Η τεχνολογία της εικόνας έφερε την επανάσταση στον τρόπο που καταγράφονται οι ειδήσεις. Πάει καιρός από την εποχή που ο κόσμος παρακολουθούσε τα επίκαιρα σε κινηματογραφικές αίθουσες στις αρχές του περασμένου αιώνα μαθαίνοντας τα νέα της ανθρωπότητας σε όλον τον πλανήτη. Σήμερα, χάρη στην τεχνολογία της φορητής κάμερας στο έξυπνο τηλέφωνο η δημιουργία ενός οπτικού ντοκουμέντου είναι απλή και οικονομική υπόθεση για την καταγραφή των ειδήσεων. Οι εκατοντάδες χιλιάδες ώρες ιστορίας του πρόσφατου παρελθόντος που αποτυπώθηκαν σε φιλμ και σκληρούς δίσκους και φυλάσσονται σε αρχεία βιβλιοθηκών δείχνουν τι πραγματικά συνέβη. Ωστόσο από τον περασμένο Σεπτέμβριο μία ΑΙ εφαρμογή, το SORA 2, προσφέρει όλες τις δυνατότητες δημιουργίας κινούμενης εικόνας που «θολώνει» τη βεβαιότητά μας να ξεχωρίζουμε τι είναι αληθινό και τι κατασκευασμένο.
Αυτή η συζήτηση κράτησε ενεργό το ακροατήριο που συμμετείχε στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Αμστερνταμ (IDFA), όπου καταξιωμένοι επαγγελματίες σκηνοθέτες ταινιών ντοκιμαντέρ παρουσίασαν τους ενδοιασμούς τους στην παρουσία της τεχνητής νοημοσύνης κατά την παραγωγή ντοκιμαντέρ. Καθώς το συγκεκριμένο είδος συνδέεται με τις αρχές δημοσιογραφικής δεοντολογίας και τις έννοιες της αλήθειας και της πραγματικότητας. «Τα ντοκιμαντέρ ασχολούνται κυρίως με θέματα αλήθειας, διαφάνειας και εμπιστοσύνης. Εάν χρησιμοποιούν τα λεγόμενα συνθετικά υλικά της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά τα παρουσιάζουν ως “πραγματικά”, αυτό δεν αποτελεί απλώς παραβίαση της σιωπηρής συμφωνίας μεταξύ του σκηνοθέτη και του κοινού. Οι συνέπειες είναι πολύ ευρύτερες και πολύ πιο σοβαρές, αφού κινδυνεύει ένας αιώνας κοινής ιστορίας» επισημαίνουν για το ίδιο θέμα οι «New York Times».
Οπως αναφέρει το «Variety», οι σύνεδροι του IDFA απασχολήθηκαν με την τελειότητα της εξαπάτησης που μπορεί να συμβεί όταν σκηνοθέτες ντοκιμαντέρ χρησιμοποιούν εργαλεία όπως το SORA 2 για να υλοποιήσουν τις χαμηλού κόστους παραγωγές τους. Ο αντίκτυπος της τεχνητής νοημοσύνης στο αρχειακό υλικό είναι πολύ σημαντικός. Και τον επισήμανε στις δηλώσεις της η πορτογαλίδα σκηνοθέτρια Σοσάνα ντε Σούσα Δίας, η τιμώμενη δημιουργός στο φετινό IDFA: «Η τεκμηρίωση των εικόνων γίνεται πολύ πιο εύκολη. Ωστόσο υπάρχει κίνδυνος όχι μόνο οι θεατές να πιστέψουν ψεύτικα αρχειακά πλάνα, αλλά γενικότερα οι άνθρωποι να σταματήσουν να πιστεύουν οτιδήποτε βλέπουν και ακούν. Και στις δύο περιπτώσεις, το καθεστώς της αλήθειας μας κλονίζεται εντελώς».
Ορια και κανόνες
Ο βραβευμένος με Emmy σκηνοθέτης και γραφίστας Eugen Bräunig («Trafficked») ανέφερε ότι συνεργάστηκε με την Archival Producers Alliance (τον οργανισμό προάσπισης αρχειακού υλικού που ίδρυσαν το 2023 οι παραγωγοί ντοκιμαντέρ) για να καταρτίσει μια σειρά κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με τα όρια και τους κανόνες στην επεξεργασία βίντεο με εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης και στη χρήση αρχείων. «Στον τομέα των ντοκιμαντέρ, δεν υπάρχει οργανισμός που να μας λέει πώς να κάνουμε τα πράγματα» τόνισε. «Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αυτορυθμιστούμε και να επιβάλουμε ορισμένα πρότυπα στους εαυτούς μας, ώστε να είμαστε υπεύθυνοι ως αφηγητές, δημιουργοί ειδήσεων και δημιουργοί εικόνων». Ο σκηνοθέτης έδειξε ένα βίντεο που δημιουργήθηκε από το SORA, το οποίο απεικόνιζε ένα τεχνητό δελτίο ειδήσεων της δεκαετίας του 1990 (με θέμα τη νόσο των ζόμπι) για να δείξει πόσο πιστές είναι σήμερα οι ακολουθίες που δημιουργούνται από την τεχνητή νοημοσύνη. «Φυσικά, ήταν δυνατό να δημιουργηθούν ψεύτικα βίντεο και στο παρελθόν, αλλά απαιτούσαν μεγάλα έξοδα παραγωγής και πολύ χρόνο. Τώρα, είναι πολύ φθηνά και πολύ γρήγορα» σχολίασε ο Bräunig. «Αν οι άνθρωποι αρχίσουν να δυσπιστούν στις ειδήσεις, κάτι που ήδη συμβαίνει, ενδέχεται να αναπτύξουν αυτό το αίσθημα δυσπιστίας και προς την παραγωγή ντοκιμαντέρ. Και σε ορισμένες περιπτώσεις δικαιολογημένα».
