Η ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ ΕΠΙΤΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΕΛΕΤΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ
ΚΑΤΟΧΗ «ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΤΩ»- ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΟΠΟΥ
Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ
ΚΑΙ Η ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΤΗΣ ΝΑ ΧΕΙΡΙΣΤΕΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ,
ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΝΑ ΠΑΡΑΣΧΕΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ (ΟΠΩΣ ΤΗ ΔΙΑΝΟΜΗ
ΦΑΓΗΤΟΥ), ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕ ΜΙΑ ΣΕΙΡΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ
ΤΟΠΙΚΟΤΗΤΩΝ. ΑΥΤΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΙ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ
Η ΣΙΛΑ ΛΕΚΕΡ, ΠΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΣΥΡΟΥ
ΔΙΕΡΕΥΝΑ ΤΟ ΘΟΛΟ ΠΛΕΓΜΑ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΙ
ΣΤΙΣ ΚΑΤΟΧΙΚΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ
«Αν χαρακτηρίσεις τους ναζιστές “κακούς”, εκεί σταματούν και τα περιθώρια της κατανόησης των πράξεών τους», δηλώνει σε μια πρόσφατη συνέντευξή του ο γνωστός ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ. Και εξηγεί: «Οι ναζιστές αποτελούν σήμερα ένα είδος ηθικού μέτρου σύγκρισης ως ενσάρκωση του απόλυτου κακού… Προσωπικά, δεν αισθάνομαι άνετα με αυτό, γιατί πιστεύω ότι μας διακρίνει σήμερα μια ροπή προς την υπερβολική ηθικολογία. Και η ηθική γλώσσα υποκαθιστά την πολιτική γλώσσα- κάτι που αποτρέπει την κατανόηση των πραγμάτων» (Συνέντευξη στον Μάρκο Καρασαρίνη, ΒΗΜagazino, τχ. 472, 1/11/2009, σ. 28-34).

Αυτό το αξίωμα πρέπει να είχε υπόψη της η Βρετανίδα ιστορικός Σίλα Λεκέρ όταν συνέγραφε τη διδακτορική της διατριβή υπό την εποπτεία, ακριβώς, του Μαρκ Μαζάουερ. Αποτέλεσμα της διατριβής αυτής είναι το βιβλίο που κυκλοφορεί τώρα από τις Εκδόσεις Τauris με τίτλο (μεταφρασμένο στα ελληνικά) «Το Ελληνικό Νησί του Μουσολίνι:Ο Φασισμός και η Ιταλική Κατοχή της Σύρου στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο». Το βιβλίο της Λεκέρ είναι εμφανώς επηρεασμένο από τη δουλειά του Μαζάουερ, και κυρίως από το έργο του « Στην Ελλάδα του Χίτλερ, Η εμπειρία της Κατοχής » (μτφρ. Κώστας Κουρεμένος, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1994).

Τα αρχεία

Οι προθέσεις της Λεκέρ είναι, ωστόσο, λιγότερο φιλόδοξες από αυτές του δασκάλου της. Στο έργο της δεν επιχειρεί μια γενική ανάλυση της κατοχικής περιόδου στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας. Η έρευνά της εστιάζεται αποκλειστικά σε ένα συγκεκριμένο χωρο-χρονικό πλαίσιο: στη Σύρο κατά την περίοδο της φασιστικής κατοχής (Απρίλης 1941- Σεπτέμβρης 1943). Όπως αναφέρει η ίδια στην εισαγωγή του βιβλίου της, η επιλογή της καθορίστηκε από τρεις κυρίως λόγους. Κατ΄ αρχάς, η Σύρος διαθέτει ένα από τα πιο πλούσια και αρτιότερα διατηρημένα αρχεία για την περίοδο της ιταλικής κατοχής- γεγονός το οποίο, αξίζει να σημειωθεί, οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στη συστηματική καταγραφή και ταξινόμησή του από τα προγράμματα της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού (υπό την εποπτεία του ιστορικού Χρήστου Λούκου). Κατά δεύτερο λόγο, η περίπτωση της Σύρου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον από ιστορικής πλευράς, τόσο λόγω του παρελθόντος της ως εύρωστης οικονομικής πρωτεύουσας των Κυκλάδων όσο και λόγω της ιδιομορφίας της κοινωνικο-θρησκευτικής σύστασης του πληθυσμού της. Η παρουσία της Καθολικής κοινότητας στο νησί δημιούργησε, πράγματι, μια πολύ ενδιαφέρουσα δυναμική, ανοίγοντας το πεδίο για τη δημιουργία όχι μόνο διαφορετικών απαντήσεων προς τις κατοχικές αρχές κατά τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου, αλλά και διαφορετικών αναμνήσεων από τα γεγονότα κατά τη μεταγενέστερη των γεγονότων εποχή. Με άλλα λόγια, η μελέτη της Λεκέρ επιχειρεί να κατανοήσει τον αντίκτυπο της Κατοχής πάνω σε κοινωνίες με έντονες ταυτοτικές διαφοροποιήσεις.

Τρίτον, πεποίθηση της Λεκέρ είναι πως η τοπική ιστορία παρέχει ένα πιο ασφαλές και καθαρό πλαίσιο για τη μελέτη των σχέσεων εξουσίας μεταξύ κατακτητών και κατακτημένων. Ελάχιστα έργα, όντως, μελετούν σε τοπικό επίπεδο την κατοχή του Άξονα στην Ελλάδα. Τα περισσότερα ασχολούνται με το θέμα από μια συγκεντρωτική σκοπιά: μελετούν τους μηχανισμούς της Κατοχής και τον αντίκτυπό της στην κοινωνία από «τα πάνω».

Ο γεωγραφικός περιορισμός του έργου της Λεκέρ αντισταθμίζεται, ωστόσο, από το θεματικό βάθος της έρευνάς της. Το βιβλίο προσφέρει, πράγματι, αν όχι μια ολοκληρωμένη, σίγουρα πολύπλευρη, προσέγγιση της περιόδου της φασιστικής κατοχής στο νησί.

Τελευταία Νέα