Για να αρθεί το casus belli από την Τουρκία θα πρέπει να υπάρξει μια κοινή ταυτόχρονη δήλωση και από τις δύο πλευρές ότι αυτό είναι το τέλος του casus belli καθώς και το τέλος των μονομερών επιβολών στα χωρικά ύδατα δηλώνει στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» ο πρώην πρωθυπουργός και πρώην ΥΠΕΞ της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου, ενώ προτείνει κοινοπραξία Ελλάδας – Τουρκίας στο SAFE.
Η συνάντηση μεταξύ του πρωθυπουργού Μητσοτάκη και του προέδρου Ερντογάν ακυρώθηκε. Τι πιστεύετε;
Δεν γνωρίζω τον λόγο της ακύρωσης. Αν πρόκειται μόνο για λόγους που έχουν να κάνουν με το πρόγραμμα, αυτό συμβαίνει μερικές φορές στον ΟΗΕ. Αν υπάρχει κάποιος ουσιαστικός λόγος, θα πρέπει να υπάρξει κάποια εξήγηση και από τις δύο πλευρές, λέγοντας ότι δεν μπορέσαμε να συναντηθούμε, αλλά θα συναντηθούμε σύντομα.
Το σχέδιο Μητσοτάκη ήταν να συζητήσει με τον τούρκο πρόεδρο την άρση του casus belli για να αποκτήσει η Τουρκία πρόσβαση στο SAFE. Θα μπορούσε να είναι μια επιλογή για την Τουρκία;
Αυτή είναι μια λανθασμένη ισορροπία. Το casus belli δεν προέκυψε ξαφνικά. Ο λόγος ήταν απόφαση που έλαβε η ελληνική κυβέρνηση να αυξήσει τα χωρικά της ύδατα από έξι σε 12 μίλια. Πάντα υποστήριζα τη θέση ότι δεν υπάρχει ανάγκη για casus belli, αλλά δεν υπάρχει επίσης ανάγκη λήψης μονομερών αποφάσεων για τα χωρικά ύδατα και από τις δύο χώρες. Θα πρέπει να υπάρξει μια κοινή ταυτόχρονη δήλωση και από τις δύο πλευρές ότι αυτό είναι το τέλος του casus belli καθώς και το τέλος των μονομερών επιβολών. Θα είναι ένας λανθασμένος υπολογισμός από τον Μητσοτάκη, επειδή η Ευρώπη χρειάζεται την Τουρκία στο SAFE περισσότερο από ό,τι η Τουρκία χρειάζεται την Ευρώπη. Θα πρότεινα στον πρωθυπουργό Μητσοτάκη να δημιουργήσει μια κοινοπραξία με την Τουρκία στο SAFE. Αν θέσετε ως προϋπόθεση την πρόσβαση της Τουρκίας στο SAFE, πρώτα απ’ όλα, δεν θα αρέσει στις ευρωπαϊκές χώρες, επειδή χρειάζονται απεγνωσμένα την τουρκική συμβολή στο νέο πλαίσιο εντάσεων ΕΕ – Ρωσίας. Εντός του ΝΑΤΟ, η Τουρκία έχει τον δικό της στρατιωτικό σχεδιασμό, τη δική της αναπτυσσόμενη αμυντική βιομηχανία. Μπορεί να πιστεύετε ότι με το SAFE η Τουρκία θα κερδίσει κάποια χρήματα. Αλλά το στρατηγικό συμφέρον δεν πρέπει να εξετάζεται υπό το πρίσμα των οικονομικών ζητημάτων. Δεν θα είναι σοφή προσέγγιση να έρθει το ζήτημα στο τραπέζι ως προϋπόθεση.
Τι εννοείτε με μια κοινοπραξία μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας στο SAFE;
Πάντα υποστήριζα ότι η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ θα ενισχύσει την Ελλάδα. Στην Ευρώπη υπάρχει μια σκανδιναβική πτέρυγα, μια κεντρική πτέρυγα, τώρα αναδύεται μια ανατολική και υπάρχει μια στη δυτική Μεσόγειο. Αλλά στην Ανατολική Μεσόγειο η Ελλάδα είναι μόνη και η τουρκοελληνική συνεργασία στην ΕΕ θα ενδυνάμωνε και τις δύο πλευρές. Δεν πρόκειται για ανταγωνισμό, είναι μια κατάσταση win-win. Αν η Τουρκία γίνει μέλος της ΕΕ, η Ελλάδα, η Τουρκία, οι χώρες των Βαλκανίων μαζί θα σχηματίσουν μια ισχυρή πτέρυγα. Ας συνεργαστούμε σε κοινά έργα στο πλαίσιο του SAFE.
Για κάποιο διάστημα έχουμε «ήρεμα νερά» μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Μπαίνουμε σε μια περίοδο εντάσεων;
Όταν προσεγγίζω τις ελληνοτουρκικές σχέσεις υπάρχουν τρεις τάσεις. Πρώτον, είτε οι δύο πλευρές ανταγωνίζονται, μερικές φορές ακόμη και με ένταση ψυχρού πολέμου. Δεύτερον, αυτό που πάντα πρότεινα, μια θετική ατζέντα και ένα κοινό στρατηγικό όραμα. Πότε ήταν αυτή η κορύφωση; Το 2010, όταν είχαμε κοινή συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου. Εγώ ήμουν ΥΠΕΞ, ο Ερντογάν και ο Παπανδρέου ήταν πρωθυπουργοί. Προσπαθήσαμε να αλλάξουμε το κλίμα. Η τρίτη τάση στις σχέσεις είναι οι διακυμάνσεις. Σήμερα αυτό που παρατηρώ είναι σχέσεις με διακυμάνσεις. Μερικές φορές υπάρχουν θετικά μηνύματα και λίγους μήνες αργότερα σκληρές δηλώσεις. Αυτό δεν είναι χρήσιμο για καμία πλευρά. Οι σχέσεις με διακυμάνσεις αντανακλούν συνήθως την εσωτερική πολιτική ψυχολογία. Και οι δύο πλευρές κάνουν δηλώσεις με βάση αυτό. Αυτό δεν είναι στρατηγικό όραμα. Ενα στρατηγικό όραμα σημαίνει τι είδους τουρκοελληνικές σχέσεις θέλουμε να αναπτύξουμε σε 10 χρόνια.
Μιλώντας στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ο Ερντογάν ζήτησε την αναγνώριση του βόρειου τμήματος της Κύπρου ως ανεξάρτητου κράτους. Εγινε η έκκληση για εσωτερικούς λόγους;
Οχι, αυτή είναι μια σωστή έκκληση. Επειδή το 2004 υπήρχε ένα σχέδιο του ΟΗΕ. Δεν επιβλήθηκε από την Τουρκία. Ηταν ένα σχέδιο του ΟΗΕ με τη μεσολάβηση του Κόφι Ανάν και την υποστήριξη της ΕΕ. Ημουν στην τουρκική αντιπροσωπεία. Πήραμε ένα μεγάλο ρίσκο στην εσωτερική πολιτική. Υπήρχε μια υπόσχεση από τον ΟΗΕ, από την ΕΕ ότι εάν η τουρκική πλευρά έλεγε «ναι», όλα τα εμπάργκο κατά των Τουρκοκυπρίων θα αρθούν. Αυτή η υπόσχεση δεν τηρήθηκε. Στη συνέχεια προσπαθήσαμε αρκετές φορές, και όταν ήμουν πρωθυπουργός, ο Αλέξης Τσίπρας από την ελληνική πλευρά και ο Αναστασιάδης από την ελληνοκυπριακή. Τώρα υπάρχει ανάγκη για λύση. Εκείνη την εποχή λέγαμε μια ενωμένη Κύπρο και παράλληλα ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ και οι δύο πλευρές στην Κύπρο θα ήταν στην ΕΕ χωρίς σύνορα. Αυτό ήταν ένα στρατηγικό όραμα. Αλλά η ελληνική πλευρά προτιμούσε η Κύπρος να είναι μέρος της ΕΕ χωρίς την Τουρκία. Κανένας ηγέτης στην Τουρκία δεν μπορεί να το δεχτεί αυτό. Σήμερα λέμε ότι τα δύο κράτη θα μπορούσαν να αναγνωριστούν και στη συνέχεια να επανενωθούν ξανά στην ΕΕ. Ηταν η σωστή έκκληση (του Ερντογάν) στη σωστή πλατφόρμα, προκειμένου να αφυπνιστούν οι ελληνικές πλευρές ώστε να καθίσουν γύρω από το τραπέζι για μια πραγματική λύση.
Τι σηματοδοτεί η συνάντηση Ερντογάν με τον Τραμπ σχετικά με τις τουρκοαμερικανικές σχέσεις; Πόσο μακριά θα φτάσει ο Ερντογάν για να αποκτήσει τα F-16 και F-35;
Οι τουρκοαμερικανικές σχέσεις δεν είναι μόνο προσωπικές σχέσεις των προέδρων. Η προσωπική χημεία είναι σημαντική, αλλά εν τέλει οι ΗΠΑ είναι μια παγκόσμια δύναμη. Χρειάζονται ένα σύστημα συμμαχιών και η Τουρκία βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της Αφρο-Ευρασίας. Οι ΗΠΑ χρειάζονται την Τουρκία και η Τουρκία χρειάζεται τις ΗΠΑ λόγω της αμερικανικής εμπλοκής σε ζητήματα όπως η Ουκρανία. Ενα ακόμη σημαντικό ζήτημα τώρα στις τουρκοαμερικανικές σχέσεις είναι η Συρία. Η σχέση της Τουρκίας με τη νέα Συρία σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την αμερικανική προσέγγιση λόγω της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στη βορειοανατολική Συρία. Υπάρχουν πολλά ζητήματα που πρέπει να συζητηθούν διμερώς. Υπάρχει ένα μήνυμα και από τις δύο πλευρές ότι υπάρχει ανάγκη στρατηγικής αναπροσαρμογής στις διμερείς σχέσεις. Τα F-35 ήταν το πιο σημαντικό πλεονέκτημα για την Τουρκία, ήταν το έργο μας. Λόγω ορισμένων εντάσεων και των S-400, η Τουρκία βγήκε εκτός. Αυτό δεν είναι λογικό. Δεν βλέπω το σχέδιο F-35 εναντίον της Ελλάδας. Τα F-16 είναι μέρος του ΝΑΤΟ και κανείς δεν μπορεί να περιμένει εμπάργκο όπλων εναντίον της Τουρκίας. Η Γάζα είναι ένα κρίσιμο ζήτημα. Στην Τουρκία υπάρχει μεγάλη ευαισθησία σχετικά με τη γενοκτονία στη Γάζα και η ομιλία του Τραμπ στον ΟΗΕ ήταν σοκαριστική, όχι μόνο για τη Γάζα, αλλά και επειδή πρόσβαλε άλλους ηγέτες, παραβίασε τις βασικές αρχές του ΟΗΕ κ.λπ.
