Μέχρι την πρώτη Ιουνίου ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε προβεί σε 3.259 ψευδείς ή παραπλανητικές δηλώσεις σύμφωνα με την υπηρεσία εξακρίβωσης πληροφοριών της «Washington Post», η οποία καταγράφει και κατηγοριοποιεί κάθε ύποπτο σχόλιο του προέδρου. Οι υποστηρικτές του δικαιολογούν την ανειλικρίνειά του με βάση τη λογική πως όλοι οι πολιτικοί ψεύδονται. Αυτό είναι αλήθεια και λίγη ενδοσκόπηση μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι όλοι οι άνθρωποι ψεύδονται. Ομως το σύνολο των ψεμάτων μας και το είδος τους κάνουν τη διαφορά.

Τα πολλά ψέματα σκοτώνουν την εμπιστοσύνη. Δεν είναι όλα τα ψέματα ίδια. Μερικά είναι ιδιοτελή. Ενας πρόεδρος μπορεί να πει ψέματα για να κρύψει κάτι, για να αποφύγει την ντροπή, για να βλάψει έναν αντίπαλο ή επειδή έτσι τον βολεύει. Αλλα ψέματα εξυπηρετούν έναν πιο ευγενικό σκοπό. Κάποιοι πρόεδροι ψεύδονται για το κοινό καλό. Η απάτη αποτελεί στρατηγική διαπραγμάτευσης για την επίτευξη συμφωνίας και ο πρόεδρος Τραμπ είναι αυθεντία στις απάτες. Ισως έτσι να εξηγούνται τα ψέματά του για τα όπλα της Βόρειας Κορέας, τους ευρωπαϊκούς δασμούς και την ανάμειξη του ρώσου προέδρου Πούτιν στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016. Ομως η ανειλικρίνειά του σχετικά με το μέγεθος του πλήθους στην ορκωμοσία του, η δωροδοκία γυναικών σε αντάλλαγμα για τη σιωπή τους και οι λόγοι απόλυσης του πρώην διευθυντή του FBI Τζέιμς Κόουμι δεν έχουν καμία σχέση με τη διακυβέρνηση. Πρόκειται για εγωιστική χειραγώγηση του κοινού. Ακόμα και όταν τα κίνητρα ενός προέδρου δεν είναι εγωιστικά, θα πρέπει να το σκεφτεί πολύ πριν πει ψέματα. Πριν καταφύγει στο ψέμα θα πρέπει να λάβει υπόψη τη σπουδαιότητα του στόχου του, να εξετάσει αν υπάρχουν άλλες εναλλακτικές και να αναλογιστεί αν το ψέμα του έχει γίνει συνήθεια.

Οσο περισσότερο ένας ηγέτης εξαπατά το κοινό τόσο χάνει την εμπιστοσύνη του. Μερικοί λένε ότι ο Τραμπ ψεύδεται από συνήθεια. Αλλοι λένε ότι η συχνότητα με την οποία λέει κραυγαλέα ψέματα μαρτυρά ότι δεν πρόκειται για συνήθεια, αλλά για σκόπιμη στρατηγική που αποσκοπεί στο να βλάψει θεσμούς που σχετίζονται με την αλήθεια. Ούτως ή άλλως το γεγονός παραμένει ότι ο Τραμπ έχει υπονομεύσει την αξιοπιστία θεσμών όπως ο Τύπος, οι υπηρεσίες πληροφοριών και το υπουργείο Δικαιοσύνης.

Ο Τζόζεφ Νάι είναι καθηγητής στη Σχoλή Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ