Ρώσοι επιστήμονες πέτυχαν ένα εντυπωσιακό επίτευγμα, καταφέρνοντας να επαναφέρουν στη ζωή μικροσκοπικούς οργανισμούς που παρέμεναν παγωμένοι για περίπου 24.000 χρόνια μέσα στον μόνιμο παγετό της Σιβηρίας. Οι οργανισμοί αυτοί, γνωστοί ως bdelloid rotifers ή «τροχοφόρα», είναι μικροσκοπικά ζώα με χαρακτηριστικό κυκλικό στόμα, περιτριγυρισμένο από λεπτές τρίχες.
Παρά τον εύηχο χαρακτηρισμό «ζόμπι σκουλήκια» που χρησιμοποιήθηκε σε ορισμένα μέσα ενημέρωσης, οι ερευνητές διευκρινίζουν ότι δεν υπάρχει καμία απειλή για τον άνθρωπο. Οι bdelloid rotifers ανήκουν στους λεγόμενους ακραίους οργανισμούς (extremophiles), όπως και τα γνωστά tardigrades, και μπορούν να επιβιώσουν σε συνθήκες θανατηφόρες για τα περισσότερα έμβια όντα — από ακραίο ψύχος έως πλήρη έλλειψη νερού.
Η αναβίωση των οργανισμών από τον παγετό
Για τις ανάγκες της έρευνας, οι επιστήμονες συνέλεξαν δείγματα εδάφους από βάθος περίπου 3,5 μέτρων σε περιοχή της Σιβηρίας, η οποία παραμένει παγωμένη από την εποχή του Πλειστόκαινου. Με ήπια απόψυξη και ειδικό θρεπτικό μέσο, οι οργανισμοί «ξύπνησαν», άρχισαν να κινούνται και να αναπαράγονται φυσιολογικά, μάλιστα με αγενή αναπαραγωγή, δημιουργώντας πιστά γενετικά αντίγραφα του εαυτού τους.
Το μυστικό της επιβίωσης: η κρυπτοβίωση
Το κλειδί της ανθεκτικότητάς τους βρίσκεται σε μια σπάνια κατάσταση που ονομάζεται κρυπτοβίωση. Σε αυτήν, ο μεταβολισμός σχεδόν μηδενίζεται και τα κύτταρα προστατεύονται από ειδικές πρωτεΐνες, επιτρέποντας στον οργανισμό να «παγώσει τον χρόνο» έως ότου οι συνθήκες γίνουν ευνοϊκότερες.
Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, η κρυπτοβίωση δεν είναι τυχαίος λήθαργος, αλλά μια βιολογικά «προγραμματισμένη» διαδικασία επιβίωσης που εξασφαλίζει τη μακροχρόνια διατήρηση ζωής σε ακραία περιβάλλοντα.
Εφαρμογές και προοπτικές στην επιστήμη
Η ανακάλυψη εντάσσεται στο πεδίο της κρυοβιολογίας, της επιστήμης που μελετά τη ζωή σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες. Αν και η ιδέα εφαρμογής παρόμοιων τεχνικών σε ανθρώπους παραμένει στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας, τα ευρήματα αυτά προσφέρουν πολύτιμα διδάγματα.
Θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να οδηγήσουν σε πιο ανθεκτικές καλλιέργειες, νέες μεθόδους αποθήκευσης τροφίμων ή ακόμη και σε γεωργικές εφαρμογές σε ακραία περιβάλλοντα, όπως μελλοντικές αποστολές στον Άρη.
Οι bdelloid rotifers προστίθενται έτσι σε μια μικρή αλλά εντυπωσιακή λίστα οργανισμών που έχουν «επιστρέψει» από τη βαθιά κατάψυξη της ιστορίας, μαζί με βρύα, φυτά και μικροσκοπικά σκουλήκια. Προς το παρόν, συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται αθόρυβα στο εργαστήριο, ανοίγοντας όμως για την επιστήμη ένα νέο και συναρπαστικό κεφάλαιο.
