Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης συναθροίζονται στις Βρυξέλλες για να συζητήσουν τίποτα λιγότερο από το μέλλον της Ουκρανίας. Τεχνικά, το θέμα τους εμφανίζεται ως ανταλλαγή απόψεων για τη χρηματοδότηση της ουκρανικής κυβέρνησης με την παροχή δανειακών διευκολύνσεων σε αυτή. Σε άλλες εποχές, θα ήταν μια υποσημείωση σε μια γεμάτη ημερήσια διάταξη. Στη σημερινή γεωπολιτική κατάσταση, η απόφαση αυτή θα προσδιορίσει την ίδια την θέση της Ευρωπαϊκής Ενωσης στον κόσμο.
Για όσους δεν είχαν δει τη γραφή στον τοίχο μετά την ομιλία του αντιπροέδρου Βανς στη Συνδιάσκεψη του Μονάχου, η ανακοίνωση της νέας Εθνικής Στρατηγικής των Ηνωμένων Πολιτειών ξεκαθάρισε ότι η διακυβέρνηση Τραμπ αντιλαμβάνεται τις ευρωπαϊκές χώρες ως παρακμιακούς παρίες αντιπαρερχόμενη πλήρως την ιστορία επιτυχίας που είναι η Ευρωπαϊκή Ενωση.
Τι σημασία έχει αν αυτό το πρωτόγνωρο πείραμα συντονισμού και τελικά ενοποίησης ανεξάρτητων κρατών σε μια κοινή πορεία, που εξασφάλισε ειρήνη, ασφάλεια και ευημερία για τρεις γενιές σε μια ήπειρο που δυο φορές μέσα στον 20ό αιώνα καταστράφηκε ολοκληρωτικά; Ο αμερικανός πρόεδρος και η ομάδα του δεν καταλαβαίνουν τι είναι αυτό, δεν θέλουν να καταλάβουν τι είναι αυτό και σε τελική ανάλυση θέλουν αυτό να πάψει να υπάρχει.
Χέρι με χέρι με αυτή την αντίληψη και τελικά προσδοκώντας το ίδιο αποτέλεσμα, οι ΗΠΑ απεκδύονται τον ηγετικό τους ρόλο και ζητούν από αυτές τις ευρωπαϊκές χώρες που δεν υπολήπτονται και οι οποίες απειλούνται με πολιτισμική διαγραφή να αναλάβουν πλήρως και μόνες τους τη δική τους άμυνα – έναντι ποίων δεν διευκρινίζει.
Σε αυτή τη θέαση του κόσμου η Ουκρανία από τη μια πλευρά είναι πρόβλημα της Ευρώπης και από την άλλη είναι αντικείμενο συναλλαγής μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, που φαίνεται να βρίσκονται μαζί στην ίδια πλευρά της Ιστορίας, επιχειρώντας να ανασυστήσουν έναν κόσμο μεγάλων δυνάμεων και περιοχών επιρροής – όταν δεν ξέρεις Ιστορία, δεν ξέρεις επίσης ότι δεν μπορεί να την ξαναζήσεις.
Οι ευρωπαϊκές χώρες ξέρουν την ιστορία της, την παράγουν, τη ζουν, τη διαμορφώνουν και μαθαίνουν (τις περισσότερες φορές) από αυτή. Αυτό δεν σημαίνει ότι η μετάβαση από μια εποχή ασφάλειας και σχετικής αμεριμνησίας στη βίαιη ενηλικίωσή τους είναι εύκολη. Η ζαλάδα της αμερικανικής εγκατάλειψης, η διάρρηξη της εμπιστοσύνης ανάμεσα στους δυο πυλώνες του δυτικού κόσμου δεν χωνεύεται εύκολα.
Οπως εύκολα δεν λαμβάνονται οι αποφάσεις στην κοινή μας ευρωπαϊκή οικογένεια, ακριβώς γιατί είμαστε συνασπισμός κυρίαρχων κρατών και όχι ένα ενιαίο κράτος. Μεγαλώνουμε, όμως, ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις της εποχής μας, ακόμη και να σέρνουμε τα πόδια μας πριν πάρουμε τη δύσκολη απόφαση και περάσουμε στο επόμενο επίπεδο. Οπως και με την ελληνική κρίση, την ώρα τούτη φτιάχνουμε θεσμούς και εργαλεία για την κοινή μας άμυνα, με πρώτη ανάγκη τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας, που για την ώρα πολεμά για εμάς αντί για εμάς απέναντι σε μια απειλητική αναθεωρητική δύναμη.
Η σκέψη να χρησιμοποιήσουμε τα δεσμευμένα σε ευρωπαϊκές τράπεζες κεφάλαια της Ρωσικής Ομοσπονδίας φαντάζει εύλογη, ίσως και μια ηθική τιμωρία για τον επιτιθέμενο με τη μορφή πολεμικών αποζημιώσεων (που όμως δεν συζητήσαμε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο γιατί ξέραμε την καταστροφική επίπτωση των ταπεινωτικών όρων μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο), θέτει όμως σε σοβαρή διακινδύνευση τη φερεγγυότητα των ευρωπαϊκών πιστωτικών οργανισμών.
Σε μια εποχή που τα χρήματα γενικώς εγκαταλείπουν τις απρόβλεπτες ΗΠΑ για να βρουν καταφύγιο σε σταθερές νησίδες ασφάλειας, είμαστε σίγουροι ότι θέλουμε να δώσουμε μήνυμα ανασφάλειας στον υπόλοιπο πλανήτη; Και αν τελικώς συμφωνήσουμε ότι χρειαζόμαστε ισόποσες εγγυήσεις για να επιστρέψουμε αυτά τα κεφάλαια στη Ρωσία μετά το τέλος του πολέμου, δεν θα έχουμε καταλήξει να βάλουμε το περίσσευμά μας σε έναν κοινό κουμπαρά; Και κάπως έτσι, ανεπαισθήτως, μετακινούμαστε προς την οικονομική μας ενοποίηση.
Η Μαρία Γαβουνέλη είναι καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του ΔΣ στο Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής
