Mια φιλία που γράφεται με νότες

Όποιοι από μας έχουν επισκεφθεί την Πόλη, εκτός από μπακλαβά, καζάντιμπι και

κεμπάπ δοκίμασαν – ήθελαν δεν ήθελαν – και ολίγο από Βίσση (Άντζελα Δημητρίου,

Γλυκερία κ.ά.) μια που η σύγχρονη ελληνική «σουξεδοποιία» παρελαύνει με όλα

της τα καλούδια από τα νεανικά στέκια και τις αγορές της Πόλης. Το είδαμε και

μέσω Εurovisiοn: Δεν είναι τυχαίο που ο Sakis είχε ειδική περιποίηση από τους

παρουσιαστές…

Και δεν είναι μόνο τα εφήμερα σουξέ που κάνουν καριέρα εκεί. Τα πιο

εκπαιδευμένα αυτιά γνωρίζουν τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη, την Καραΐνδρου, τον

Μάριο Φραγκούλη, τη Βασιλική Παπαγεωργίου (από το γκρουπ «Βόσπορος»).

Δεν ισχύει το ίδιο στην Ελλάδα. Τουρκική γλώσσα ακούσαμε πολύ πρόσφατα στο

σάουντρακ της «Πολίτικης Κουζίνας», από την Τουρκάλα Ντιλέκ Κοτς, ενώ μια

μικρή αναδρομή στο πρόσφατο παρελθόν μας, λέει ότι αν εξαιρέσουμε τις κατά

καιρούς συνεργασίες των Θεοδωράκη – Λιβανελί – Φαραντούρη, μας μένουν

ελάχιστες περιπτώσεις ελληνοτουρκικής συνύπαρξης.

Αλλά αυτή είναι η μισή αλήθεια… H άλλη μισή λέει ότι στον κύκλο των Ελλήνων

μουσικών είναι γνωστό ότι η παιδεία και η παράδοση των Τούρκων μουσικών τούς

κάνει άφθαστους στο είδος τους. Όπως άφθαστους τους κάνει το γεγονός ότι η

λεγόμενη τουρκική κλασική μουσική (που μεγάλο κομμάτι της βασίζεται στη

βυζαντινή παράδοση) ακόμη και σήμερα είναι ένα ζωντανό κομμάτι του σύγχρονου

πολιτισμού τους, που το περιποιούνται και το πλουτίζουν δεόντως. Είναι πλέον

κοινό μυστικό ότι ο Έλληνας που θέλει να μάθει κανονάκι, σάζι, ούτι, σαντούρι

ή να πλουτίσει τις γνώσεις του και την εμπειρία του με τα χρώματα της

ανατολικής μουσικής παράδοσης, είναι καλό να έχει επαφή ή να βρει έναν

«μέντορα» στην Πόλη.

Τον δρόμο για αυτήν την άλλου είδους… επιστροφή στην Πόλη και την απάλειψη

των ταμπού, βοήθησε σημαντικά ο Νικηφόρος Μεταξάς, κάνοντας πράξη αυτό που επί

της ουσίας απαγόρευε η πολιτική πρακτική: ζώντας μόνιμα στη Χάλκη εδώ και

είκοσι χρόνια έφερε πρώτος σε επαφή Έλληνες και Τούρκους μουσικούς μέσα από τα

ελληνοτουρκικά γκρουπ «Βόσπορος», «Φανάρι της Ανατολής» κ.ά. Μέσα από δίσκους

και συναυλίες (και στις δύο χώρες), φώτισε ξανά αυτό που πριν από 30 ή 40

χρόνια ήταν αυτονόητο: «Οι μουσικές μας έχουν τον ίδιο κορμό», λέει. «H

οθωμανική μουσική είναι φτιαγμένη από αρμένικες, ελληνικές, εβραϊκές,

ρωμαίικες, κουρδικές και πάμπολλες άλλες παραδόσεις».

Ο Νικηφόρος Μεταξάς, ο Θωμάς Κοροβίνης και άλλοι Έλληνες μουσικοί που ήρθαν σε

επαφή με την Πόλη κι έκαναν στόχο ζωής να διατηρήσουν ζωντανή τη ρωμαίικη

κληρονομιά, γνωρίζουν ότι ήταν πολιτική γραμμή της Ελλάδας και μάλιστα

«ξεκάθαρη» (όπως λέει ο κ. Μεταξάς), να μην υπάρχουν πολιτισμικές ανταλλαγές

μεταξύ των δύο λαών, μέχρι να λυθεί το Κυπριακό. «Δεν είναι τυχαίο», λέει «που

στην πρεσβεία μας δεν υπάρχει πολιτιστικός ακόλουθος. Ό,τι έχει γίνει, γίνεται

με την προσπάθεια ιδιωτών».

Ο Ίμβριος τραγουδιστής Στέλιος Μπερμπέρης και ο τυφλός ακορντεονίστας Μουαμάρ

Κετεντζόγλου είναι ένα αχτύπητο καλλιτεχνικό ντουέτο που έχει όνομα στους

μουσικόφιλους της Πόλης. «Ο Μουαμάρ», λέει ο Στέλιος, ο οποίος μένει μόνιμα

στην Πόλη, «είναι τυφλός αλλά έχει… τέσσερα μάτια. Έτσι του λέω. Γνωρίζει

τόσο καλά το ελληνικό τραγούδι, που δεν του βγαίνει κανείς». Ελληνικά είναι

κυρίως τα τραγούδια που λένε στις συναυλίες τους.

Γιατί είναι τόσο καλοδεχούμενη η ελληνική μουσική στην Πόλη;

«Γιατί ποτέ δεν σταμάτησε να υπάρχει. Όταν μειώθηκε το ρωμαίικο στοιχείο, λόγω

των διωγμών, ανέλαβαν οι ίδιοι οι Τούρκοι να τη συντηρήσουν. Τη δεκαετία του

’90 άλλαξαν πλέον τα πράγματα εντελώς. Έφθαναν δίσκοι από την Ελλάδα, έρχονταν

οι τραγουδιστές για συναυλίες, υπήρξε άνοιγμα»

H Βασιλική Παπαγεωργίου, τραγουδίστρια, στιχουργός, βασικό μέλος του

ελληνοτουρκικού γκρουπ «Βόσπορος», ζει εδώ και 10 χρόνια στη Χάλκη και βιώνει

καθημερινά την εκεί πραγματικότητα. «Νομίζω ότι σε επίπεδο πολιτισμικό η

Τουρκία περιμένει από την Ελλάδα. Κάποτε οι Τούρκοι ίσως να μην τολμούσαν να

ομολογήσουν το αίσθημα κενού που τους άφησε η απομάκρυνση του ρωμαίικου

στοιχείου, σήμερα όμως το συζητούν ανοικτά», λέει.

Ποια είναι η αίσθηση που της δίνει το κοινό στην Ελλάδα; «Στην Τουρκία

υκλοφόρησα τρεις ελληνόφωνους δίσκους και συζητήθηκαν, πήγαν πολύ καλά. Εδώ

δεν μπορώ να φανταστώ να συμβαίνει το ίδιο. H τουρκική γλώσσα μάς φέρνει ακόμα

σε αμηχανία».

ΝΤΙΛΕΚ ΚΟΤΣ

«Τα ίδια… χάλια έχουμε, γιατί να το κρύψουμε;»

H τραγουδίστρια Ντιλέκ Κοτς (που έγινε ευρύτερα γνωστή στα μέρη μας από το

σάουντρακ της «Πολίτικης Κουζίνας») γεννήθηκε στην Αττάλεια, σπούδασε στην

Κωνσταντινούπολη κι εδώ και 4 1/2 χρόνια ζει μόνιμα με τον άνδρα της στη

Θεσσαλονίκη. Μιλάει καλά ελληνικά και φαίνεται απόλυτα ικανοποιημένη με τον

τρόπο που έχει εξελιχθεί η καριέρα της στην Ελλάδα. «Εμένα μόνο μία φορά μου

έτυχε», λέει «να δυσανασχετήσουν κάποιοι επειδή τραγουδούσα στα τουρκικά. Και

πάλι, όταν τελείωσε η συναυλία, ήρθαν οι ίδιοι και με φιλούσαν». «Ακόμα και

τουρκικά να τραγουδάω, κάτι τους ξυπνάει μέσα τους, κάτι τους συγκινεί βαθιά.

Δεν το θεωρώ περίεργο πια. Μοιάζουμε σε πολλά. Με τα ίδια κλαίμε, με τα ίδια

κάνουμε πλάκα, με τα ίδια τσαντιζόμαστε. Αφού τα ίδια χάλια έχουμε, γιατί να

το κρύψουμε;».

ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΡΠΑΘΙΟΣ

«Μας θαυμάζουν, μας θεωρούν Ευρωπαίους»

Ο Μανώλης Καρπάθιος είναι από τους μουσικούς που αποφάσισαν να τελειοποιήσουν

την τεχνική τους στο κανονάκι, κάνοντας μαθήματα στην Πόλη. «Μία φορά τον μήνα

έκανα μάθημα με τον Χαλίλ Καραντουμάν που τελικά έγινε φίλος μου. Εκεί η

παράδοση είναι ζωντανή. Διδάσκεται σε κρατικές σχολές, προβάλλεται στην

τηλεόραση, ακούγεται στα ραδιόφωνα. Πολύ υψηλού επιπέδου μουσικός πολιτισμός».

Δεν άργησε να έρθει σε επαφή με το τουρκικό κοινό. Εκείνος έκανε συναυλίες

εκεί – «δεν μας άφηναν να κατέβουμε απ’ το πάλκο, παρόλο που ήταν ελληνόφωνα

τα τραγούδια» – και ο Χαλίλ επισκέπτεται τακτικά την Ελλάδα κι έβγαλε μάλιστα

τον πρώτο του δίσκο (κανονάκι) στη δική μας ΜΒΙ.

Ο φίλος και δάσκαλός σου, Χαλίλ Καραντουμάν, τόσο πετυχημένος και γνωστός

στην Τουρκία, τι λόγο είχε να βγάλει δίσκο στην Ελλάδα;

« Όλοι οι Τούρκοι έχουν έναν κρυφό θαυμασμό για τους Έλληνες. Μας θεωρούν

Ευρωπαίους. Εμείς τους θαυμάζουμε για τον μουσικό τους πολιτισμό και τον τρόπο

που τον διατηρούν, κι εκείνοι μας θαυμάζουν για το αντίθετο. Γιατί τον

ξεχάσαμε και γίναμε… δήθεν Ευρωπαίοι».