις ή ΜΚΟ – όπως προσέθεσε τους ευρωπαίους κρατούμενους, αλλά και τους τουρίστες, τους ξένους επιχειρηματίες καθώς και τους κοινούς ποινικούς από άλλες χώρες, στους «αλλοδαπούς ή μετανάστες» που κρατούνται στις φυλακές των ευρωπαϊκών κρατών, ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Μαζί με την πολυμέρεια, ο ΟΗΕ αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη κρίση στην ιστορία του, και είναι βέβαιο πως χρειάζεται μεταρρύθμιση σε βάθος. Το καλό είναι ότι δείχνει πρόθυμος να την ξεκινήσει, με την πρωτοβουλία «ΟΗΕ80». Και παραμένει συναφής, σχετικός: το φόντο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ επέλεξαν η Γαλλία και η Σαουδική Αραβία προκειμένου να διοργανώσουν τη σύνοδο για τη λύση των δύο κρατών, εκεί έσπευσε ο νέος ηγέτης της Συρίας προκειμένου να επαναβεβαιώσει την επιστροφή της χώρας του στη διεθνή κοινότητα, εκεί, στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, έδωσαν προχθές την απάντησή τους στον Τραμπ και τις ανοησίες του περί «απάτης» οι 100 και πλέον χώρες, ανάμεσά τους και η Κίνα, που δημοσίευσαν ή δεσμεύτηκαν να δημοσιεύσουν πριν από την COP30 του Νοεμβρίου νέες δεσμεύσεις μείωσης των εκπομπών τους σε αέρια του θερμοκηπίου.
Ο ΟΗΕ έχει ένα μεγάλο ατού με το μέρος του: δεν υπάρχει εναλλακτική στην πολυμέρεια, όσο «εκτός λειτουργίας» και αν βρίσκεται αυτή επί του παρόντος. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, λοιπόν, στο τέλος θα επιβιώσει. Καλού κακού, όμως, ας διπλοτσεκάρει τις κυλιόμενες σκάλες, τους τηλε-υποβολείς και τα μεγάφωνα εντός της αίθουσας όποτε τον επισκέπτεται ο Ντόναλντ Τραμπ, γιατί από την οργή ανθρώπου νάρκισσου και χωρίς χιούμορ, τίποτα δεν σε σώζει.
