ΕΚΔΟΘΗΚΕ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΜΙΣΟ ΑΙΩΝΑ
ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ, ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
ΤΟΥ Λ. ΣΤΑΥΡΙΑΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ. ΟΜΩΣ ΓΙΑΤΙ ΑΥΤΗ Η ΟΓΚΩΔΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΚΛΑΣΙΚΗ;
Η μελέτη Τα Βαλκάνια μετά το 1453 εκδόθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1958, σε μια εποχή που το παράδειγμα των μεγάλων αφηγήσεων ήταν κυρίαρχο στην ιστοριογραφία. Σε αυτό το παράδειγμα εντασσόταν και αυτή η μελέτη. Καλύπτει μια μεγάλη χρονική περίοδο πέντε αιώνων (από την πτώση της Κωνσταντινούπολης έως τη διαίρεση της Ευρώπης κατά τον Ψυχρό Πόλεμο) και αποτελεί μια συνολική θεώρηση των αλλαγών και των εξελίξεων. Ο Σταυριανός συνδέει την οικονομία με τις κοινωνικές αλλαγές, τις διπλωματικές σχέσεις με τις πολιτικές εξελίξεις για να προσφέρει μια συνθετική ιστορική μελέτη για τα Βαλκάνια.

Χωρίς να δίνει προτεραιότητα σε κάποιον παράγοντα για την εξέταση των ιστορικών εξελίξεων είναι σαφές ότι για τις διαφορετικές περιόδους της ιστορίας των Βαλκανίων επιλέγει και το αντίστοιχο ερμηνευτικό πρίσμα. Η περίοδος της εδραίωσης και ακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εξετάζεται μέσα από τη σχέση πολέμου και οικονομίας. Αυτό κάθε άλλο παρά τυχαίο είναι. Η ισχύς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θεμελιώθηκε μέσα από την εδαφική της επέκταση, η οποία ήταν αποτέλεσμα νικηφόρων πολέμων. Μέχρι τον 16ο αιώνα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία είναι μια «στρατιωτική μηχανή», όπως τη χαρακτηρίζει ο Σταυριανός, η οποία όμως καταφέρνει να διατηρεί την ειρήνη στο εσωτερικό της. Τα εδάφη που κατακτούσε ο σουλτάνος τα αναδιένειμε στη στρατιωτική και διοικητική ελίτ, η θέση των αγροτών ήταν σαφώς καλύτερη από αυτή που είχαν στη Δύση, ομάδες ή περιοχές απολάμβαναν αυτονομία και ειδικά προνόμια, οι χριστιανοί, χωρίς να είναι ίσοι με τους μουσουλμάνους, απολάμβαναν σημαντικό βαθμό θρησκευτικής ελευθερίας και ο στρατός υποσχόταν μια λαμπρή σταδιοδρομία για όσους ήταν μουσουλμάνοι. Η Ρax Οttomanica, όπως την ονομάζει ο συγγραφέας, διήρκεσε όσο και οι νικηφόροι πόλεμοι. Εδώ χρειάζεται μια μικρή παρέκβαση. Το κεφάλαιο που ασχολείται με την περίοδο αυτή στην πρωτότυπη έκδοση επιγράφεται «Η Βαλκανική Χερσόνησος υπό οθωμανική κυριαρχία» ενώ στην ελληνική μετάφραση διαβάζουμε «Η Βαλκανική Χερσόνησος υπό τουρκική κατοχή». Το ζήτημα δεν είναι απλώς ότι ο αγγλικός όρος rule αποδίδεται πιστότερα μεταφραζόμενος ως «κυριαρχία» παρά ως «κατοχή», αλλά επιπλέον ότι ο όρος «τουρκική κατοχή» από ιστορική σκοπιά είναι πολλαπλά προβληματικός.

Από τις αρχές του 17ου αιώνα η Αυτοκρατορία μπαίνει σε κρίση γιατί οι πόλεμοι γίνονται αμυντικοί και ανεπιτυχείς, αλλά και γιατί η ίδια η υπερεπέκταση είχε γίνει οικονομικά και διοικητικά δυσβάστακτη. Για την εξέταση της κρίσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο συγγραφέας μετατοπίζει το ενδιαφέρον του στην οικονομία και τους θεσμούς. Οι Οθωμανοί (όπως και οι Ισπανοί) δεν συμμετείχαν ούτε επωφελήθηκαν από τη λεγόμενη Εμπορική Επανάσταση και τις κοινωνικές αλλαγές που έφερε στη Δύση. Ο έλεγχος του εμπορίου

Λ.Σ. Σταυριανός

ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1453

ΜΤΦ. ΕΛΕΝΗ ΔΕΛΙΒΑΝΗ, ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΟΥΝΑΡΗΣ, ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΡΑΪΑΝ ΣΤΟΓΙΑΝΟΒΙΤΣ, ΕΚΔ. ΒΑΝΙΑΣ, ΣΕΛ.

1.746, ΤΙΜΗ 62,70 ΕΥΡΩ

και των πρώτων υλών από τους Άγγλους, Γάλλους και Ολλανδούς και η αύξηση των εισαγωγών και η διαρκής εκροή χρυσού από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, την οδήγησαν σε ένα καθεστώς οικονομικής εξάρτησης και τεχνολογικής καθυστέρησης. Η κρίση αυτή είχε επιπτώσεις στη διοίκηση και τους θεσμούς. Οι πολεμικές αποτυχίες οδήγησαν στη στρατιωτική αποδυνάμωση και την ανεξέλεγκτη δράση των γενιτσάρων. Η διαφθορά στη διοίκηση μετακύλισε τα οικονομικά βάρη στους αγρότες, ενώ το τιμαριωτικό σύστημα σταδιακά κατέρρευσε δίνοντας τη θέση στα τσιφλίκια. Οι αγροτικές εξεγέρσεις στα οθωμανικά εδάφη παρείχαν τη μαζική βάση των εθνικιστικών κινημάτων που θα εξαπλωθούν τον 18ο και 19ο αιώνα. Επικεφαλής αυτών των κινημάτων θα τεθούν όσοι επωφελούνταν από τη διείσδυση της Δύσης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και έλκονταν από τις νέες δυνατότητες που διανοίγονταν: από τη μια πλευρά έμποροι και πλοιοκτήτες και από την άλλη οι λόγιοι.

Τελευταία Νέα